Endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa stawu kolanowego, czyli częściowa endoproteza kolana, to procedura polegająca na wymianie uszkodzonego fragmentu stawu. Jest mniej inwazyjna od wstawiania protezy całkowitej. Co warto o niej wiedzieć?

Na czym polega endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa stawu kolanowego?

Kolano to największy staw w ludzkim ciele, który składa się z kości udowej i piszczelowej (między nimi znajdują się łąkotki) oraz rzepki, a także więzadeł i torebki stawowej. Dzięki współpracy tych wszystkich struktur kolano może przenosić duże obciążenia i zachowywać szeroki zakres ruchu. Czasami jednak wskutek toczącego się procesu chorobowego elementy stawu ulegają zniszczeniu lub zwyrodnieniu, a jedną z metod leczenia jest procedura chirurgiczna. W zależności od stopnia uszkodzeń wymienia się:

  • Cały staw (całkowita endoprotezoplastyka stawu kolanowego, czyli TKA, ang. Total Knee Arthroplasty),
  • Tylko jego część (jednoprzedziałowa endoprotezoplastyka stawu kolanowego, czyli UKA, ang. Unicompartmental Knee Arthroplasty).

W kolanie wyróżnia się trzy główne przedziały:

  • Przyśrodkowy (wewnętrzny),
  • Boczny (zewnętrzny),
  • Rzepkowo-udowy (pod rzepką).

Jednoprzedziałowa endoprotezoplastyka kolana najczęściej obejmuje przedział przyśrodkowy, ponieważ ten fragment stawu ulega najwcześniejszym i najbardziej nasilonym zmianom zwyrodnieniowym oraz uszkodzeniu. Jeśli jednak zniszczenie obejmuje stricte przedział boczny lub rzepkowo-udowy, protezoplastykę wykonuje się również w tych obszarach.

Wskazania i kwalifikacja do częściowej endoprotezy kolana

Wskazaniem do częściowej endoprotezy kolana jest ból oraz ograniczenie ruchomości, które wynikają z zaawansowanego procesu chorobowego (zazwyczaj reumatoidalnego zapalenia stawów) lub urazu (np. złamania) i nie reagują na leczenie zachowawcze (fizjoterapię, leki, zastrzyki dostawowe, zmianę stylu życia). Żeby jednak pacjent kwalifikował się do zabiegu, musi spełnić kilka warunków:

  • Zniszczenie obejmuje jeden przedział (w przeciwnym razie można wykonać endoprotezoplastykę dwuprzedziałową lub całkowitą),
  • Więzadła (zwłaszcza ACL, czyli więzadło krzyżowe przednie) są w dobrym stanie,
  • Nie ma zaawansowanych zmian zapalnych w pozostałych przedziałach,
  • Względnie zachowany zakres ruchu w stawie,
  • Ograniczony ból, który wskazuje na jednoprzedziałowe źródło dolegliwości,
  • Dobra korekcja osi kończyny.

Specjalista (lekarz ortopeda) kwalifikuje pacjenta na podstawie wywiadu i badania lekarskiego (ocena lokalizacji bólu, zakresu ruchu, stabilności więzadeł). Niezbędne są również badania obrazowe, m.in. RTG (również w obciążeniu i kilku projekcjach), ewentualnie rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa. Przeciwwskazania do zabiegu stanowią m.in. (każdy przypadek wymaga indywidualnej konsultacji):

  • Aktywna infekcja,
  • Stan, który uniemożliwia późniejszą rehabilitację i rekonwalescencję,
  • Zaburzenia krzepliwości krwi.

Jak przebiega zabieg endoprotezoplastyki jednoprzedziałowej kolana?

Cały zabieg trwa zazwyczaj 1-2 godziny, a w części placówek można rozważyć wykonanie go w ramach tzw. chirurgii jednego dnia, oczywiście jeżeli pacjent spełnia kryteria. Nawet jeśli to niemożliwe, hospitalizacja po jednoprzedziałowej endoprotezoplastyce i tak trwa krócej niż po wstawieniu protezy całkowitej (ok. 1-3 dni). Jakie są etapy operacji? Niektóre procedury mogą różnić się w zależności od chorego i placówki, ale najczęściej wygląda to mniej więcej tak:

  1. Znieczulenie pacjenta – ogólne lub od pasa w dół,
  2. Wykonanie cięcia chirurgicznego, najczęściej w przedniej części kolana oraz odsłonięcie stawu,
  3. Usunięcie uszkodzonych fragmentów kości i chrząstki,
  4. Przygotowanie kości do wstawienia implantu (cementowego lub bezcementowego), który składa się z części metalowej i wkładu z tworzywa sztucznego (polietylenu),
  5. Sprawdzenie dopasowania i stabilności protezy (czy jest dobrze osadzona, czy zapewnia stabilność w wyproście i w zgięciu),
  6. Zamknięcie rany i założenie opatrunku, czasem również drenu.

Rehabilitacja i zalecenia po endoprotezoplastyce jednoprzedziałowej stawu kolanowego

Rehabilitacja po operacji jest niezbędna, żeby pacjent powrócił do pełnej sprawności. Zaleca się wstanie już w pierwszej dobie po zabiegu (oczywiście pod okiem specjalisty) oraz chodzenie przy pomocy balkonika, kul lub innych podpór. Fizjoterapia zaczyna się równie szybko – często następnego dnia po operacji. Na początku obejmuje kontrolę bólu, łagodzenie obrzęku, naukę chodzenia o kulach itp. Następnie wykonuje się ćwiczenia zwiększające zakres ruchu w kolanie i siłę mięśniową (szczególnie mięśnia czworogłowego uda).

Czy endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa kolana jest refundowana przez NFZ?

Endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa stawu kolanowego wchodzi w zakres świadczeń refundowanych przez NFZ, podobnie jak pełna protezoplastyka kolana. Ile się czeka na zabieg? To zależy od wielu czynników, m.in. regionu Polski, kontraktu placówki z NFZ, pilności przypadku czy konieczności przejścia kwalifikacji anestezjologicznej lub kardiologicznej (z powodu np. chorób współistniejących). Czas oczekiwania wynosi od kilku miesięcy do ponad roku.

Endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa stawu kolanowego – odpowiedzi na często zadawane pytania

Poniżej publikujemy wyjaśnienia kilku dodatkowych kwestii nurtujących pacjentów.

  • Ile po operacji kolana nie można chodzić? Mobilizacja jest zalecana jak najszybciej, często już pierwszego dnia po zabiegu. Na początku pacjent chodzi jednak z pomocą pracownika ochrony zdrowia oraz używa przyrządów ortopedycznych.
  • Jak długo dochodzi się po endoprotezie kolana? Kilka lub kilkanaście dni po zabiegu można wrócić do normalnych aktywności, do jazdy samochodem – po 2-4 tygodniach, a do uprawiania sportu (w umiarkowanym zakresie!) – po 6-12 tygodniach. Czas ten zależy głównie od stanu pacjenta i postępów w rehabilitacji.
  • Czy istnieje ryzyko, że w przyszłości konieczna będzie całkowita proteza kolana? Tak, choć przy odpowiedniej kwalifikacji i prawidłowym przebiegu rehabilitacji ryzyko jest stosunkowo niewielkie. Z czasem jednak mogą rozwinąć się zmiany zwyrodnieniowe w pozostałych przedziałach stawu albo wystąpić inne powikłania. Ewentualna wymiana protezy z częściowej na całkowitą jest technicznie możliwa.
  • Jakie powikłania mogą wystąpić po zabiegu? Ryzyko obejmuje m.in.: powikłania zakrzepowo-zatorowe, infekcje okołoprotezowe, uszkodzenie nerwów lub naczyń, obluzowanie implantów czy uczucie „nienaturalności” w kolanie. Jednak przy właściwej rehabilitacji i profilaktyce (np. farmakologicznej) powikłania zdarzają się rzadko.
  • Czy mogę uprawiać sport po częściowej endoprotezie kolana? Wielu pacjentów powraca do umiarkowanych aktywności (jazda na rowerze, pływanie, spacery, golf czy nawet bieganie o niewielkim nasileniu). Jednak uprawianie mocno obciążających sportów należy zawsze omówić z lekarzem.

Podsumowanie

Endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa stawu kolanowego jest nowoczesnym i mniej inwazyjnym rozwiązaniem dla pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi ograniczonymi do jednego przedziału kolana. Odpowiednio przeprowadzona kwalifikacja, precyzyjny zabieg oraz dobrze prowadzona rehabilitacja pozwalają uzyskać bardzo dobre wyniki w zakresie łagodzenia bólu, poprawy ruchomości i jakości życia.

Bibliografia

  1. American Academy of Orthopaedic Sururgeons, OrthoInfo, Unicompartmental Knee Replacement. https://orthoinfo.aaos.org/en/treatment/unicompartmental-knee-replacement/. [dostęp: 17.02.2025]
  2. Cleveland Clinic, Partial Knee Replacement, 2023. https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/14599–partial-knee-replacement/. [dostęp: 17.02.2025]
  3. Kleeblad L.J., Zuiderbaan H.A., Hooper G.J., Pearle A.D., Unicompartmental knee arthroplasty for spontaneous osteonecrosis of the knee at a minimum follow-up of two years, 2017. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2059775421002273. [dostęp: 17.02.2025]