Wady stóp to powszechny problem zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Cześć z nich bywa wrodzona, inne pojawiają się z czasem w wyniku przeciążeń, urazów, chorób. Jakie są najpowszechniejsze wady stóp? Czy można im zapobiec i skutecznie wyleczyć?

Budowa stopy i jej funkcje

Ludzka stopa jest zbudowana z 26 kości, które są połączone za pomocą licznych stawów, więzadeł i mięśni. Główne jej elementy to stęp, śródstopie i palce.

  • Stęp to najbardziej sztywna i najmniej ruchliwa część stopy, stanowiąca podparcie i umożliwiająca ruchy w górę i w dół. Zbudowana jest z siedmiu kości, a największa z nich to pięta. 
  • Śródstopie jest elastyczne i pomaga w absorbowaniu wstrząsów podczas chodzenia. Składa się z pięciu kości długich.
  • Palce pozwalają na przemieszczanie się i utrzymywanie równowagi. Największy z palców u stopy, czyli paluch, zbudowany jest z dwóch paliczków (bliższego i dalszego), natomiast pozostałe palce mają po trzy paliczki (bliższe, środkowe i dalsze).

Wszystkie kości stopy wspólnie tworzą skomplikowaną i funkcjonalną strukturę, umożliwiającą człowiekowi chodzenie, bieganie i wykonywanie innych czynności związanych z poruszaniem się – kucanie, skakanie, schylanie itp. Stopy w dużej mierze odpowiedzialne są również za prawidłową postawę, ponieważ to na nich opiera się cały ciężar ciała. Stanowią więc naszą podporę i jakiekolwiek dysfunkcje czy choroby stóp nie tylko utrudniają chodzenie, ale także codzienną egzystencję. 

Przyczyny powstawania wad stóp

Chociaż stopy pełnią niezwykle ważną funkcję w ludzkim ciele, umożliwiając nam przede wszystkim sprawne poruszanie się i utrzymanie stabilnej postawy ciała, to jednak mało kto poświęca im odpowiednią uwagę. W konsekwencji wady stóp stanowią duży problem zdrowotny i dotykają znacznej części społeczeństwa.

Do najczęstszych przyczyn chorób stóp u dorosłych należą:

  • przeciążenia, spowodowane pracą stojącą lub częstym przebywaniem w tej właśnie pozycji,
  • otyłość i nadwaga,
  • zaburzenia krążenia krwi w kończynach dolnych,
  • obniżenie napięcia i siły mięśni, spowodowane chorobami, np. krzywicą,
  • choroby układu kostno-stawowego, np.  reumatoidalne zapalenie stawów czy artretyzm, 
  • noszenie niewłaściwego obuwia, np. z wąskimi noskami, sztywną podeszwą, na wysokim obcasie,
  • stałe noszenie dużych ciężarów,
  • wyczynowe uprawianie sportu lub też nieprawidłowe ćwiczenie,
  • długotrwałe unieruchomienie kończyn dolnych.

Choroby i wady stóp mogą być także wrodzone lub też pojawiać się w wieku dziecięcym i nastoletnim szczególnie w sytuacji, gdy u młodego człowieka występują rozbieżności między tempem rozwoju kości a wzrostem masy ciała. Wady stóp u dzieci mogą ponadto wynikać z zaburzeń rozwojowych układu kostnego, mięśniowego lub układu nerwowego, a także wynikać z niewłaściwych zachowań rodziców, np. zbyt szybkiego pionizowania malucha.

Rodzaje wad stóp

Choroby stopy pojawiają się u osób każdym wieku, a nieleczone mogą prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji zdrowotnych, z trwałym unieruchomieniem kończyny włącznie. Warto więc dbać o swoje nogi i w razie jakichkolwiek niepokojących sygnałów, skontaktować się ze specjalistą. 

Jakie objawy powinny wzbudzić w nas szczególną czujność? 

  • Przede wszystkim częsty i nasilający się ból stóp, ale również łydek czy bioder, bo mogą być one np. sygnałem stopy płasko-szpotawej. 
  • Kolejną kwestią jest nieprawidłowe stawianie stóp, trudności w poruszaniu czy zginaniu palców, a także ich przykurcze, czyli dolegliwości często towarzyszące haluksom czy sztywnemu paluchowi. 
  • Z wizytą u chirurga czy ortopedy nie należy też zwlekać, gdy w obrębie stopy pojawią się jakiekolwiek narośla czy zgrubienia.

