EuroMediCare to specjalistyczny szpital z przychodnią, działający od 2002 r. Oferuje nowoczesne metody diagnostyczne i operacyjne, ma cztery sale operacyjne i zapewnia komfortowy pobyt w pokojach z udogodnieniami.
Zwyrodnienie stawu skokowego – jak rozpoznać pierwsze objawy i spowolnić rozwój choroby?
03. 01. 2025
min
Przekroczenie 30. albo 40. roku życia, siedzący tryb życia i mała aktywność to niektóre czynniki ryzyka wystąpienia zwyrodnienia stawu skokowego. Jak zapobiegać rozwojowi tej choroby? W tym artykule omawiamy pierwsze objawy i metody leczenia.
Czym jest zwyrodnienie stawu skokowego?
Zwyrodnienie stawu skokowego jest formą artrozy – choroby, w której dochodzi do zaniku chrząstki wyścielającej powierzchnie stawowe kości. Staje się ona coraz cieńsza i mniej wytrzymała, co utrudnia płynne przemieszczanie się kości względem siebie oraz amortyzację podczas ruchu. Następnie zostają uszkodzone kości podchrzęstnej, torebka stawowa, więzadła, ścięgna i mięśnie otaczające staw. Wszystko to mocno ogranicza mobilność stopy, sprawność fizyczną chorego oraz sprawia silny ból przy każdym ruchu.
Szacuje się, że zwyrodnienie stawu skokowego kostki dotyka ok. 1-4% dorosłej populacji (Valčík I wsp., 2017, Valderrabano i wsp., 2009). Choć występuje znacznie rzadziej niż artoza stawów kolanowych i biodrowych, istotnie wpływa na codzienne życie. Wynika to z faktu, że staw skokowy uczestniczy w niemal każdej, nawet najmniejszej aktywności fizycznej. Co prawda nie ma możliwości przywrócenia mu prawidłowego stanu, ale istnieje wiele terapii pomocnych w zahamowaniu jego degradacji i poprawie komfortu chorego.
Przyczyny zwyrodnienia stawu skokowego
Istnieje wiele czynników wywołujących lub sprzyjających artrozie stawu skokowego. Jednak od 70% do nawet 80% przypadków choroby to pourazowe zwyrodnienie stawu skokowego, które wypływa z przebytych urazów, zarówno pojedynczych złamań, jak i wielokrotnych skręceń oraz mikrourazów stopy powstających u osób aktywnych fizycznie (Valderrabano i wsp., 2009). Ponadto staw skokowy przyjmuje większe obciążenia w przeliczeniu na jednostkę powierzchni w porównaniu z innymi stawami. Np. przy typowym tempie chodzenia przenoszą 1-2-krotność masy ciała, a przy biegu może dochodzić do ok. 5-krotności masy ciała, zwłaszcza w fazie lądowania i wczesnej fazie podporu (Rutkowska-Kucharska A. i wsp., 2009).
Wśród pozostałych przyczyn zwyrodnienie stawu skokowego wymienia się:
- Wady anatomiczne, takie jak koślawość, szpotawość czy inne zaburzenia osi kończyny wpływające na nieregularne rozkładanie sił podczas chodzenia,
- Pracę wymagającą wielogodzinnego stania, dźwigania czy częstego wchodzenia po schodach bądź wielogodzinnego siedzenia,
- Nadmierne kilogramy, które oznaczają dla stawów większe obciążenia,
- Schorzenia reumatyczne prowadzące do degeneracji struktur wewnątrz i wokół stawu,
- Zaburzenia endokrynologiczne i metaboliczne, np. cukrzyca, niedoczynność tarczycy czy genetyczne (np. mutacje genu kolagenu typu II).
Zwyrodnienie stawu skokowego – objawy
Po czym poznać, że ma się zwyrodnienie stawów? Ponieważ w większości przypadków choroba postępuje powoli, pierwsze objawy są bardzo dyskretne. Najczęściej pojawiają się:
- „Ból startowy”, który występuje przy pierwszych krokach po okresie odpoczynku lub po dłuższym siedzeniu i ustępuje w spoczynku,
- Sztywność stawu, szczególnie zauważalna rano lub po dłuższym unieruchomieniu stawu, który ustępuje po kilku minutach ruchu,
- Stopniowo nasilający się ból w trakcie chodzenia, biegania lub innych aktywności obciążających staw,
- Delikatne ocieplenia i obrzęki po wysiłku.
