Aktualności

Zwyrodnienie stawu biodrowego stanowi jedną z najczęstszych przyczyn bólu i ograniczenia ruchomości. Dzięki endoprotezoplastyce wielu pacjentów może jednak odzyskać pełną sprawność. Podpowiadamy, jakie są kryteria kwalifikujące do operacji.

Przyczyny i objawy zwyrodnienia stawu biodrowego

Zwyrodnienie stawu biodrowego, znane również jako koksartroza, jest chorobą, która prowadzi do postępującego uszkodzenia chrząstki stawowej stawu biodrowego. Ta dolegliwość może dotknąć każdego, choć najczęściej występuje u osób starszych. 

Przyczyny zwyrodnienia stawu biodrowego

Do najczęstszych powodów zwyrodnienia stawu biodrowego zalicza się:

starzenie się;

urazy i kontuzje – zwłaszcza złamania czy zwichnięcia biodra;

reumatoidalne zapalenie stawów;

nadwaga i otyłość;

czynniki genetyczne.

Objawy zwyrodnienia stawu biodrowego

Zwyrodnienie stawu biodrowego objawia się jako:

ból w okolicy biodra promieniujący do pachwiny lub uda –  ból nasila się podczas aktywności fizycznej, a zmniejsza w spoczynku;

ograniczenie ruchomości np. podczas zginania czy obracania biodra;

sztywność stawu po dłuższym okresie nieruchomości, np. po przebudzeniu;

zmiana sposobu chodzenia – utykanie.

W początkowych stadiach choroby możliwe jest leczenie stawu biodrowego bez operacji – poprzez fizjoterapię, zmianę trybu życia lub farmakoterapię. Jednak w przypadku gdy te metody zawodzą, a ból i ograniczenie ruchomości stają się nie do zniesienia, należy rozważyć wymianę stawu biodrowego, a co za tym idzie operację endoprotezoplastyki stawu biodrowego.

Endoproteza stawu biodrowego – kiedy konieczna jest operacja?

Decyzja o przeprowadzeniu operacji endoprotezy stawu biodrowego jest zawsze indywidualna. Najważniejsze kryteria kwalifikujące do operacji endoprotezy to:

zaawansowane zniszczenie stawu,

nieskuteczność leczenia zachowawczego,

intensywny ból i ograniczenie ruchomości.

Pacjent jest kierowany do ortopedy, który przeprowadza szczegółową ocenę stanu stawu. Lekarz bierze pod uwagę historię medyczną pacjenta, aktualny stan zdrowia oraz wyniki badań. W niektórych przypadkach problemy zdrowotne, takie jak choroby serca, mogą opóźnić lub uniemożliwić operację. 

Endoproteza – budowa i rodzaje

Endoprotezy biodra są zaprojektowane tak, aby naśladować naturalną funkcję i budowę stawu, oferując pacjentom możliwość powrotu do normalnego życia bez bólu i ograniczeń ruchowych.

Budowa endoprotezy stawu biodrowego

Panewka – powstaje z metalu, polietylenu, lub ceramiki.

Główka stawowa – zrobiona z metalu lub ceramiki, jej rozmiar i kształt są dobierane indywidualnie do pacjenta.

Trzpień stawowy – może być wykonany z metalu lub tytanu i zapewnia stabilność całego implantu.

Rodzaje endoprotez

Endoprotezy stawu biodrowego można klasyfikować na różne sposoby, ale najważniejszym kryterium podziału jest sposób ich mocowania. W takim przypadku możemy  wyróżnić:

Endoprotezy cementowe – mocowane za pomocą specjalnego cementu kostnego, często stosowane u pacjentów starszych, u których kości są słabsze. Zapewniają szybszą stabilizację, mniejsze ryzyko obluzowania, natomiast ryzyko uszkodzenia kości w dłuższej perspektywie jest większe,

Endoprotezy bezcementowe – mocowane bez użycia cementu, polegają na wzroście kości wokół implantu. Stosowane głównie u pacjentów młodszych i aktywnych. Zapewniają dłuższą trwałość, lepsze przyłączenie do kości, ale wymagają silniejszych i zdrowszych kości dla skutecznego mocowania.

Endoprotezy hybrydowe – kombinacja obu metod, gdzie jedna część implantu jest mocowana cementem, a druga bezcementowo, często stosowane są jako kompromisowe rozwiązanie.

Wszystko, co warto wiedzieć o operacji endoprotezy stawu biodrowego

Operacja endoprotezy stawu biodrowego, czyli endoprotezoplastyka to kompleksowy proces, który wymaga starannego przygotowania, precyzyjnej interwencji chirurgicznej oraz poświęcenia czasu na rekonwalescencję i rehabilitację. 

Przed operacją pacjent musi odbyć konsultacje przedoperacyjne, ale także przygotować się fizycznie, psychicznie oraz odpowiednio zorganizować miejsce w domu do rekonwalescencji.

Podczas operacji zazwyczaj stosuje się znieczulenie ogólne, ale w niektórych przypadkach możliwe jest znieczulenie rdzeniowe. 

Operacja trwa zwykle od 1 do 3 godzin. W tym czasie chirurg wykonuje nacięcie w okolicy biodra, usuwa uszkodzoną tkankę i zastępuje ją endoprotezą.

Pierwsze dni po operacji to zwykle czas spędzany w szpitalu pod nadzorem medycznym. Rozpoczyna się wtedy nauka chodzenia z pomocą kuli lub chodzika oraz rehabilitacja pod okiem fizjoterapeuty. 