Płaskostopie

Jedną z najpowszechniejszych wad stóp jest płaskostopie – podłużne lub poprzeczne. Charakteryzuje się obniżonym sklepieniem lub brakiem sklepienia stopy, co sprawia, że wydają się płaskie i dotykają całkowicie podłoża. U małych dzieci (poniżej 4 roku życia), płaskostopie to zjawisko fizjologiczne i nie powinno budzić niepokoju. U starszych najczęściej jest spowodowane nadwagą, osłabieniem lub przeciążeniem więzadeł oraz noszeniem niewłaściwego obuwia. Aby zapobiec wystąpieniu tego rodzaju choroby stopy, należy utrzymywać prawidłową masę ciała, wykonywać ćwiczenia, wzmacniające mięśnie oraz stosować wkładki ortopedyczne.

Stopa koślawa i szpotawa

Koślawość stóp i stopa szpotawa to problemy, które najczęściej diagnozowane są u dzieci, jednak zmagają się z nimi także dorośli. 

  • Stopa koślawa to odchylenie przedniej części stopy w kierunku śródstopia i kości śródstopia, tworzące charakterystyczny łuk w postaci litery „C” lub „U”. Mówiąc prościej: stopa wygina się w taki sposób, że podczas chodzenia zdzieramy obcas obuwia po stronie wewnętrznej.
  • W przypadku stopy szpotawej przednia część stopy również odchyla się w kierunku śródstopia i kości śródstopia, jednak tworzy łuk w formie litery „V”. W tym przypadku obcas obuwia w trakcie chodzenia zdzierany jest od strony zewnętrznej. 

Zarówno stopa koślawa, jak i szpotawa często objawiają się bólem, trudnościami w chodzeniu i utratą równowagi. Obie mogą mieć także podobne przyczyny takie jak predyspozycje genetyczne, zaburzenia rozwojowe czy urazy. Jeśli chodzi o leczenie tych wad stóp, to polega najczęściej na ćwiczeniach z fizjoterapeutą i noszeniu wkładek lub obuwia ortopedycznego. W najbardziej skrajnych przypadkach konieczna jest interwencja chirurgiczna. 

Stopa cukrzycowa

Stopa cukrzycowa, znana także jako zespół stopy cukrzycowej, to poważna komplikacja związana z cukrzycą. To stan, w którym długotrwałe, niekontrolowane wysokie poziomy cukru we krwi prowadzą do uszkodzenia naczyń krwionośnych, nerwów i tkanek stóp. Pierwszymi objawami tej choroby stopy są: ból, niewrażliwość na zmiany temperatury (ciepło/zimno), a także otarcia, odciski i problemy z chodzeniem. Z czasem stopa cukrzycowa może prowadzić do różnych powikłań, w tym owrzodzeń i zakażeń, które w ekstremalnych przypadkach kończą się nawet amputacją stopy lub kończyny.

Leczenie stóp z tym problemem jest kompleksowe i wymaga zaangażowania zarówno pacjenta, jak i personelu medycznego. Najważniejsze jest kontrolowanie poziomu cukru we krwi, monitorowanie stanu stóp i ich odpowiednia pielęgnacja. W zaawansowanych stadiach stopy cukrzycowej może być konieczna operacja w celu korekcji deformacji, usunięcia uszkodzonych tkanek lub przewodnictwa naczyń krwionośnych.

Haluks

Haluks, inaczej paluch koślawy, to choroba zwyrodnieniowa stopy, w której duży palec odchyla się w kierunku pozostałych palców, tworząc charakterystyczny wybrzuszenie na boku stopy. Taka deformacja powoduje ból i dyskomfort głównie podczas chodzenia; może też wpływać na problemy z równowagą. Na haluksy najczęściej cierpią osoby z płaskostopiem, a także noszące niewygodne i źle dobrane obuwie (wąskie noski, wysokie obcasy). 

Profilaktyka haluksów to przede wszystkim wybór obuwia z odpowiednim wsparciem stopy, szerokim przodem i miękką podeszwą, korzystanie z wkładek ortopedycznych oraz ćwiczenia wzmacniające mięśnie stopy. W leczeniu tej wady palców u nóg w pierwszej kolejności wykorzystuje się środki farmakologiczne, głównie leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i iniekcje sterydowe. Następnym krokiem są zabiegi chirurgiczne, indywidualnie dopasowane do potrzeb pacjenta.