W początkowej fazie zwyrodnienia stawu skokowego objawy mają charakter okresowy. Z czasem jednak nasilają się i zaczynają występować również w stanie spoczynku. Dodatkowo pojawia się:
- Utrudnione zginanie czy prostowanie stopy,
- Zwiększenie obrysu stawu (co wynika z nagromadzenia się w jego wnętrzu płynu wysiękowego),
- Słyszalne trzeszczenia,
- Deformacje kostne, czyli wyczuwalne i widoczne zgrubienia stawu, świadczące o bardzo zaawansowanym uszkodzeniu.
Badania – jak się diagnozuje zwyrodnienie stawu skokowego?
Szybka reakcja na niewielkie zmiany zachodzące w kostce pozwala na skuteczne leczenie zwyrodnienia stawu skokowego i zminimalizowanie wpływu zaburzenia na jakość życia. Dlatego warto jak najszybciej udać się do lekarza rodzinnego, który może zlecić badania wstępne i skierować pacjenta do ortopedy. Oprócz fizycznego zbadania stopy w diagnozie wykorzystuje się badania obrazowe:
- RTG (rentgen),
- TK (tomografię komputerową),
- MR (rezonans magnetyczny), który umożliwia precyzyjne ustalenie źródła bólu i zakresu zwyrodnienia,
- USG stawu przydatne do oceny struktur okołostawowych (np. ścięgien) i ewentualnych wysięków.
Badania laboratoryjne krwi wykonuje się głównie wtedy, gdy istnieje podejrzenie stanu zapalnego lub innego procesu chorobowego (np. schorzenia reumatycznego rodzaju RZS). Czasem przy nawracających wysiękach bądź nietypowym przebiegu choroby robi się analizę płynu stawowego.
Zwyrodnienie stawu skokowego – jak leczyć?
W przypadku zwyrodnienia stawu skokowego leczenie obejmuje połączenie metod zachowawczych, farmakoterapii oraz potencjalnie zabiegów chirurgicznych, w zależności od stopnia zaawansowania choroby. O wyborze konkretnej metody decyduje oczywiście lekarz ortopeda, ale za jej sukcesem stoi właściwe nastawienie pacjenta.
- Leczenie zachowawcze to przede wszystkim zmiana trybu życia, mająca na celu zmniejszenie obciążenia chorej stopy.
- Farmakoterapia obejmuje zaś niesteroidowe leki przeciwzapalne, przeciwbólowe, środki regenerujące chrząstkę z witaminą C oraz iniekcje dostawowe (z kwasu hialuronowego albo kortykosteroidów), które mogą wspomóc regenerację chrząstki lub wyciszyć stan zapalny.
- W razie niepowodzenia innych form terapii można rozważyć zabiegi na zwyrodnienie stawu skokowego takie jak artroskopia w celu oczyszczenia stawu z wolnych fragmentów chrząstki czy rekonstrukcji więzadeł.
- W skrajnych sytuacjach wykonuje się endoprotezoplastykę albo częściową artrodezę (usztywnienie).
Zwyrodnienie stawu skokowego – rehabilitacja
Fizjoterapia i rehabilitacja mają nieocenione znaczenie w postępowaniu zachowawczym zwyrodnienia stawu skokowego. Ćwiczenia dobrane przez rehabilitanta pomagają zwiększyć zakres ruchu, poprawiają stabilność oraz wzmacniają mięśnie goleni i stopy, a tym samym spowalniają rozwój choroby. Jedne z najpopularniejszych to:
- Ćwiczenia w odciążeniu, np. w wodzie (aquaterapia) czy na rowerze stacjonarnym, umożliwiają wzmocnienie stawu i mięśni bez wywierania na niego nadmiernego nacisku,
- Trening propriocepcji (czucia głębokiego) uczy lepszej kontroli pozycji stopy. Może oznaczać np. balansowanie na piłce sensomotorycznej lub na specjalnych platformach równoważnych,
- Rozciąganie i wzmacnianie mięśni podudzia, szczególnie mięśni łydki oraz obręczy stopy, aby poprawić ruchomość oraz elastyczność ścięgien.
Ponadto często wprowadza się także zabiegi fizykoterapeutyczne, takie jak krioterapia (zimno), ciepłolecznictwo (np. okłady parafinowe) czy elektroterapia (prądy TENS), które pomagają łagodzić ból i wspomagać proces regeneracji.
Zwyrodnienie stawu skokowego – podsumowanie
Choć zwyrodnienie stawu skokowego to proces postępujący, a odbudowa już zniszczonej chrząstki jest obecnie niemożliwa, istnieje wiele skutecznych metod spowalniających dalszą degenerację i łagodzących dolegliwości bólowe. Dzięki wdrożeniu kompleksowego leczenia można na długo zachować dobrą sprawność oraz uniknąć przykrych konsekwencji przewlekłych zmian zwyrodnieniowych.
Źródła
- Valčík T., Trnka J., Indications for surgical management of end-stage ankle arthrosis, 2017. https://eor.bioscientifica.com/view/journals/eor/7/7/EOR-21-0117.xml. [dostęp: 17.01.2025]
- Valderrabano V, Horisberger M, Russell I, Hintermann B., Etiology of Ankle Osteoarthritis, 2009; https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2690733/. [dostęp: 17.01.2025]
- Perry J., Burnfield J. M., Gait Analysis: Normal and Pathological Function, 2010 https://www.scribd.com/document/608717037/Perry-Burnfield-2010-Gait-Analysis-Normal-and-Pathological-Function. [dostęp: 17.01.2025]
- Rutkowska-Kucharska A., Bober T., Serafin R., Obciążenie układu ruchu w sporcie, 2004. https://www.researchgate.net/publication/303984087_Obciazenie_ukladu_ruchu_w_sporcie. [dostęp: 17.01.2025]
- Guła Z., Korkosz M., Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza), 2023. https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow-artroza. [dostęp: 17.01.2025]
min
Przekroczenie 30. albo 40. roku życia, siedzący tryb życia i mała aktywność to niektóre czynniki ryzyka wystąpienia zwyrodnienia stawu skokowego. Jak zapobiegać rozwojowi tej choroby? W tym artykule omawiamy pierwsze objawy i metody leczenia.
Czym jest zwyrodnienie stawu skokowego?
Zwyrodnienie stawu skokowego jest formą artrozy – choroby, w której dochodzi do zaniku chrząstki wyścielającej powierzchnie stawowe kości. Staje się ona coraz cieńsza i mniej wytrzymała, co utrudnia płynne przemieszczanie się kości względem siebie oraz amortyzację podczas ruchu. Następnie zostają uszkodzone kości podchrzęstnej, torebka stawowa, więzadła, ścięgna i mięśnie otaczające staw. Wszystko to mocno ogranicza mobilność stopy, sprawność fizyczną chorego oraz sprawia silny ból przy każdym ruchu.
Szacuje się, że zwyrodnienie stawu skokowego kostki dotyka ok. 1-4% dorosłej populacji (Valčík I wsp., 2017, Valderrabano i wsp., 2009). Choć występuje znacznie rzadziej niż artoza stawów kolanowych i biodrowych, istotnie wpływa na codzienne życie. Wynika to z faktu, że staw skokowy uczestniczy w niemal każdej, nawet najmniejszej aktywności fizycznej. Co prawda nie ma możliwości przywrócenia mu prawidłowego stanu, ale istnieje wiele terapii pomocnych w zahamowaniu jego degradacji i poprawie komfortu chorego.
Przyczyny zwyrodnienia stawu skokowego
Istnieje wiele czynników wywołujących lub sprzyjających artrozie stawu skokowego. Jednak od 70% do nawet 80% przypadków choroby to pourazowe zwyrodnienie stawu skokowego, które wypływa z przebytych urazów, zarówno pojedynczych złamań, jak i wielokrotnych skręceń oraz mikrourazów stopy powstających u osób aktywnych fizycznie (Valderrabano i wsp., 2009). Ponadto staw skokowy przyjmuje większe obciążenia w przeliczeniu na jednostkę powierzchni w porównaniu z innymi stawami. Np. przy typowym tempie chodzenia przenoszą 1-2-krotność masy ciała, a przy biegu może dochodzić do ok. 5-krotności masy ciała, zwłaszcza w fazie lądowania i wczesnej fazie podporu (Rutkowska-Kucharska A. i wsp., 2009).
Wśród pozostałych przyczyn zwyrodnienie stawu skokowego wymienia się:
- Wady anatomiczne, takie jak koślawość, szpotawość czy inne zaburzenia osi kończyny wpływające na nieregularne rozkładanie sił podczas chodzenia,
- Pracę wymagającą wielogodzinnego stania, dźwigania czy częstego wchodzenia po schodach bądź wielogodzinnego siedzenia,
- Nadmierne kilogramy, które oznaczają dla stawów większe obciążenia,
- Schorzenia reumatyczne prowadzące do degeneracji struktur wewnątrz i wokół stawu,
- Zaburzenia endokrynologiczne i metaboliczne, np. cukrzyca, niedoczynność tarczycy czy genetyczne (np. mutacje genu kolagenu typu II).
Zwyrodnienie stawu skokowego – objawy
Po czym poznać, że ma się zwyrodnienie stawów? Ponieważ w większości przypadków choroba postępuje powoli, pierwsze objawy są bardzo dyskretne. Najczęściej pojawiają się:
- „Ból startowy”, który występuje przy pierwszych krokach po okresie odpoczynku lub po dłuższym siedzeniu i ustępuje w spoczynku,
- Sztywność stawu, szczególnie zauważalna rano lub po dłuższym unieruchomieniu stawu, który ustępuje po kilku minutach ruchu,
- Stopniowo nasilający się ból w trakcie chodzenia, biegania lub innych aktywności obciążających staw,
- Delikatne ocieplenia i obrzęki po wysiłku.
W początkowej fazie zwyrodnienia stawu skokowego objawy mają charakter okresowy. Z czasem jednak nasilają się i zaczynają występować również w stanie spoczynku. Dodatkowo pojawia się:
- Utrudnione zginanie czy prostowanie stopy,
- Zwiększenie obrysu stawu (co wynika z nagromadzenia się w jego wnętrzu płynu wysiękowego),
- Słyszalne trzeszczenia,
- Deformacje kostne, czyli wyczuwalne i widoczne zgrubienia stawu, świadczące o bardzo zaawansowanym uszkodzeniu.
Badania – jak się diagnozuje zwyrodnienie stawu skokowego?
Szybka reakcja na niewielkie zmiany zachodzące w kostce pozwala na skuteczne leczenie zwyrodnienia stawu skokowego i zminimalizowanie wpływu zaburzenia na jakość życia. Dlatego warto jak najszybciej udać się do lekarza rodzinnego, który może zlecić badania wstępne i skierować pacjenta do ortopedy. Oprócz fizycznego zbadania stopy w diagnozie wykorzystuje się badania obrazowe:
- RTG (rentgen),
- TK (tomografię komputerową),
- MR (rezonans magnetyczny), który umożliwia precyzyjne ustalenie źródła bólu i zakresu zwyrodnienia,
- USG stawu przydatne do oceny struktur okołostawowych (np. ścięgien) i ewentualnych wysięków.
Badania laboratoryjne krwi wykonuje się głównie wtedy, gdy istnieje podejrzenie stanu zapalnego lub innego procesu chorobowego (np. schorzenia reumatycznego rodzaju RZS). Czasem przy nawracających wysiękach bądź nietypowym przebiegu choroby robi się analizę płynu stawowego.
Zwyrodnienie stawu skokowego – jak leczyć?
W przypadku zwyrodnienia stawu skokowego leczenie obejmuje połączenie metod zachowawczych, farmakoterapii oraz potencjalnie zabiegów chirurgicznych, w zależności od stopnia zaawansowania choroby. O wyborze konkretnej metody decyduje oczywiście lekarz ortopeda, ale za jej sukcesem stoi właściwe nastawienie pacjenta.
- Leczenie zachowawcze to przede wszystkim zmiana trybu życia, mająca na celu zmniejszenie obciążenia chorej stopy.
- Farmakoterapia obejmuje zaś niesteroidowe leki przeciwzapalne, przeciwbólowe, środki regenerujące chrząstkę z witaminą C oraz iniekcje dostawowe (z kwasu hialuronowego albo kortykosteroidów), które mogą wspomóc regenerację chrząstki lub wyciszyć stan zapalny.
- W razie niepowodzenia innych form terapii można rozważyć zabiegi na zwyrodnienie stawu skokowego takie jak artroskopia w celu oczyszczenia stawu z wolnych fragmentów chrząstki czy rekonstrukcji więzadeł.
- W skrajnych sytuacjach wykonuje się endoprotezoplastykę albo częściową artrodezę (usztywnienie).
Zwyrodnienie stawu skokowego – rehabilitacja
Fizjoterapia i rehabilitacja mają nieocenione znaczenie w postępowaniu zachowawczym zwyrodnienia stawu skokowego. Ćwiczenia dobrane przez rehabilitanta pomagają zwiększyć zakres ruchu, poprawiają stabilność oraz wzmacniają mięśnie goleni i stopy, a tym samym spowalniają rozwój choroby. Jedne z najpopularniejszych to:
- Ćwiczenia w odciążeniu, np. w wodzie (aquaterapia) czy na rowerze stacjonarnym, umożliwiają wzmocnienie stawu i mięśni bez wywierania na niego nadmiernego nacisku,
- Trening propriocepcji (czucia głębokiego) uczy lepszej kontroli pozycji stopy. Może oznaczać np. balansowanie na piłce sensomotorycznej lub na specjalnych platformach równoważnych,
- Rozciąganie i wzmacnianie mięśni podudzia, szczególnie mięśni łydki oraz obręczy stopy, aby poprawić ruchomość oraz elastyczność ścięgien.
Ponadto często wprowadza się także zabiegi fizykoterapeutyczne, takie jak krioterapia (zimno), ciepłolecznictwo (np. okłady parafinowe) czy elektroterapia (prądy TENS), które pomagają łagodzić ból i wspomagać proces regeneracji.
Zwyrodnienie stawu skokowego – podsumowanie
Choć zwyrodnienie stawu skokowego to proces postępujący, a odbudowa już zniszczonej chrząstki jest obecnie niemożliwa, istnieje wiele skutecznych metod spowalniających dalszą degenerację i łagodzących dolegliwości bólowe. Dzięki wdrożeniu kompleksowego leczenia można na długo zachować dobrą sprawność oraz uniknąć przykrych konsekwencji przewlekłych zmian zwyrodnieniowych.
Źródła
- Valčík T., Trnka J., Indications for surgical management of end-stage ankle arthrosis, 2017. https://eor.bioscientifica.com/view/journals/eor/7/7/EOR-21-0117.xml. [dostęp: 17.01.2025]
- Valderrabano V, Horisberger M, Russell I, Hintermann B., Etiology of Ankle Osteoarthritis, 2009; https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2690733/. [dostęp: 17.01.2025]
- Perry J., Burnfield J. M., Gait Analysis: Normal and Pathological Function, 2010 https://www.scribd.com/document/608717037/Perry-Burnfield-2010-Gait-Analysis-Normal-and-Pathological-Function. [dostęp: 17.01.2025]
- Rutkowska-Kucharska A., Bober T., Serafin R., Obciążenie układu ruchu w sporcie, 2004. https://www.researchgate.net/publication/303984087_Obciazenie_ukladu_ruchu_w_sporcie. [dostęp: 17.01.2025]
- Guła Z., Korkosz M., Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza), 2023. https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow-artroza. [dostęp: 17.01.2025]