Po wyjściu ze szpitala istotna jest kontynuacja rehabilitacji w domu lub w specjalistycznych ośrodkach rehabilitacyjnych.

Jak wygląda zabieg endoprotezoplastyki stawu biodrowego?

Zabieg endoprotezoplastyki stawu biodrowego jest złożoną procedurą chirurgiczną, która obejmuje: 

Przygotowanie do zabiegu oraz podanie odpowiedniego znieczulenia;

Wybór odpowiedniej techniki chirurgicznej, którą dokonuje się w oparciu o stan zdrowia pacjenta oraz budowę anatomiczną. Istnieje kilka technik dostępu do stawu biodrowego, w tym:

dostęp przedni (anterior) – minimalnie inwazyjny, umożliwia szybszy powrót do aktywności,

dostęp boczny (lateral) – najczęściej stosowany, daje dobry dostęp do stawu, ale wymaga więcej czasu na rekonwalescencję,

dostęp tylno-boczny (postero-lateral) – używany rzadziej, zazwyczaj w specyficznych przypadkach.

Etapy operacji endoprotezoplastyki stawu biodrowego

Endoprotezoplastyka zazwyczaj przebiega w kilku etapach. 

Pierwszym jest usunięcie uszkodzonej tkanki. 

Następnie umieszczenie endoprotezy, czyli nowej sztucznej panewki i główki. 

Po umieszczeniu implantu i sprawdzeniu jego prawidłowej funkcji nacięcie jest zamykane szwami lub klamrami.

Opieka pooperacyjna po zabiegu endoprotezoplastyki biodra

Po zakończeniu operacji pacjent zostaje przeniesiony na oddział pooperacyjny, gdzie jest monitorowany, aby upewnić się, że nie ma komplikacji. Następnie jest przenoszony do pokoju pacjenta, gdzie pozostaje pod opieką fizjoterapuety do dnia wypisania ze szpitala.

Ryzyko związane z operacją stawu biodrowego

Każda operacja chirurgiczna, w tym endoprotezoplastyka stawu biodrowego, niesie za sobą pewne ryzyko. Potencjalne powikłania to:

zakażenia – mogą wystąpić w miejscu operowanym lub wewnątrz ciała;

zakrzepica żylna – zakrzepy krwi mogą tworzyć się w nogach i podróżować do płuc, co jest stanem potencjalnie zagrażającym życiu. Leki przeciwzakrzepowe i wczesna mobilizacja po operacji są stosowane w celu redukcji tego ryzyka;

obluzowanie implantu –  długoterminowe powikłanie, które może wystąpić w ciągu kilku lat po operacji i wymagać rewizji implantu;

uszkodzenie nerwów lub naczyń krwionośnych – może prowadzić do osłabienia, drętwienia lub problemów z krążeniem w nodze;

różnica długości nóg po operacji – mogą wymagać dalszej korekty lub specjalnego obuwia.

Ryzyko powikłań można zminimalizować poprzez:

wybór doświadczonego chirurga i szpitala;

ścisłe przestrzeganie zaleceń przed i po operacji;

aktywność fizyczną i rehabilitację po operacji;

regularne kontrole pooperacyjne.

Czy wszczepione endoprotezy wymagają wymiany?

Współczesne endoprotezy biodrowe są zaprojektowane tak, aby funkcjonować skutecznie przez 15-20 lat, a w niektórych przypadkach nawet dłużej. Na trwałość endoprotezy wpływają:

materiał, z którego jest wykonana, 

aktywność fizyczna pacjenta, 

jego waga oraz ogólny stan zdrowia.

Endoproteza biodra może wymagać jednak wymiany, jeśli pacjent odczuwa ból i dyskomfort w okolicy biodra, ograniczenie zakresu ruchu, trudności w poruszaniu się lub obluzowanie się endoprotezy, co jest widoczne na badaniach obrazowych.

Jak wygląda życie pacjenta po zabiegu wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego? Podsumowanie

Operacja wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego często wiąże się z dużymi nadziejami na poprawę jakości życia. Po pomyślnym zabiegu i rehabilitacji większość pacjentów doświadcza znaczącego zmniejszenia bólu i poprawy mobilności. Wiele osób jest w stanie powrócić do większości swoich codziennych czynności w ciągu kilku tygodni po operacji. Pełna rekonwalescencja może jednak trwać kilka miesięcy. Jak się okazuje, większość pacjentów doświadcza znaczącej ulgi w bólu oraz wraca do większości swoich poprzednich aktywności. 

Źródła:

https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/296834,zabieg-pierwotnej-endoprotezoplastyki-stawu-biodrowego [dostęp: 30.01.2024 r.]

https://www.praktyczna-ortopedia.pl/artykul/powiklania-po-aloplastyce-stawu-biodrowego-i-kolanowego  [dostęp: 30.01.2024 r.]

Uwaga: ta zawartość wymaga obsługi języka JavaScript.

Koślawość kolan nie jest wyłącznie problemem estetycznym, ponieważ może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Jakie są jej przyczyny, objawy i dostępne metody leczenia? Jakie ćwiczenia mogą pomóc w zmniejszeniu koślawości kolan? Wyjaśniamy w artykule!

Koślawość kolan — co to jest?

Według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, koślawość kolan, czyli nabyte zniekształcenie koślawe stawu kolanowego, charakteryzuje się nieprawidłowym ustawieniem kolan, które zbiegają się do środka, podczas gdy stopy pozostają oddzielone. Jest to powszechna dolegliwość ortopedyczna, najczęściej występująca w dzieciństwie jako część naturalnego procesu wzrostu. Mimo że w wielu przypadkach koślawość kolan, podobnie jak szpotawość kolan koryguje się sama, w niektórych sytuacjach może wymagać interwencji specjalistycznej, aby uniknąć długotrwałych komplikacji.

Koślawość kolan — przyczyny

Znalezienie przyczyny koślawości kolan jest pierwszym krokiem w kierunku jej skutecznego leczenia. Co może powodować koślawość kolan? To m.in.:

Predyspozycje genetyczne;

Niewłaściwe obciążenie stawów wynikające z nieodpowiedniej postawy ciała lub nadwagi;

Urazy, w tym złamania kości w okolicy kolana, które nie zrosły się prawidłowo oraz uszkodzenia więzadeł lub chrząstki;

Choroby, np. reumatoidalne zapalenie stawów, krzywica, choroba Pageta;

Nieprawidłowy rozrost części kości udowej lub goleniowej w momencie szybkiego wzrostu dziecka.

Koślawość kolan — objawy

Objawy koślawości mogą się różnić w zależności od stopnia deformacji, ale istnieje kilka typowych sygnałów, na które warto zwrócić uwagę. Są to:

Wizualne zmiany w ustawieniu kolan, które zbiegają się ku środkowi, podczas gdy stopy pozostają oddzielone;

Ból i dyskomfort w stawach kolanowych, które nasilają się po dłuższym siedzeniu, staniu, chodzeniu lub bieganiu;

Trudności w chodzeniu lub bieganiu;

Zwiększone ryzyko urazów i zapalenia stawów.

Koślawość kolan — jak leczyć?

Diagnostyka i zidentyfikowanie przyczyn oraz stopnia koślawości kolan pozwala lekarzowi na opracowanie indywidualnego planu leczenia. Leczenie koślawości kolan zależy od wieku pacjenta, stopnia deformacji oraz obecności towarzyszących objawów, takich jak ból czy ograniczenie ruchomości.

Sprawdź, jak leczyć nierówność i zniekształcenie kończyn.

Koślawość kolan – leczenie metodami niechirurgicznymi

W wielu przypadkach koślawość kolan można skutecznie leczyć za pomocą metod nieinwazyjnych, które koncentrują się na zmniejszeniu objawów i poprawie funkcjonowania stawów kolanowych. Są to: 

odpowiednio dobrane ćwiczenia fizjoterapeutyczne, 

noszenie specjalistycznych wkładek ortopedycznych lub obuwia z obcasem Thomasa 

oraz redukcja masy ciała. 

W zaawansowanych przypadkach stosuje się specjalne szyny, które zakłada się na noc oraz aparaty ortopedyczne, które odciążają zewnętrzne nasady stawów kolanowych.

Koślawość kolan – leczenie metodami chirurgicznymi

W przypadkach, gdy metody niechirurgiczne nie przynoszą wystarczającej poprawy lub deformacja jest zaawansowana, może być konieczna interwencja chirurgiczna poprzez wykonanie:

Osteotomii poprawczej nadkłykciowej, która polega na chirurgicznym przecięciu i ponownym ukształtowaniu kości, aby poprawić ustawienie kolan. Osteotomię stosuje się często u pacjentów z umiarkowaną koślawością, którzy nie są jeszcze kandydatami do endoprotezy kolana,

Endoprotezoplastyki stawu kolanowego – w przypadku ciężkiej koślawości i znacznego zużycia stawu wymiana stawu kolanowego może być najlepszą opcją. Zabieg polega na usunięciu uszkodzonych części stawu i zastąpieniu ich sztucznym stawem, co może znacznie poprawić ruchomość i zmniejszyć ból.

Ćwiczenia na koślawość kolan

Regularne wykonywanie odpowiednio dobranych ćwiczeń może poprawić siłę mięśniową i stabilność kolan, co pomaga w leczeniu i zapobieganiu koślawości. Ważne jest jednak, aby przed rozpoczęciem jakiegokolwiek programu ćwiczeń skonsultować się z lekarzem lub fizjoterapeutą, który może dostosować ćwiczenia do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta. Jakie ćwiczenia mogą pomóc we wzmocnieniu mięśni wokół kolan i poprawieniu ustawienia stawów?

Ćwiczenia wzmacniające mięśnie kwadricepsów

Podnoszenie prostej nogi

Leżąc na plecach, jedną nogę zegnij w kolanie, a drugą trzymaj wyprostowaną. 

Powoli podnieś wyprostowaną nogę do wysokości zgiętego kolana, a następnie powoli ją opuść. 

Powtórz 10-15 razy, a następnie zmień nogi.

Przysiady ścienne 

Oprzyj plecy o ścianę i stopy umieść na szerokość barków. 

Powoli opuść ciało w dół, jakbyś chciał usiąść na krześle, zachowując plecy płasko przy ścianie. 

Zatrzymaj się, gdy uda będą równoległe do podłogi, a następnie powróć do pozycji wyjściowej. 

Wykonaj 10-15 powtórzeń.

Ćwiczenia wzmacniające mięśnie pośladkowe

Mostek 

Leżąc na plecach, zegnij kolana, a stopy postaw płasko na podłodze. 

Unieś biodra do góry, tworząc prostą linię od kolan do ramion. 

Zatrzymaj na chwilę, a następnie powoli opuść biodra. 

Wykonaj 10-15 powtórzeń.

Przysiady 

Stojąc z nogami na szerokość bioder, wykonaj przysiad, jakbyś chciał usiąść na niewidzialnym krześle. 

Pamiętaj, aby kolana nie wysuwały się przed palce stóp. 

Powróć do pozycji wyjściowej. 

Wykonaj 10-15 powtórzeń.

Ćwiczenia rozciągające

Rozciąganie ścięgien ud 

Stojąc, zegnij jedną nogę i chwyć ją za kostkę, przyciągając stopę do pośladka, aby rozciągnąć przednią część uda. 

Trzymaj rozciąganie przez 15-30 sekund, a następnie zmień nogę.

Rozciąganie mięśni piszczelowych 

Siedząc na podłodze z wyprostowanymi nogami, sięgnij rękoma w kierunku stóp, starając się dotknąć palców. 

Utrzymaj pozycję przez 15-30 sekund.

Ćwiczenia na równowagę

Stanie na jednej nodze 

Staraj się utrzymać równowagę, stojąc na jednej nodze przez 30 sekund, a następnie zmień nogę. 

Możesz wykonywać to ćwiczenie, trzymając się za stabilne wsparcie, aby uniknąć upadku.

Koślawość kolan – podsumowanie

Koślawość kolan może prowadzić do bólu, ograniczeń ruchowych i długoterminowych komplikacji, takich jak zapalenie stawów. Gdy zauważysz u siebie wizualne zmiany w ustawieniu kolan czy trudności w chodzeniu, poszukaj pomocy medycznej. Możliwe są niechirurgiczne metody leczenia, które mogą znacząco poprawić siłę mięśniową i stabilność kolan. Pamiętaj przy tym, że nieleczona koślawość kolan może prowadzić do postępujących deformacji, zapalenia stawów, ograniczenia mobilności i pogorszenia jakości życia. Wczesna diagnoza może być więc pierwszym krokiem do skutecznego leczenia i poprawy codziennego funkcjonowania.

Bibliografia:

Kasperczyk T., Wady postawy ciała – diagnostyka i leczenie, „Kasper”, Kraków 1998.

Maciałczyk-Paprocka K., Stawińska-Witoszyńska B., Kotwicki T. et al.: Prevalence of incorrect body posture in children and adolescents with overweight and obesity. „European Journal of Pediatrics”, 2017

Marczyński W. (red.), Postępowanie praktyczne w ortopedii i traumatologii, Medipage, Warszawa 2008.

Napiontek M.: Zaburzenia osi kolan u dzieci i młodzieży. [W:] Marciniak W., Szulc A. (red.): Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2003

Sabharwal S., Zhao C., The hip-knee-ankle angle in children: reference values based on a full-length standing radiograph, „J Bone Joint Surg Am” 2009, nr 91, s. 2461-8.

Tuzinek S.: Wady postawy ciała i ich charakterystyka. [W:] Tuzinek S.: Zarys metodyki postępowania korekcyjnego. Radom: Politechnika Radomska im. Kazimierza Pułaskiego, 2000.

Uwaga: ta zawartość wymaga obsługi języka JavaScript.

Szpotawość kolan dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych. Jeśli nie zostanie odpowiednio zdiagnozowana i leczona, może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Kiedy występuje naturalnie i w jakich okolicznościach wymaga interwencji lekarskiej? 

Na czym polega szpotawość kolan? 

Szpotawość kolan jest wadą nóg, w której kości udowe i piszczelowe tworzą kąt rozchylający się na zewnątrz, przez co dochodzi do przesunięcia kolana na bok. W efekcie pewne elementy anatomii nogi, takie jak mięsień dwugłowy uda czy boczne więzadło strzałkowe, mogą być nadmiernie rozciągnięte, podczas gdy inne, jak np. boczne więzadło piszczelowe, ulegają skróceniu i przykurczom. Szpotawe kolana prowadzą do nierównomiernego obciążenia stawów, co może skutkować przeciążeniem, bólem i ograniczeniem ruchomości. Długotrwała szpotawość nóg może również przyczynić się do szybszego rozwoju zmian zwyrodnieniowych w stawach kolanowych oraz do nierównowagi mięśniowej czy zmiany w postawie ciała. 

Jak wyglądają szpotawe kolana? 

Rozpoznanie szpotawości kolan jest stosunkowo proste, ponieważ kolana osoby dotkniętej tą wadą przyjmują charakterystyczną, łukowatą formę. Gdy stopy i uda znajdują się w jednej płaszczyźnie, kolana odchylają się na zewnątrz od tej linii. W rezultacie sposób, w jaki układają się kończyny dolne, przypomina kształtem literę „O”.

Kolana szpotawe są przeciwieństwem kolan koślawych, które charakteryzują się ustawieniem kolan w kierunku wewnętrznym. W sytuacji gdy osoba z koślawymi kolanami stoi prosto z nogami złączonymi, jej kończyny dolne formują kształt przypominający literę „X” – uda i kolana dotykają się, podczas gdy stopy są oddzielone od siebie.

Szpotawość kolan u dzieci a szpotawe kolana u dorosłych

W kontekście rozwoju dzieci fizjologiczna szpotawość kolan jest zjawiskiem normalnym i często występuje między 2. a 4. rokiem życia. W tym okresie kości dziecka rozwijają się i zmieniają, co może prowadzić do tymczasowej szpotawości. Zazwyczaj stan ten samoczynnie się koryguje do około 7. roku życia, gdy kości nogi osiągają bardziej dojrzałe ustawienie. Jednak jeśli szpotawość utrzymuje się lub jest szczególnie wyraźna, może wymagać oceny ortopedycznej.

U dorosłych szpotawość kolan nie jest zjawiskiem naturalnym i może być wynikiem urazów, nadwagi, nadmiernego obciążenia stawów kolanowych lub chorób degeneracyjnych, takich jak osteoartroza. W takich przypadkach nieprawidłowe ustawienie kolan może prowadzić do postępujących problemów z ruchomością, bólu i dalszego zniszczenia stawu kolanowego.

Zarówno u dzieci, jak i dorosłych ważne jest monitorowanie stanu kolan. Wczesne wdrożenie odpowiednich metod leczenia może zapobiec długoterminowym komplikacjom i zachować zdrowie oraz funkcjonalność stawów kolanowych.

Przyczyny szpotawości kolan

Szpotawe kolana mogą mieć różnorodne przyczyny, najczęściej są to:

genetyczne predyspozycje,

zbyt wczesne rozpoczęcie raczkowania i pionizacji,

tendencja do siadania „po turecku”,

niewłaściwy rozwój kości udowych i piszczelowych,

nadwaga i otyłość,

urazy kolan, w tym złamania kości udowej lub piszczelowej w pobliżu stawu kolanowego,

rachityzm (krzywica) czy choroby zapalne stawów,

nadmierne obciążenie stawów kolanowych podczas aktywności fizycznej,

zaburzenia endokrynologiczne.

Jakie są objawy szpotawych kolan?

Objawy szpotawości kolan różnią się w zależności od stopnia zaawansowania, wieku pacjenta oraz indywidualnych czynników. Należą do nich:

nieprawidłowa postawa kolan i zmiany w ustawieniu nóg,

ból i dyskomfort w okolicy kolan, który może nasilać się podczas biegania, skakania czy długotrwałego stania,

ograniczona ruchomość w stawie kolanowym, co utrudnia wykonywanie pełnego zgięcia lub wyprostu,

nieprawidłowy chód, tzw. „chód kaczkowaty”, 

szybsze zużycie stawu kolanowego i rozwój chorób zwyrodnieniowych, takich jak osteoartroza,

problemy z równowagą i koordynacją,

zmęczenie mięśni nóg, co może prowadzić do bólu i dyskomfortu.

Kolana szpotawe – leczenie i ćwiczenia

Skuteczny plan leczenia może obejmować zarówno metody nieoperacyjne, jak i operacyjne. Poniżej przedstawiamy nieoperacyjne metody leczenia.

Fizjoterapia i rehabilitacja

Fizjoterapia to podstawowy element leczenia szpotawości kolan, zwłaszcza w łagodnych i umiarkowanych przypadkach. Jej celem jest wzmocnienie mięśni wokół kolan, poprawa zakresu ruchu oraz korekcja nierównowagi mięśniowej, które mogą przyczyniać się do nieprawidłowego ustawienia kolan. Fizjoterapeuta może zalecić ćwiczenia wzmacniające, rozciągające oraz poprawiające równowagę, koordynację i kontrolę nad stawami kolanowymi, co jest ważne dla zapobiegania dalszym urazom.

Szpotawe kolana – ćwiczenia

Na szpotawe kolana pomogą ćwiczenia, takie jak:

przysiady z wyprowadzaniem kolan na boki,

podnoszenie woreczka gimnastycznego palcami stopy jednej nogi i nakładanie go na kolanie drugiej nogi podczas leżenia,

podnoszenie piłki trzymanej między stopami z pozycji leżącej,

zaciskanie piłki umieszczonej pomiędzy kolanami zgiętymi w pozycji siedzącej z oparciem.

Zmiana stylu życia

Utrata wagi w przypadku nadwagi lub otyłości może znacząco pomóc w redukcji obciążenia stawów kolanowych i łagodzeniu objawów. Zaleca się również unikanie aktywności, które mogą nadmiernie obciążać kolana, na rzecz pływania czy jazdy na rowerze stacjonarnym.

Wkładki ortopedyczne

W niektórych przypadkach może być zalecane stosowanie specjalistycznych wkładek ortopedycznych (wkładki pronujące) lub stabilizatorów kolan, które pomagają w poprawie ustawienia kolan i rozłożeniu ciężaru ciała w sposób bardziej równomierny.

Leczenie operacyjne kolan szpotawych

Leczenie operacyjne kolan szpotawych rozważa się zazwyczaj, gdy inne metody leczenia nie przynoszą zadowalających rezultatów lub gdy deformacja jest na tyle zaawansowana, że powoduje znaczny ból, ograniczenia ruchowe lub inne poważne komplikacje. Istnieje kilka rodzajów zabiegów chirurgicznych, które stosuje się w leczeniu szpotawości kolan. Wymieniamy je poniżej.

Osteotomia

Osteotomia jest jedną z najczęściej stosowanych metod chirurgicznego leczenia szpotawości kolan. Polega na chirurgicznym przecięciu i ponownym ukształtowaniu kości (najczęściej kości piszczelowej lub udowej) w celu skorygowania nieprawidłowego ustawienia kolan. Procedura ta pozwala na zmianę osi nóg, co zmniejsza nacisk na uszkodzoną część stawu kolanowego i poprawia jego funkcjonowanie oraz zmniejsza ból. Osteotomię często wykonuje się u młodszych pacjentów, którzy mają dobrą jakość chrząstki stawowej.

Korekta przy użyciu zewnętrznych stabilizatorów

W niektórych przypadkach można zastosować zewnętrzne stabilizatory (np. aparaty Ilizarowa), które umożliwiają stopniową korektę deformacji kolan. Metoda ta jest mniej inwazyjna niż tradycyjna osteotomia i pozwala na precyzyjne dostosowanie kąta kolan w trakcie leczenia.

Alloplastyka

Szpotawość kolan w starszym wieku oraz w przypadkach zaawansowanego zniszczenia stawu kolanowego leczy się poprzez alloplastykę, czyli operacyjną wymianę stawu kolanowego na protezę. Operacja ta ma na celu przywrócenie funkcji stawu, zmniejszenie bólu i poprawę jakości życia pacjenta. Alloplastykę rozważa się, gdy inne metody leczenia nie przynoszą ulgi, a szpotawość kolan jest połączona z zaawansowaną artrozą.

Szpotawość nóg – podsumowanie

Szpotawość kolan może wpływać na jakość życia, prowadząc do bólu, ograniczeń w mobilności oraz długoterminowych komplikacji, takich jak artroza. Leczenie nieoperacyjne, włączając ćwiczenia i fizjoterapię, może być szczególnie pomocne na wczesnym etapie lub w mniej zaawansowanych przypadkach. Gdy deformacja jest bardziej zaawansowana lub powoduje znaczny ból i ograniczenia funkcjonalne, leczenie operacyjne może oferować długoterminową ulgę i poprawę jakości życia. Na każdym etapie leczenia zaleca się natomiast współpracę z doświadczonym zespołem ortopedów i fizjoterapeutów, którzy pomogą w opracowaniu skutecznego planu leczenia i rehabilitacji, dostosowanego do indywidualnych potrzeb pacjenta. 

Bibliografia:  

Heath C. H, Staheli L. T., Normal limits of knee angle in white children – genu varum and genu valgum, „J Pediatr Orthop” 1993, nr 13, s. 259-62.

Kasperczyk T., Wady postawy ciała – diagnostyka i leczenie, „Kasper”, Kraków 1998.

Kruczyński J., Szulc A., Wiktora Degi Ortopedia i rehabilitacja. Wybrane zagadnienia z zakresu chorób i urazów narządu ruchu dla studentów i lekarzy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2015.

Marczyński W. (red.), Postępowanie praktyczne w ortopedii i traumatologii, Medipage, Warszawa 2008.

Przeździak B., Nyka W., Zastosowanie kliniczne protez, ortez i środków pomocniczych., Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk 2008.

Sabharwal S., Zhao C., The hip-knee-ankle angle in children: reference values based on a full-length standing radiograph, „J Bone Joint Surg Am” 2009, nr 91, s. 2461-8.

Szulc A. (red.), Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja, t. 1-2, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.

Wilczyński J., Korekcja wad postawy człowieka, Wydawnictwo Anthropos, Starachowice 2005.

Uwaga: ta zawartość wymaga obsługi języka JavaScript.

Wady stóp to powszechny problem zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Cześć z nich bywa wrodzona, inne pojawiają się z czasem w wyniku przeciążeń, urazów, chorób. Jakie są najpowszechniejsze wady stóp? Czy można im zapobiec i skutecznie wyleczyć?

Budowa stopy i jej funkcje

Ludzka stopa jest zbudowana z 26 kości, które są połączone za pomocą licznych stawów, więzadeł i mięśni. Główne jej elementy to stęp, śródstopie i palce.

Stęp to najbardziej sztywna i najmniej ruchliwa część stopy, stanowiąca podparcie i umożliwiająca ruchy w górę i w dół. Zbudowana jest z siedmiu kości, a największa z nich to pięta. 

Śródstopie jest elastyczne i pomaga w absorbowaniu wstrząsów podczas chodzenia. Składa się z pięciu kości długich.

Palce pozwalają na przemieszczanie się i utrzymywanie równowagi. Największy z palców u stopy, czyli paluch, zbudowany jest z dwóch paliczków (bliższego i dalszego), natomiast pozostałe palce mają po trzy paliczki (bliższe, środkowe i dalsze).

Wszystkie kości stopy wspólnie tworzą skomplikowaną i funkcjonalną strukturę, umożliwiającą człowiekowi chodzenie, bieganie i wykonywanie innych czynności związanych z poruszaniem się – kucanie, skakanie, schylanie itp. Stopy w dużej mierze odpowiedzialne są również za prawidłową postawę, ponieważ to na nich opiera się cały ciężar ciała. Stanowią więc naszą podporę i jakiekolwiek dysfunkcje czy choroby stóp nie tylko utrudniają chodzenie, ale także codzienną egzystencję. 

Przyczyny powstawania wad stóp

Chociaż stopy pełnią niezwykle ważną funkcję w ludzkim ciele, umożliwiając nam przede wszystkim sprawne poruszanie się i utrzymanie stabilnej postawy ciała, to jednak mało kto poświęca im odpowiednią uwagę. W konsekwencji wady stóp stanowią duży problem zdrowotny i dotykają znacznej części społeczeństwa.

Do najczęstszych przyczyn chorób stóp u dorosłych należą:

przeciążenia, spowodowane pracą stojącą lub częstym przebywaniem w tej właśnie pozycji,

otyłość i nadwaga,

zaburzenia krążenia krwi w kończynach dolnych,

obniżenie napięcia i siły mięśni, spowodowane chorobami, np. krzywicą,

choroby układu kostno-stawowego, np.  reumatoidalne zapalenie stawów czy artretyzm, 

noszenie niewłaściwego obuwia, np. z wąskimi noskami, sztywną podeszwą, na wysokim obcasie,

stałe noszenie dużych ciężarów,

wyczynowe uprawianie sportu lub też nieprawidłowe ćwiczenie,

długotrwałe unieruchomienie kończyn dolnych.

Choroby i wady stóp mogą być także wrodzone lub też pojawiać się w wieku dziecięcym i nastoletnim szczególnie w sytuacji, gdy u młodego człowieka występują rozbieżności między tempem rozwoju kości a wzrostem masy ciała. Wady stóp u dzieci mogą ponadto wynikać z zaburzeń rozwojowych układu kostnego, mięśniowego lub układu nerwowego, a także wynikać z niewłaściwych zachowań rodziców, np. zbyt szybkiego pionizowania malucha.

Rodzaje wad stóp

Choroby stopy pojawiają się u osób każdym wieku, a nieleczone mogą prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji zdrowotnych, z trwałym unieruchomieniem kończyny włącznie. Warto więc dbać o swoje nogi i w razie jakichkolwiek niepokojących sygnałów, skontaktować się ze specjalistą. 

Jakie objawy powinny wzbudzić w nas szczególną czujność? 

Przede wszystkim częsty i nasilający się ból stóp, ale również łydek czy bioder, bo mogą być one np. sygnałem stopy płasko-szpotawej. 

Kolejną kwestią jest nieprawidłowe stawianie stóp, trudności w poruszaniu czy zginaniu palców, a także ich przykurcze, czyli dolegliwości często towarzyszące haluksom czy sztywnemu paluchowi. 

Z wizytą u chirurga czy ortopedy nie należy też zwlekać, gdy w obrębie stopy pojawią się jakiekolwiek narośla czy zgrubienia.

Płaskostopie

Jedną z najpowszechniejszych wad stóp jest płaskostopie – podłużne lub poprzeczne. Charakteryzuje się obniżonym sklepieniem lub brakiem sklepienia stopy, co sprawia, że wydają się płaskie i dotykają całkowicie podłoża. U małych dzieci (poniżej 4 roku życia), płaskostopie to zjawisko fizjologiczne i nie powinno budzić niepokoju. U starszych najczęściej jest spowodowane nadwagą, osłabieniem lub przeciążeniem więzadeł oraz noszeniem niewłaściwego obuwia. Aby zapobiec wystąpieniu tego rodzaju choroby stopy, należy utrzymywać prawidłową masę ciała, wykonywać ćwiczenia, wzmacniające mięśnie oraz stosować wkładki ortopedyczne.

Stopa koślawa i szpotawa

Koślawość stóp i stopa szpotawa to problemy, które najczęściej diagnozowane są u dzieci, jednak zmagają się z nimi także dorośli. 

Stopa koślawa to odchylenie przedniej części stopy w kierunku śródstopia i kości śródstopia, tworzące charakterystyczny łuk w postaci litery „C” lub „U”. Mówiąc prościej: stopa wygina się w taki sposób, że podczas chodzenia zdzieramy obcas obuwia po stronie wewnętrznej.

W przypadku stopy szpotawej przednia część stopy również odchyla się w kierunku śródstopia i kości śródstopia, jednak tworzy łuk w formie litery „V”. W tym przypadku obcas obuwia w trakcie chodzenia zdzierany jest od strony zewnętrznej. 

Zarówno stopa koślawa, jak i szpotawa często objawiają się bólem, trudnościami w chodzeniu i utratą równowagi. Obie mogą mieć także podobne przyczyny takie jak predyspozycje genetyczne, zaburzenia rozwojowe czy urazy. Jeśli chodzi o leczenie tych wad stóp, to polega najczęściej na ćwiczeniach z fizjoterapeutą i noszeniu wkładek lub obuwia ortopedycznego. W najbardziej skrajnych przypadkach konieczna jest interwencja chirurgiczna. 

Stopa cukrzycowa

Stopa cukrzycowa, znana także jako zespół stopy cukrzycowej, to poważna komplikacja związana z cukrzycą. To stan, w którym długotrwałe, niekontrolowane wysokie poziomy cukru we krwi prowadzą do uszkodzenia naczyń krwionośnych, nerwów i tkanek stóp. Pierwszymi objawami tej choroby stopy są: ból, niewrażliwość na zmiany temperatury (ciepło/zimno), a także otarcia, odciski i problemy z chodzeniem. Z czasem stopa cukrzycowa może prowadzić do różnych powikłań, w tym owrzodzeń i zakażeń, które w ekstremalnych przypadkach kończą się nawet amputacją stopy lub kończyny.

Leczenie stóp z tym problemem jest kompleksowe i wymaga zaangażowania zarówno pacjenta, jak i personelu medycznego. Najważniejsze jest kontrolowanie poziomu cukru we krwi, monitorowanie stanu stóp i ich odpowiednia pielęgnacja. W zaawansowanych stadiach stopy cukrzycowej może być konieczna operacja w celu korekcji deformacji, usunięcia uszkodzonych tkanek lub przewodnictwa naczyń krwionośnych.

Haluks

Haluks, inaczej paluch koślawy, to choroba zwyrodnieniowa stopy, w której duży palec odchyla się w kierunku pozostałych palców, tworząc charakterystyczny wybrzuszenie na boku stopy. Taka deformacja powoduje ból i dyskomfort głównie podczas chodzenia; może też wpływać na problemy z równowagą. Na haluksy najczęściej cierpią osoby z płaskostopiem, a także noszące niewygodne i źle dobrane obuwie (wąskie noski, wysokie obcasy). 

Profilaktyka haluksów to przede wszystkim wybór obuwia z odpowiednim wsparciem stopy, szerokim przodem i miękką podeszwą, korzystanie z wkładek ortopedycznych oraz ćwiczenia wzmacniające mięśnie stopy. W leczeniu tej wady palców u nóg w pierwszej kolejności wykorzystuje się środki farmakologiczne, głównie leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i iniekcje sterydowe. Następnym krokiem są zabiegi chirurgiczne, indywidualnie dopasowane do potrzeb pacjenta.

Zwyrodnienia stawów stopy

Choroba zwyrodnieniowa stawów polega na postępujących zmianach w obrębie stawów, np. stawu śródstopno-palcowego. Charakterystycznym objawem jest stopniowa zmiana budowy chrząstki stawowej, a z czasem jej całkowity zanik. Dodatkowo u pacjenta pojawiają się narośla na kościach, tzw. osteofity, a niektórych przypadkach stopy stają się zniekształcone. Wszystkie te zmiany sprawiają, że staw nie jest elastyczny, trudno go zginać i nim ruszać, a w efekcie chory odczuwa duży ból, ciężko jest mu chodzić i wykonywać codzienne czynności.

Do najczęstszych przyczyn zwyrodnienia stawów stopy należą przebyte urazy mechaniczne, otyłość, cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów i dna moczanowa.  Leczenie tego rodzaju choroby stóp polega na stosowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, fizjoterapii i samodzielnych ćwiczeń, a także elektrostymulacji mięśni. W stanach zaawansowanych konieczne jest leczenie operacyjne.

Paluch sztywny

Sztywny paluch to rodzaj wady palców u nóg, która objawia się sztywnością i ograniczeniem ruchomości dużego palca u stopy – nie można nim poruszać ani go zginać. Dolegliwości towarzyszy zwykle ból, obrzęk i zaczerwienienie stawu śródstopno-paliczkowego, a z czasem pojawiają się trudności z chodzeniem.

Przyczyny tej choroby stopy są bardzo zróżnicowane – od genetyki, przez urazy, po indywidualne zaniedbania, jak noszenie niewłaściwego obuwia. Paluch sztywny może wynikać z nieprawidłowej budowy anatomicznej, często występuje jako następstwo otyłości czy cukrzycy, pojawia się także u osób cierpiących na artretyzm, reumatoidalne zapalenie stawów i dnę moczanową. Jeśli chodzi o leczenie stóp z tym problemem, to pierwszym krokiem jest leczenie zachowawcze, w tym noszenie odpowiednio dobranych butów i wkładek ortopedycznych, wykonywanie ćwiczeń pod okiem fizjoterapeuty, a także stosowanie leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych. Kolejnym etapem jest leczenie chirurgiczne, np. cheilektomia.

Palce młotkowate

Palce młotkowate to kolejna wada palców u nóg polegająca na zniekształceniu drugiego, trzeciego lub czwartego palca u stopy. Charakterystyczną cechą tej choroby stóp jest zgięcie w stawie, przypominające literę “C” lub “młotek”. Przykurcz może być:

utrwalony i wówczas nie można wyprostować palca nawet przy pomocy dłoni,

korektywny, gdy przy dociskaniu ręką palec można wyprostować.

Palce młotkowate powodują u chorego dyskomfort i ból, a także utrudniają wykonywanie codziennych czynności. Przyczyną ich powstawania zwykle jest noszenie ciasnego lub źle dobranego obuwia. Podatne na tego typu deformacje są również osoby cierpiące na zaburzenia mięśniowe i przewlekłe stany zapalne stawów, np. reumatoidalne zapalenie stawów. 

Leczenie stóp z palcami młotkowatymi opiera się na fizjoterapii, noszeniu wkładek ortopedycznych i prawidłowo dobranego obuwia, a w przypadku dolegliwości bólowych – przyjmowaniu leków przeciwbólowych lub stosowaniu zastrzyków sterydowych. W zaawansowanych przypadkach, gdy inne metody nie przynoszą efektów, konieczna jest interwencja chirurgiczna w celu korekcji deformacji stawu palca.

Profilaktyka i leczenie wad stóp

Lista chorób dotykających stopy jest długa, a przytoczone wyżej przykłady zdecydowanie nie zamykają tej grupy. W przypadku większości schorzeń przyczyny ich powstawania mają wspólny mianownik – zaniedbanie lub brak odpowiedniej profilaktyki. Dotyczy to głównie dorosłych, bo wady stóp u dzieci najczęściej są fizjologiczne i wrodzone. Aby zmniejszyć ryzyko pojawienia się choroby stopy,   należy nosić odpowiednie obuwie, zwiększyć aktywność fizyczną i dbać o prawidłową masę ciała. Kiedy natomiast pojawią się jakiekolwiek objawy wady stóp, warto udać się do specjalisty z EuroMediCare w celu uzyskania diagnozy, a w razie konieczności rozpocząć fizjoterapię lub poddać się leczeniu. 

Źródła:

https://akademia.nfz.gov.pl/profilaktyka/zdrowa-stopa-na-co-uwazac-i-jak-cwiczyc/ [Dostęp: 15.01.2024]

https://www.przegladreumatologiczny.pl/choroba_zwyrodnieniowa_staww_obwodowych2 [Dostęp: 15.01.2024]

https://www.praktycznafizjoterapia.pl/artykul/wady-i-choroby-stop-wedlug-mortona-i-ich-wplyw-na-powstawanie-zaburzen-przeciazeniowych-w-obrebie-stopy [Dostęp: 15.01.2024]

https://forumpediatrii.pl/artykul/wady-stop-u-dzieci-kiedy-kierowac-do-ortopedy [Dostęp: 15.01.2024]

https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow-artroza [Dostęp: 15.01.2024]

Uwaga: ta zawartość wymaga obsługi języka JavaScript.