Zwyrodnienia stawów stopy

Choroba zwyrodnieniowa stawów polega na postępujących zmianach w obrębie stawów, np. stawu śródstopno-palcowego. Charakterystycznym objawem jest stopniowa zmiana budowy chrząstki stawowej, a z czasem jej całkowity zanik. Dodatkowo u pacjenta pojawiają się narośla na kościach, tzw. osteofity, a niektórych przypadkach stopy stają się zniekształcone. Wszystkie te zmiany sprawiają, że staw nie jest elastyczny, trudno go zginać i nim ruszać, a w efekcie chory odczuwa duży ból, ciężko jest mu chodzić i wykonywać codzienne czynności.

Do najczęstszych przyczyn zwyrodnienia stawów stopy należą przebyte urazy mechaniczne, otyłość, cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów i dna moczanowa.  Leczenie tego rodzaju choroby stóp polega na stosowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, fizjoterapii i samodzielnych ćwiczeń, a także elektrostymulacji mięśni. W stanach zaawansowanych konieczne jest leczenie operacyjne.

Paluch sztywny

Sztywny paluch to rodzaj wady palców u nóg, która objawia się sztywnością i ograniczeniem ruchomości dużego palca u stopy – nie można nim poruszać ani go zginać. Dolegliwości towarzyszy zwykle ból, obrzęk i zaczerwienienie stawu śródstopno-paliczkowego, a z czasem pojawiają się trudności z chodzeniem.

Przyczyny tej choroby stopy są bardzo zróżnicowane – od genetyki, przez urazy, po indywidualne zaniedbania, jak noszenie niewłaściwego obuwia. Paluch sztywny może wynikać z nieprawidłowej budowy anatomicznej, często występuje jako następstwo otyłości czy cukrzycy, pojawia się także u osób cierpiących na artretyzm, reumatoidalne zapalenie stawów i dnę moczanową. Jeśli chodzi o leczenie stóp z tym problemem, to pierwszym krokiem jest leczenie zachowawcze, w tym noszenie odpowiednio dobranych butów i wkładek ortopedycznych, wykonywanie ćwiczeń pod okiem fizjoterapeuty, a także stosowanie leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych. Kolejnym etapem jest leczenie chirurgiczne, np. cheilektomia.

Palce młotkowate

Palce młotkowate to kolejna wada palców u nóg polegająca na zniekształceniu drugiego, trzeciego lub czwartego palca u stopy. Charakterystyczną cechą tej choroby stóp jest zgięcie w stawie, przypominające literę “C” lub “młotek”. Przykurcz może być:

  • utrwalony i wówczas nie można wyprostować palca nawet przy pomocy dłoni,
  • korektywny, gdy przy dociskaniu ręką palec można wyprostować.

Palce młotkowate powodują u chorego dyskomfort i ból, a także utrudniają wykonywanie codziennych czynności. Przyczyną ich powstawania zwykle jest noszenie ciasnego lub źle dobranego obuwia. Podatne na tego typu deformacje są również osoby cierpiące na zaburzenia mięśniowe i przewlekłe stany zapalne stawów, np. reumatoidalne zapalenie stawów. 

Leczenie stóp z palcami młotkowatymi opiera się na fizjoterapii, noszeniu wkładek ortopedycznych i prawidłowo dobranego obuwia, a w przypadku dolegliwości bólowych – przyjmowaniu leków przeciwbólowych lub stosowaniu zastrzyków sterydowych. W zaawansowanych przypadkach, gdy inne metody nie przynoszą efektów, konieczna jest interwencja chirurgiczna w celu korekcji deformacji stawu palca.

Profilaktyka i leczenie wad stóp

Lista chorób dotykających stopy jest długa, a przytoczone wyżej przykłady zdecydowanie nie zamykają tej grupy. W przypadku większości schorzeń przyczyny ich powstawania mają wspólny mianownik – zaniedbanie lub brak odpowiedniej profilaktyki. Dotyczy to głównie dorosłych, bo wady stóp u dzieci najczęściej są fizjologiczne i wrodzone. Aby zmniejszyć ryzyko pojawienia się choroby stopy,   należy nosić odpowiednie obuwie, zwiększyć aktywność fizyczną i dbać o prawidłową masę ciała. Kiedy natomiast pojawią się jakiekolwiek objawy wady stóp, warto udać się do specjalisty z EuroMediCare w celu uzyskania diagnozy, a w razie konieczności rozpocząć fizjoterapię lub poddać się leczeniu. 

Źródła: