Ostatnie wpisy

Haluksy to powszechna i charakterystyczna deformacja stóp, jednak badacze nie są w pełni zgodni co do przyczyn ani mechanizmu jej powstawania. Tak czy inaczej, ta przypadłość często jest powodem wizyty u ortopedy. Co to są haluksy? Jak je leczyć?

Haluksy – co to za choroba?

Haluks (łac. hallux valgus) oznacza po prostu „paluch koślawy”, czyli wadliwe ustawienie największego palca u stopy w pierwszym stawie śródstopno-palcowym (tym, który bezpośrednio „łączy się” ze stopą). Charakterystyczny guz u podstawy palucha tworzy głowa i kości śródstopia.

Haluksy – stopnie zaawansowania i wygląd stóp

Stopień zaawansowania haluksów określa się na podstawie tzw. kąta HVA (hallux valgus angle), czyli odchylenia palucha w stosunku do pierwszej kości śródstopia. Za graniczną wartość prawidłową uznaje się 15°, ale warto pamiętać, że to jedynie orientacyjny wskaźnik. Specjaliści coraz częściej biorą pod uwagę nie tylko odchylenie kości (deformację w płaszczyźnie czołowej), ale też rotację kości śródstopia w płaszczyźnie poprzecznej [1].

StopieńHVAJak wyglądają haluksy?I (łagodny)Do 20°Niewielkie wybrzuszenie u podstawy palucha, po wewnętrznej stronie stopy.II (umiarkowany)20-30°Większe wybrzuszenie. Paluch może znaleźć się nad lub pod drugim palcem.III (zaawansowany)30-50°Duże wybrzuszenie i skrzywienie palucha, który próbuje ustawić się na drugim palcu. Pojawiają się większe dolegliwości, a także zaczerwienienie skóry, tkliwość stawu, modzele, odciski.IV (ciężki)Ponad 50°Największe skrzywienie i duże wybrzuszenie, które powoduje znaczny ból i zaburza mechanikę chodu (paluch całkowicie przestaje być punktem podparcia).

Haluksy – przyczyny

Od czego robią się haluksy? Nie udało się jednoznacznie ustalić etiologii (przyczyn) ani patofizjologii (mechanizmu powstawiania) schorzenia, jednak najczęściej mówi się o następujących czynnikach:

Płeć żeńska (nawet 15 razy większa częstość występowania) [2],

Nadmierna masa ciała,

Mała aktywność fizyczna,

Noszenie butów na wysokim obcasie (kwestia dyskusyjna),

Płaskostopie, szczególnie u mężczyzn (kwestia dyskusyjna) oraz inne wady anatomiczne stóp,

Reumatoidalne zapalenie stawów,

Stojący tryb życia/stojąca praca,

Zaburzenia hormonalne.

Czy haluksy są dziedziczne? Genetyczne uwarunkowania mają duże znaczenie (zwłaszcza w linii babcia-matka-córka), a badacze mówią nawet o 72% przypadkach występowania rodzinnego [2]. Rzadko jednak do rozwinięcia się deformacji wystarcza jeden czynnik.

Haluksy – objawy

Haluks objawia się głównie naroślą/guzem u podstawy palucha, ale mogą pojawić się też inne dolegliwości:

Ból i sztywność dużego palca,

Obrzęk,

Zaczerwienienie lub przebarwienia na skórze,

Problem ze zginaniem lub poruszaniem paluchem (towarzyszy temu ból, pieczenie itp.),

Dyskomfort w czasie noszenia niektórych rodzajów butów lub chodzenia,

Odciski i modzele,

Młotkowate palce,

Drętwienie w okolicy palucha.

Leczenie haluksów

Jak wyprostować haluksy? Wiele zależy od ich stopnia zaawansowania, ustawienia kości i stawów, chorób współistniejących (np. RZS, stanów zapalnych z powodu infekcji) oraz ogólnego stanu pacjenta (np. wydolności krążenia). Opisano aż 150 operacyjnych metod leczenia haluksów, co dowodzi, że nie ma jednej, uniwersalnej techniki [2]. Zabiegi chirurgiczne dzieli się zasadniczo na dwie kategorie:

Przeprowadzane na tkankach miękkich, czasem razem z resekcją wyrośli kostnej (dla niewielkich deformacji, do 30°),

Korekty w obrębie układu kostnego (m.in. osteotomie, usztywnienie stawów).

W ramach kwalifikacji do zabiegu rutynowo wykonuje się RTG stóp (w pełnym obciążeniu, czyli na stojąco) w projekcji przednio-tylnej, bocznej i skośnej. Specjaliści coraz częściej kładą nacisk na trójwymiarową analizę (np. tomografię komputerową) w celu precyzyjnego zaplanowania operacji.

A jak wyleczyć haluksy zachowawczo, czyli bez interwencji chirurgicznej? Czy to w ogóle możliwe? Wśród takich metoda wymienia się:

Ostrzykiwanie mięśnia przywodziciela palucha toksyną botulinową (rzadko stosowana),

Szyny, stabilizatory korygujące ustawienie palucha (należy ich używać stale przez dłuższy czas, co pozwala zmniejszyć ból i poprawić ustawienie kości. Jednak niektórzy kwestionują trwałość efektów),

Kinesiotaping połączony z ćwiczeniami na haluksy i mobilizacjami.

Do jakiego lekarza z haluksami?

Haluksy na stopach powinien obejrzeć ortopeda, który specjalizuje się w chorobach układu kostno-stawowego oraz może zlecić odpowiednie badania. W początkowym stadium pomocna okazuje się też konsultacja z fizjoterapeutą lub podologiem.

Haluksy – leczenie domowe

Domowe sposoby na haluksy nie cofną już istniejących deformacji, mogą jednak zapobiec ich pogłębianiu, a także przynieść ulgę w dolegliwościach bólowych. Warto m.in.:

Zadbać o prawidłową masę ciała, żeby nie obciążać dodatkowo stawów,

Nosić odpowiednio dobrane obuwie (wygodne, z szerokimi noskami, które nie uciskają palców),

Stosować nakładki, kliny czy ortezy (najlepiej dobrane przez specjalistę),

Wykonywać zimne okłady oraz masaże (to, jak masować haluksy, opisano w sekcji „Rehabilitacja”).

Rehabilitacja haluksów

Rehabilitacja jest niezbędna po chirurgicznym leczeniu haluksów. Najpierw pacjent musi przejść 1 lub 2-miesięczną rekonwalescencję, w czasie której nosi odpowiednie obuwie (ortezę) chroniące zoperowaną okolicę. Potem należy wprowadzić fizjoterapię przywracającą sprawność stopom. Ćwiczenia okazują się pomocne również w mniej zaawansowanych stadiach choroby przed operacją palucha koślawego, ponieważ zwiększają ruchomość palucha, rozluźniają napięte mięśnie, usprawniają krążenie i łagodzą ból. Warto je połączyć z masażem stóp:

Ugniataniem śródstopia i nasady palucha okrężnymi ruchami,

Delikatnym naciskaniem grzbietu stopy wzdłuż ścięgien i kości śródstopia oraz obszaru wokół kostki i łuku stopy.

Ćwiczenia na haluksy są proste, ale należy dbać o regularność, jeśli rzeczywiście mają przynieść efekt. Wystarczy już nawet 10-15 minut dziennie. Poniżej kilka przykładów:

Rolowanie stopy na małej piłce (np. tenisowej) od pięty do palców i z powrotem,

Odciąganie palucha i przytrzymanie w tej pozycji przez 10-15 sekund,

Podnoszenie palcami stóp drobnych przedmiotów, rolowanie chusteczek/ręcznika,

Chodzenie przez 30 sekund na palcach i na pięcie.

Jak zapobiegać haluksom? Profilaktyka haluksa

Profilaktyka haluksów obejmuje przede wszystkim noszenie dobrze dobranego obuwia, najlepiej bez spiczastych, wąskich nosków, które ugniatają palce. Buty należy zawsze przymierzyć i upewnić się, że dobrze leżą – sama znajomość rozmiaru to za mało. Warto kupować obuwie pod koniec dnia, kiedy stopy są naturalnie trochę opuchnięte.

Oprócz tego należy kontrolować choroby reumatyczne, a także skonsultować z lekarzem inne problemy z budową stóp, np. płaskostopie lub zbyt wysokie podbicie. Być może potrzebne są wkładki ortopedyczne w celu zapobiegania rozwojowi haluksów.

Haluksy – podsumowanie

Za powstawanie haluksów odpowiada wiele czynników, a leczenie operacyjne cały czas uchodzi za najbardziej skuteczne. Przy dużych skłonnościach genetycznych może być trudno zapobiec deformacji, dlatego tym bardziej warto zadbać o odpowiednią profilaktykę.

Bibliografia

https://zdrowie.pap.pl/leczenie/haluksy-trojwymiarowa-deformacja. [dostęp: 12.03.2025].

https://www.praktyczna-ortopedia.pl/artykul/paluch-koslawy-latwa-kwalifikacja-prosty-zabieg. [dostęp: 12.03.2025].

https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/265154,haluksy. [dostęp: 12.03.2025].

https://www.medicalnewstoday.com/articles/310096. [dostęp: 12.03.2025].

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/14386-bunions-hallux-valgus. [dostęp: 12.03.2025].

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bunions/symptoms-causes/syc-20354799. [dostęp: 12.03.2025].

Skręcenie kolana może przydarzyć się osobom w każdym wieku. Kontuzja powoduje ból i znacznie ogranicza mobilność, ale odpowiednia diagnostyka i leczenie chronią staw przed dalszymi urazami i zwiększają szansę na szybki powrót do pełnej aktywności.

Skręcenie kolana – co to jest?

Skręcenie kolana to inaczej mówiąc nadmierne przesunięcie powierzchni stawowych w obrębie stawu kolanowego, które prowadzi do naciągnięcia więzadeł i torebki stawowej. Tego typu uraz nie wywołuje całkowitej utraty kontaktu kości (jak przy zwichnięciu). Jak wygląda skręcone kolano? Najczęściej obserwuje się wyraźny obrzęk, zaczerwienienie i problemy z prawidłowym wyprostem lub zgięciem nogi. Bywa, że wokół stawu tworzy się krwiak.

Przyczyny skręcenia kolana

Przyczyny skręcenia stawu kolanowego obejmują najczęściej nagłe zatrzymania i kolizje w sportach kontaktowych (piłka nożna, koszykówka), w czasie których dochodzi do gwałtownych skrętów, przeprostów czy przypadkowych uderzeń. Wszystkie te zdarzenia wywołują znaczne przeciążenia stawu. U amatorów skręcenie zdarza się przy niedostatecznej rozgrzewce, osłabieniu mięśni stabilizujących bądź poruszaniu się po nierównym podłożu. Kolano może też ulec kontuzji z powodu potknięcia albo zeskoku z niewielkiej wysokości.

Objawy – czy skręcenie kolana boli?

Jak długo boli skręcone kolano? Przy umiarkowanym urazie ból może utrzymywać się przez 2-3 tygodnie. Po miesiącu dolegliwości zwykle słabną na tyle, że można wrócić do lżejszych aktywności. Objawy skręcenia kolana to głównie:

Ból kolana po skręceniu – bywa ostry, innym razem tępy, ale często wzmacnia się przy nacisku na kończynę,

Obrzęk – pojawia się od kilku godzin do doby po urazie,

Trudność w zginaniu lub wyproście – kolano może wydawać się „zablokowane”, a pacjent unika ruchu z obawy przed nasileniem bólu,

Opuchlizna wokół stawu – utrzymuje się średnio 5-7 dni.

Jak rozpoznać skręcone kolano bez specjalistycznych badań? W warunkach domowych trudniej o precyzyjną ocenę, dlatego przy rosnącym obrzęku i dokuczliwym bólu najlepiej zgłosić się do specjalisty.

Diagnostyka – jak się rozpoznaje skręcenie kolana?

Podstawą diagnostyki są wywiad z pacjentem i badanie kliniczne, w którym lekarz sprawdza stabilność stawu. Przeprowadza się testy zgięcia, wyprostu oraz porównuje reakcje na niewielkie obciążenie.

Kiedy pacjent zgłasza charakterystyczne „chrupnięcie”, a kolano puchnie, lekarz podejrzewa mocniejsze uszkodzenie struktur wewnątrz stawu. Badania zwykle rozpoczyna się od zdjęcia RTG w celu wykluczenia złamań.

W razie wątpliwości zlecany jest rezonans magnetyczny (MRI). Dzięki niemu można ocenić więzadła i chrząstkę stawową.

Urazy niewielkiego stopnia bywają widoczne również w badaniu USG, które sprawdza stan tkanek miękkich.

Leczenie skręcenia kolana – ogólne zalecenia

Czy można chodzić po skręceniu kolana? Bywa, że lekarz zaleca odciążenie stawu przez kilka, kilkanaście dni, w czasie których pacjent posiłkuje się kulami lub stabilizatorem. Taka taktyka zmniejsza dolegliwości bólowe i przyspiesza regenerację.

Leczenie farmakologiczne

Leczenie skręcenia kolana rozpoczyna się często od niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które redukują stan zapalny i ból. Jeśli dojdzie do większego podrażnienia chrząstki, konieczne bywają zastrzyki dostawowe z kwasem hialuronowym.

Skręcone kolano – domowe sposoby

Leczenie domowe na skręcone kolano w pierwszej fazie urazu polega na stosowaniu chłodnych okładów. Kompresy chłodzące stosuje się przez 10-15 minut, zwykle co 3-4 godziny, dzięki czemu obrzęk wolniej narasta.

Kiedy konieczna jest operacja?

Do interwencji chirurgicznej dochodzi wtedy, gdy w znacznym stopniu zostały uszkodzone więzadła lub łąkotka. Operacja może być przeprowadzana artroskopowo (przez niewielkie nacięcie), co pozwala obejrzeć wnętrze kolana i jednocześnie naprawić zerwaną strukturę. Warto sprawdzić oferowaną przez nas formę leczenia tj. artroskopię kolana.

Skręcone kolano – do jakiego lekarza się udać?

Pierwszy wybór to ortopeda albo traumatolog. Specjalista przeprowadzi badania, wykluczy dodatkowe urazy i zaplanuje leczenie. Jeśli sytuacja wymaga dłuższej rekonwalescencji, pacjent uzyskuje skierowanie do fizjoterapeuty. Gdy w grę wchodzi rozległy uraz więzadłowy, konieczna jest konsultacja z ośrodkiem ortopedii sportowej.

Rehabilitacja i ćwiczenia na skręcone kolano

Powrót do sprawności zależy w dużej mierze od starannej fizjoterapii. W codziennym planie rehabilitacyjnym warto wprowadzać ćwiczenia na skręcone kolano, takie jak:

Delikatne zginanie i prostowanie nogi w pozycji leżącej,

Wzmacnianie mięśni ud przy pomocy gum oporowych,

Stopniowe, kontrolowane przysiady przy oparciu o ścianę lub krzesło (w łagodniejszych urazach),

Trening w wodzie. Basen zmniejsza nacisk na staw, a jednocześnie pozwala zwiększać zakres ruchu.

Skręcone kolano – najczęściej zadawane pytania

Poniżej znajdziesz kilka dodatkowych wyjaśnień na temat skręcenia kolana.

Skręcenie kolana – czy można chodzić bez kul? Jeśli ból się zmniejsza, a staw jest stabilny, ortopeda może zezwolić na częściowe obciążanie kończyny. Jednak w pierwszych dniach chodzenie z pomocą kul często ułatwia codzienne funkcjonowanie i przyspiesza regenerację.

Co na skręcone kolano w domu (poza chłodzeniem)? Pomocny bywa bandaż elastyczny, który delikatnie stabilizuje staw i ogranicza dalsze puchnięcie. W późniejszej fazie, gdy największy obrzęk już minie, warto stosować okłady ciepłe.

Skręcone kolano – czy wiek ma znaczenie? Każdy organizm reaguje na kontuzje inaczej. U młodych osób sprawna regeneracja następuje dość szybko, zaś u seniorów powrót do formy może zająć nawet 2-3 miesiące.

Jak rozpoznać skręcone kolano przy braku silnego bólu? Niekiedy pacjenci lekceważą nieduży dyskomfort i opuchliznę. Warto zwrócić uwagę na mrowienie, niepewność stawu i uczucie przeskakiwania w trakcie ruchu.

Skręcenie kolana a ryzyko zerwania więzadła – czy leczenie domowe pomoże? Lżejsze urazy zwykle dobrze reagują na domowe sposoby (chłodzenie, bandaż, oszczędzanie nogi). Jeśli ból nasila się, a kolano staje się niestabilne, konieczna jest kontrola ortopedyczna. Nierozpoznane naderwanie więzadła przedniego lub pobocznego w dłuższej perspektywie prowadzi do przewlekłych kontuzji.

Skręcenie kolana – podsumowanie

Do skręcenia kolana najczęściej dochodzi w nieoczekiwanych momentach. Uraz objawia się przede wszystkim bólem, obrzękiem i ograniczoną ruchomością. Właściwie przeprowadzona fizjoterapia przywraca sprawność i zapobiega kolejnym urazom, a wdrażane stopniowo ćwiczenia na skręcone kolano wzmacniają mięśnie, stymulują gojenie i pomagają odzyskać prawidłowy zakres ruchu.

Bibliografia

https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/130008,urazy-stawu-kolanowego-uraz-w-obrebie-kolana. [dostęp: 11.03.2025].

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/knee-sprain. [dostęp: 11.03.2025].

https://www.webmd.com/first-aid/what-to-know-about-knee-sprains. [dostęp: 11.03.2025].

Wystarczy jeden niewłaściwy krok, żeby świat wywrócił się do góry nogami – nieważne, czy to chwila sportowego uniesienia, czy zwykły spacer. Zerwane więzadła krzyżowe poważnie ograniczają ruch i powodują intensywny ból. Jak wyleczyć tę dolegliwość?

Na czym polega zerwanie więzadeł?

Zerwanie więzadeł krzyżowych to poważne uszkodzenie struktury, która stabilizuje staw kolanowy. W obrębie kolana biegną dwa więzadła krzyżowe (przednie i tylne), które układają się w kształt przypominający literę X. Zerwanie dotyczy głównie więzadła przedniego, ponieważ to ono jest szczególnie narażone na przeciążenia. Nieleczone zerwane więzadło krzyżowe zwiększa ryzyko uszkodzenia łąkotek i chrząstki stawowej.

Wyróżniamy następujące stopnie zerwania więzadeł:

Naderwanie (I stopień). Więzadło jest nadmiernie rozciągnięte, a pierwsze objawy to niewielki obrzęk i ból. Stabilność kolana zwykle nie jest jeszcze zaburzona.

Częściowe zerwanie (II stopień). Struktura więzadła ulega głębszym uszkodzeniom. Ból się nasila, a obrzęk bywa widoczny już kilka godzin po urazie. 

Całkowite zerwanie (III stopień). Dochodzi do przerwania ciągłości więzadła. Staw traci stabilność, a każdy ruch może wywoływać ostry ból i odruchowe „uciekanie” kolana. Przy większej aktywności zwykle nie sposób obyć się bez stabilizacji zewnętrznej.

Przyczyny zerwania więzadeł krzyżowych – od gwałtownych zwrotów po uderzenia

Wielu sportowców doświadcza urazu kolana podczas szybkiego zwrotu, nagłego zatrzymania lub kontaktu z innym zawodnikiem. Zerwane więzadła krzyżowe zdarzają się często w piłce nożnej, koszykówce czy siatkówce, gdzie intensywna praca nóg i dynamiczne ruchy to codzienność. Sporty zimowe także bywają niebezpieczne. W życiu codziennym przyczyną kontuzji może być potknięcie lub upadek. W takich sytuacjach więzadło krzyżowe jest narażone na ogromne przeciążenie, szczególnie jeśli mięśnie stabilizujące staw są słabe.

Objawy zerwania – co dzieje się w kolanie?

Po zerwaniu więzadła krzyżowego ból zazwyczaj jest wyraźny, ponieważ dochodzi do uszkodzenia okolicznych naczyń krwionośnych. Często tworzy się krwiak, a kolano puchnie. Wielu pacjentów opisuje charakterystyczny trzask. Po chwili niektórzy czują chwilową ulgę, ale gdy próbują stanąć na nogę, kolano staje się niestabilne i „ucieka”.

Najbardziej typowe objawy zerwanego więzadła krzyżowego to:

Utrata stabilności w stawie i niekontrolowane „zginanie się” kolana,

Silny ból, rosnący przy obciążeniu,

Obrzęk, niekiedy rozległy krwiak,

Ograniczony zakres ruchu i trudności w wyproście nogi.

Jak się diagnozuje zerwanie więzadeł krzyżowych? Badania i obrazowanie

Diagnostykę rozpoczyna się od wywiadu i badania klinicznego. Ortopeda sprawdza stabilność stawu m.in. testem Lachmana oraz szuflady przedniej i tylnej. To badanie pomaga określić, czy kość piszczelowa przesuwa się nadmiernie względem kości udowej.

Kolejnym krokiem są badania obrazowe. Często wystarcza badanie USG, lecz przy bardziej złożonych kontuzjach wykonuje się rezonans magnetyczny (MRI). Najbardziej inwazyjna metoda to artroskopia diagnostyczna, która daje możliwość bezpośredniego „zajrzenia” do wnętrza kolana.

Jakie są ogólne zalecenia leczenia zerwania więzadeł krzyżowych?

Gdy potwierdzono zerwane więzadło krzyżowe, przychodzi czas na leczenie. Lekarz bierze pod uwagę wiek, poziom aktywności, rodzaj uszkodzenia oraz oczekiwania pacjenta.

Do jakiego lekarza należy się udać?

Fachową pomoc po wypadku znajdziemy u ortopedy lub traumatologa. Specjalista przeprowadzi wstępne badania i skieruje na dodatkowe testy obrazowe. W procesie leczenia dużą rolę odgrywa również fizjoterapeuta, który zaplanuje ćwiczenia i nadzoruje rehabilitację pacjenta. Przy bardziej wymagających urazach wskazana bywa konsultacja z lekarska w celu doboru zabiegów fizykalnych (np. laseroterapia, ultradźwięki).

Leczenie farmakologiczne

Na początku stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. W niektórych przypadkach ortopedzi przepisują preparaty wspierające odbudowę chrząstki, chociaż skuteczność takich środków jest różnie oceniana.

Leczenie domowe

Zaraz po urazie pomocne są zimne okłady, które zmniejszają obrzęk. Po kilku dniach wprowadza się również ciepłe kompresy poprawiające ukrwienie tkanek. W warunkach domowych kluczowe jest słuchanie zaleceń lekarza lub fizjoterapeuty – delikatne ćwiczenia i unikanie gwałtownych ruchów znacznie przyspieszają powrót do zdrowia.

Operacja

Czy operować zerwane więzadło krzyżowe? Chirurgiczna rekonstrukcja więzadła krzyżowego jest wskazana głównie przy całkowitym zerwaniu. Zabieg polega na przeszczepieniu fragmentu ścięgna (najczęściej pobieranego z mięśnia piszczelowego lub mięśnia czworogłowego uda) w miejsce uszkodzonego więzadła krzyżowego.

Rehabilitacja i ćwiczenia – powrót do sprawności

Rehabilitacja zerwanego więzadła krzyżowego to długotrwały proces. Najpierw wykonuje się ćwiczenia bierne mające na celu przywrócenie ruchomości. Z czasem przechodzi się do aktywnego wzmacniania mięśnia czworogłowego, mięśni kulszowo-goleniowych i łydek. Ile trwa leczenie zerwanego więzadła krzyżowego? Po operacji rekonstrukcji zwykle trzeba liczyć 4-9 miesięcy, aby wrócić do intensywnego treningu sportowego. W terapii zachowawczej okres jest podobny. Na efekty wpływa regularność ćwiczeń i stosowanie zaleceń fizjoterapeuty.

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na często zadawane pytania.

Czy można chodzić z zerwanym więzadłem krzyżowym bez ortezy? To zależy od stopnia uszkodzenia i poziomu bólu. To lekarz decyduje, czy stabilizator jest potrzebny.

Zerwane więzadło krzyżowe – czy zawsze występuje ostry ból? Najczęściej tak, ale poziom dyskomfortu bywa różny. Niektórzy doświadczają silnego bólu i dużego obrzęku, inni dopiero po kilku godzinach zauważają wyraźną niestabilność.

Czy od razu operować zerwane więzadło krzyżowe? Czasem lekarz czeka do ustąpienia obrzęku i planuje zabieg dopiero po kilku tygodniach. Niektórzy pacjenci, zwłaszcza mniej aktywni, mogą być leczeni zachowawczo.

Co, jeśli ignoruje się uszkodzenie więzadła? Nieleczone zerwane więzadło krzyżowe prowadzi do dalszych urazów i może przyspieszać proces degeneracji chrząstki. Nieleczona niestabilność kolana wpływa na całe ciało i sprzyja kontuzjom innych stawów.

Zerwanie więzadeł krzyżowych. Podsumowanie

Zerwanie więzadła krzyżowego to jedna z częstszych kontuzji kolana. Narażone na nią są zwłaszcza osoby uprawiające sporty kontaktowe. Metody terapii obejmują zarówno leczenie zachowawcze, jak i zabiegi rekonstrukcji. Ważna jest systematyczna rehabilitacja oparta na starannie dobranych ćwiczeniach i wsparta pomocą fizjoterapeuty. Mimo że kontuzja bywa dotkliwa, właściwie ukierunkowane leczenie umożliwia odzyskanie sprawności i pełny powrót do ulubionych aktywności.

Bibliografia

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/acl-injury/symptoms-causes/syc-20350738. [dostęp: 7.03.2025].

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499848/. [dostęp: 7.03.2025].

https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/246540,wiezadlo-krzyzowe-przednie-i-tylne-uszkodzenie-wiezadel-krzyzowych. [dostęp: 7.03.2025].

Endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa stawu kolanowego, czyli częściowa endoproteza kolana, to procedura polegająca na wymianie uszkodzonego fragmentu stawu. Jest mniej inwazyjna od wstawiania protezy całkowitej. Co warto o niej wiedzieć?

Na czym polega endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa stawu kolanowego?

Kolano to największy staw w ludzkim ciele, który składa się z kości udowej i piszczelowej (między nimi znajdują się łąkotki) oraz rzepki, a także więzadeł i torebki stawowej. Dzięki współpracy tych wszystkich struktur kolano może przenosić duże obciążenia i zachowywać szeroki zakres ruchu. Czasami jednak wskutek toczącego się procesu chorobowego elementy stawu ulegają zniszczeniu lub zwyrodnieniu, a jedną z metod leczenia jest procedura chirurgiczna. W zależności od stopnia uszkodzeń wymienia się:

Cały staw (całkowita endoprotezoplastyka stawu kolanowego, czyli TKA, ang. Total Knee Arthroplasty),

Tylko jego część (jednoprzedziałowa endoprotezoplastyka stawu kolanowego, czyli UKA, ang. Unicompartmental Knee Arthroplasty).

W kolanie wyróżnia się trzy główne przedziały:

Przyśrodkowy (wewnętrzny),

Boczny (zewnętrzny),

Rzepkowo-udowy (pod rzepką).

Jednoprzedziałowa endoprotezoplastyka kolana najczęściej obejmuje przedział przyśrodkowy, ponieważ ten fragment stawu ulega najwcześniejszym i najbardziej nasilonym zmianom zwyrodnieniowym oraz uszkodzeniu. Jeśli jednak zniszczenie obejmuje stricte przedział boczny lub rzepkowo-udowy, protezoplastykę wykonuje się również w tych obszarach.

Wskazania i kwalifikacja do częściowej endoprotezy kolana

Wskazaniem do częściowej endoprotezy kolana jest ból oraz ograniczenie ruchomości, które wynikają z zaawansowanego procesu chorobowego (zazwyczaj reumatoidalnego zapalenia stawów) lub urazu (np. złamania) i nie reagują na leczenie zachowawcze (fizjoterapię, leki, zastrzyki dostawowe, zmianę stylu życia). Żeby jednak pacjent kwalifikował się do zabiegu, musi spełnić kilka warunków:

Zniszczenie obejmuje jeden przedział (w przeciwnym razie można wykonać endoprotezoplastykę dwuprzedziałową lub całkowitą),

Więzadła (zwłaszcza ACL, czyli więzadło krzyżowe przednie) są w dobrym stanie,

Nie ma zaawansowanych zmian zapalnych w pozostałych przedziałach,

Względnie zachowany zakres ruchu w stawie,

Ograniczony ból, który wskazuje na jednoprzedziałowe źródło dolegliwości,

Dobra korekcja osi kończyny.

Specjalista (lekarz ortopeda) kwalifikuje pacjenta na podstawie wywiadu i badania lekarskiego (ocena lokalizacji bólu, zakresu ruchu, stabilności więzadeł). Niezbędne są również badania obrazowe, m.in. RTG (również w obciążeniu i kilku projekcjach), ewentualnie rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa. Przeciwwskazania do zabiegu stanowią m.in. (każdy przypadek wymaga indywidualnej konsultacji):

Aktywna infekcja,

Stan, który uniemożliwia późniejszą rehabilitację i rekonwalescencję,

Zaburzenia krzepliwości krwi.

Jak przebiega zabieg endoprotezoplastyki jednoprzedziałowej kolana?

Cały zabieg trwa zazwyczaj 1-2 godziny, a w części placówek można rozważyć wykonanie go w ramach tzw. chirurgii jednego dnia, oczywiście jeżeli pacjent spełnia kryteria. Nawet jeśli to niemożliwe, hospitalizacja po jednoprzedziałowej endoprotezoplastyce i tak trwa krócej niż po wstawieniu protezy całkowitej (ok. 1-3 dni). Jakie są etapy operacji? Niektóre procedury mogą różnić się w zależności od chorego i placówki, ale najczęściej wygląda to mniej więcej tak:

Znieczulenie pacjenta – ogólne lub od pasa w dół,

Wykonanie cięcia chirurgicznego, najczęściej w przedniej części kolana oraz odsłonięcie stawu,

Usunięcie uszkodzonych fragmentów kości i chrząstki,

Przygotowanie kości do wstawienia implantu (cementowego lub bezcementowego), który składa się z części metalowej i wkładu z tworzywa sztucznego (polietylenu),

Sprawdzenie dopasowania i stabilności protezy (czy jest dobrze osadzona, czy zapewnia stabilność w wyproście i w zgięciu),

Zamknięcie rany i założenie opatrunku, czasem również drenu.

Rehabilitacja i zalecenia po endoprotezoplastyce jednoprzedziałowej stawu kolanowego

Rehabilitacja po operacji jest niezbędna, żeby pacjent powrócił do pełnej sprawności. Zaleca się wstanie już w pierwszej dobie po zabiegu (oczywiście pod okiem specjalisty) oraz chodzenie przy pomocy balkonika, kul lub innych podpór. Fizjoterapia zaczyna się równie szybko – często następnego dnia po operacji. Na początku obejmuje kontrolę bólu, łagodzenie obrzęku, naukę chodzenia o kulach itp. Następnie wykonuje się ćwiczenia zwiększające zakres ruchu w kolanie i siłę mięśniową (szczególnie mięśnia czworogłowego uda).

Czy endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa kolana jest refundowana przez NFZ?

Endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa stawu kolanowego wchodzi w zakres świadczeń refundowanych przez NFZ, podobnie jak pełna protezoplastyka kolana. Ile się czeka na zabieg? To zależy od wielu czynników, m.in. regionu Polski, kontraktu placówki z NFZ, pilności przypadku czy konieczności przejścia kwalifikacji anestezjologicznej lub kardiologicznej (z powodu np. chorób współistniejących). Czas oczekiwania wynosi od kilku miesięcy do ponad roku.

Endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa stawu kolanowego – odpowiedzi na często zadawane pytania

Poniżej publikujemy wyjaśnienia kilku dodatkowych kwestii nurtujących pacjentów.

Ile po operacji kolana nie można chodzić? Mobilizacja jest zalecana jak najszybciej, często już pierwszego dnia po zabiegu. Na początku pacjent chodzi jednak z pomocą pracownika ochrony zdrowia oraz używa przyrządów ortopedycznych.

Jak długo dochodzi się po endoprotezie kolana? Kilka lub kilkanaście dni po zabiegu można wrócić do normalnych aktywności, do jazdy samochodem – po 2-4 tygodniach, a do uprawiania sportu (w umiarkowanym zakresie!) – po 6-12 tygodniach. Czas ten zależy głównie od stanu pacjenta i postępów w rehabilitacji.

Czy istnieje ryzyko, że w przyszłości konieczna będzie całkowita proteza kolana? Tak, choć przy odpowiedniej kwalifikacji i prawidłowym przebiegu rehabilitacji ryzyko jest stosunkowo niewielkie. Z czasem jednak mogą rozwinąć się zmiany zwyrodnieniowe w pozostałych przedziałach stawu albo wystąpić inne powikłania. Ewentualna wymiana protezy z częściowej na całkowitą jest technicznie możliwa.

Jakie powikłania mogą wystąpić po zabiegu? Ryzyko obejmuje m.in.: powikłania zakrzepowo-zatorowe, infekcje okołoprotezowe, uszkodzenie nerwów lub naczyń, obluzowanie implantów czy uczucie „nienaturalności” w kolanie. Jednak przy właściwej rehabilitacji i profilaktyce (np. farmakologicznej) powikłania zdarzają się rzadko.

Czy mogę uprawiać sport po częściowej endoprotezie kolana? Wielu pacjentów powraca do umiarkowanych aktywności (jazda na rowerze, pływanie, spacery, golf czy nawet bieganie o niewielkim nasileniu). Jednak uprawianie mocno obciążających sportów należy zawsze omówić z lekarzem.

Podsumowanie

Endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa stawu kolanowego jest nowoczesnym i mniej inwazyjnym rozwiązaniem dla pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi ograniczonymi do jednego przedziału kolana. Odpowiednio przeprowadzona kwalifikacja, precyzyjny zabieg oraz dobrze prowadzona rehabilitacja pozwalają uzyskać bardzo dobre wyniki w zakresie łagodzenia bólu, poprawy ruchomości i jakości życia.

Bibliografia

American Academy of Orthopaedic Sururgeons, OrthoInfo, Unicompartmental Knee Replacement. https://orthoinfo.aaos.org/en/treatment/unicompartmental-knee-replacement/. [dostęp: 17.02.2025]

Cleveland Clinic, Partial Knee Replacement, 2023. https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/14599–partial-knee-replacement/. [dostęp: 17.02.2025]

Kleeblad L.J., Zuiderbaan H.A., Hooper G.J., Pearle A.D., Unicompartmental knee arthroplasty for spontaneous osteonecrosis of the knee at a minimum follow-up of two years, 2017. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2059775421002273. [dostęp: 17.02.2025]

Ból stopy może dotknąć każdego. Czasami wynika z przeciążenia. W innych przypadkach może sygnalizować problemy reumatyczne, cukrzycę czy zaburzenia krążenia. Kiedy ból wymaga jedynie odpoczynku, a kiedy konieczna jest konsultacja lekarska? Wyjaśniamy!

Rodzaje bólu stopy

Dolegliwości obejmuje różne części stopy. Poniżej prezentujemy zestawienie miejsc, w których można odczuwać ból.

Ból pięty to częsty problem, którego przyczyną bywa np. ostroga piętowa. Osoby odczuwające sztywność i ból pięty rano mogą cierpieć na zapalenie powięzi podeszwowej, które pojawia się po długotrwałym obciążeniu stopy. 

Ból śródstopia to wynik m.in. przeciążenia, złamania lub nerwiaka Mortona. To ostatnie schorzenie jest szczególnie dokuczliwe, ponieważ powoduje piekący ból i uczucie ucisku między palcami.

Dyskomfort w palcach często towarzyszy deformacjom, takim jak haluksy czy palce młotkowate. Może również wynikać z dny moczanowej.

Ból z boku stopy to częsty objaw urazów, takich jak skręcenie lub złamanie. 

Ból spodniej części stopy często bierze się z nieprawidłowej biomechaniki chodu, przeciążenia lub stanów zapalnych w obrębie rozcięgna podeszwowego.

Ból stóp – przyczyny

Co oznacza ból stopy? Najczęstszym powodem dolegliwości jest przeciążenie wynikające z długotrwałego stania lub intensywnej aktywności fizycznej. Wiele osób nie zdaje sobie również sprawy, że źle dobrane obuwie również może prowadzić do poważnych problemów, takich jak deformacje stóp czy przewlekłe stany zapalne.

Urazy mechaniczne (skręcenia, zwichnięcia lub złamania) także wywołują silny ból i obrzęk. Z kolei reumatoidalne zapalenie stawów powoduje stan zapalny i sztywność stawów. Nie można zapominać o schorzeniach neurologicznych, takich jak neuropatia cukrzycowa, która prowadzi do zaburzeń czucia, mrowienia i bólu. Problemy naczyniowe, np. przewlekła niewydolność żylna, często wywołują uczucie ciężkości i bólu w stopach, zwłaszcza po długim dniu.

Diagnostyka – jak sprawdzić, co powoduje ból stóp?

Lekarz rozpoczyna diagnostykę od wywiadu medycznego i badania fizykalnego. W zależności od objawów może zalecić:

RTG – wykrywa złamania i zmiany zwyrodnieniowe,

USG – ocenia stan ścięgien, więzadeł i mięśni,

MR (rezonans magnetyczny) – wykrywa uszkodzenia nerwów i więzadeł,

Badania krwi – wykrywają dnę moczanową, cukrzycę czy choroby zapalne,

Doppler USG – ocenia przepływ krwi i diagnozuje choroby naczyniowe.

Ból stopy – leczenie i ogólne zalecenia

Osoby cierpiące na ból stóp powinny unikać długotrwałego obciążania nóg i nosić dobrze dopasowane obuwie. Wkładki ortopedyczne także mogą pomóc w redukcji napięcia i zapewnić odpowiednie podparcie dla stóp. Ważne jest również regularne rozciąganie mięśni stóp i łydki, aby zapobiegać przeciążeniom. Co jeszcze może zalecić lekarz?

Leczenie farmakologiczne

W leczeniu bólu stosuje się leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. W przypadku przewlekłych stanów zapalnych lekarz może zalecić zastrzyki sterydowe, które łagodzą dolegliwości i redukują obrzęk.

Leczenie operacyjne

Chirurgiczne metody leczenia są stosowane w ostateczności, gdy inne sposoby nie przynoszą efektów. Dotyczy to zaawansowanych deformacji stóp, nerwiaka Mortona czy ostrogi piętowej.

Naturalne i domowe sposoby na ból stóp

W czym moczyć bolącą stopę? Kąpiele solne z dodatkiem soli Epsom pomagają zmniejszyć napięcie mięśni i poprawiają krążenie. Można również stosować zimne okłady, które redukują obrzęk i łagodzą stan zapalny.

Rehabilitacja i ćwiczenia na bolącą stopę

Ćwiczenia wzmacniające i rozciągające pomagają utrzymać zdrowie stóp. Warto regularnie wykonywać rolowanie stopy na piłeczce tenisowej, unoszenie pięt czy rozciąganie ścięgna Achillesa. Masaż oraz terapia manualna mogą przynieść ulgę w przypadku napiętych mięśni i przewlekłego bólu.

Co zrobić na bolące stopy? Inne kwestie

Stopy codziennie dźwigają ciężar ciała i umożliwiają swobodne poruszanie. Profilaktyka, odpowiednia pielęgnacja oraz szybka reakcja na pierwsze oznaki bólu poprawiają komfort życia i zapobiegają poważniejszym problemom zdrowotnym. Poniżej znajdziesz kilka dodatkowych wyjaśnień, jak pomóc bolącym stopom.

Co zrobić na bolące stopy po całym dniu? Po długim dniu na nogach najlepszym sposobem na ulgę jest odpoczynek z uniesionymi nogami. Taka pozycja poprawia krążenie i zmniejsza obrzęk. Pomocne okazują się także kąpiele solne, które rozluźniają mięśnie i łagodzą napięcie. Masaż stóp z użyciem olejku rozgrzewającego, np. eukaliptusowego, może dodatkowo przyspieszyć regenerację.

Czy ból stóp może być objawem poważnej choroby? Tak, przewlekły ból stóp może świadczyć o poważnych schorzeniach, takich jak cukrzyca, dna moczanowa, reumatoidalne zapalenie stawów czy miażdżyca. Jeśli ból nie ustępuje po odpoczynku lub nawraca regularnie, konieczna jest wizyta u lekarza.

Czy warto stosować żele chłodzące na ból stóp? Tak, żele chłodzące zawierające mentol lub kamforę zmniejszają obrzęk, przynoszą ulgę i redukują stan zapalny. Są szczególnie pomocne po długim dniu pracy na stojąco lub po intensywnym wysiłku fizycznym.

Czy ból stóp w nocy może być niebezpieczny? Jeśli ból pojawia się głównie w nocy i towarzyszy mu drętwienie, mrowienie lub skurcze, może to wskazywać na problemy neurologiczne lub naczyniowe. W takim przypadku warto wykonać badania diagnostyczne i skonsultować się z lekarzem.

Jak długo powinien trwać odpoczynek przy bólu stóp? Czas regeneracji zależy od przyczyny bólu. W przypadku przeciążenia wystarczy kilka dni odpoczynku i odpowiednia pielęgnacja, natomiast jeśli ból jest przewlekły lub związany z chorobą, konieczna może być dłuższa rehabilitacja i leczenie farmakologiczne.

Jakie są najlepsze sposoby na zapobieganie bólowi stóp? Aby uniknąć problemów ze stopami, warto dbać o prawidłowy dobór obuwia, regularnie ćwiczyć, utrzymywać zdrową wagę i unikać długotrwałego stania w jednej pozycji. Dobrze jest także stosować kąpiele relaksacyjne oraz masaże, które poprawiają krążenie i redukują napięcie mięśniowe.

Przyczyny i leczenie bólu stóp – podsumowanie

Ból stóp to dolegliwość, której nie należy lekceważyć. Może być efektem przeciążenia, ale również objawem poważniejszych chorób. Najważniejsze jest rozpoznanie przyczyny bólu i dobranie odpowiedniej metody leczenia. Jeśli dolegliwości pojawiają się sporadycznie, ulgę mogą przynieść domowe sposoby, np. kąpiele solne czy masaż stopy. W przypadku bólu przewlekłego i nasilającego się należy skonsultować się z lekarzem. Specjalisty warto poradzić się także w sytuacji, kiedy bólowi towarzyszą inne objawy,  jak obrzęk, zaczerwienienie czy drętwienie. 

Bibliografia

Wiercińska M., Ból nóg i stóp, 2022. https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/311000,bol-nog-i-stop. [dostęp: 14.02.2025]

Stępień K., Ostroga piętowa, 2021. https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/261120,ostroga-pietowa. [dostęp: 14.02.2025]

Guła Z., Korkosz M., Dna moczanowa, 2017. https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/63788,dna-moczanowa. [dostęp: 14.02.2025]

Guła Z., Korkosz M., Reumatoidalne zapalenie stawów, 2022. https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/63732,reumatoidalne-zapalenie-stawow. [dostęp: 14.02.2025]

Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego (ACL) stanowi aż do 50% wszystkich urazów więzadeł kolanowych. W samym USA przeprowadza się około 400 tys. ich rekonstrukcji rocznie (Evans i wsp., 2023). Jakie są przyczyny i metody leczenia tej kontuzji?

Czym jest więzadło krzyżowe przednie?

Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego bezpośrednio wiąże się z funkcją, jaką pełni ono w organizmie. To jedna ze struktur stawu kolanowego, która łączy kość udową i piszczelową. Kiedy człowiek biegnie bądź skacze, lekko ugina nogi i w związku z tym kość piszczelowa wysuwa się przed kość udową. Mimo dużych naprężeń, które wówczas powstają, ACL uniemożliwia przesunięcie kości zbyt daleko. Blokuje również nienaturalny wychył podczas obrotu. Niestety, czasem siła działająca na te struktury bywa tak duża, że więzadła pękają.

Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego – przyczyny

Różne analizy pokazują, że 70% wszystkich uszkodzeń więzadła krzyżowego przedniego powstaje bezkontaktowo, czyli „od wewnątrz”, a nie w wyniku przeniesienia na kolano zewnętrznej siły (physio-pedia.com). Szczególnie ma to miejsce w przypadku osób uprawiających sporty, które wymagają skakania i nagłej zmiany kierunku ruchu. Unieruchomiona stopa przy jednoczesnym gwałtownym skręcie tułowia i biodra, ewentualnie przy ugiętych nogach, powoduje nienaturalne wygięcie kolana i czasem kończy się uszkodzeniem ACL. Większe pochylenie tułowia w kierunku nogi potęguje ryzyko urazu, ponieważ bardziej obciąża staw kolanowy. Oczywiście do urazu kolana może dojść również podczas rozrywki, np. jazdy na nartach lub innej codziennej aktywności.

Pozostałe przypadki powstania urazu ACL zazwyczaj mają formę kontaktową i wynikają z uderzenia kolana (np. w wyniku poślizgnięcia na powierzchni lub schodach). Do powstania powyższych przyczyniają się niewątpliwie:

Złe nawyki w układaniu nóg lub wykonywania określonych ruchów, np. podczas zeskoku z drzewa lub drabiny, podczas hamowania w samochodzie bądź rowerze,

Obuwie, którego podeszwa ma zbyt duży współczynnik tarcia z nawierzchnią, przez co za bardzo blokuje stopę podczas ruchu,

Osłabienie mięśni czworogłowych, kulszowo-goleniowych oraz pośladkowych związane z brakiem rozgrzewki lub siedzącym trybem życia.

To ostatnie sprawiło, że uraz ACL przestał być domeną sportowców w wieku ok. 32 lat, a stał się częstą dolegliwością bez względu na wiek i wykonywaną aktywność. Z powodu budowy anatomicznej u kobiet (np. większa miednica) wskaźnik występowania urazu jest od 2,4 do 9,7 razy wyższy u pań sportowców niż u mężczyzn uprawiających te same aktywności.

Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego – objawy

Najbardziej charakterystycznym symptomem jest słyszalny trzask („pop”) w momencie urazu, któremu często towarzyszy nagły, silny ból. W ciągu kilku godzin może pojawić się wyraźny obrzęk (tzw. hemartroza – krwawienie do stawu). Wielu pacjentów doświadcza uczucia „uciekania” kolana bądź jego niestabilności podczas chodzenia. Zdarza się również trudność w wykonaniu pełnego wyprostu lub zgięcia.

W części przypadków po pierwszym ostrym okresie ból słabnie i pacjent zaczyna normalnie chodzić. Nie oznacza to jednak, że można zrezygnować z diagnozy urazu. Mimo że niektóre osoby nie odczuwają niestabilności kolana, przebyta kontuzja zwiększa podatność na kolejne. Poza tym ponad 50% wszystkich zerwań ACL wiąże się z towarzyszącymi urazami łąkotek. Natomiast u 84-98% pacjentów z zerwaniem ACL stwierdza się ukryte zmiany kostne, jak również degradację chrząstki, która przyspiesza po 5-7 latach od urazu.

Uszkodzenie ACL – jak się diagnozuje?

Diagnoza uszkodzenia ACL pomaga nie tylko określić stopień urazu i obrażenia innych struktur kolana, ale także dobrać odpowiednią terapię. Ortopeda najpierw zbiera wywiad i dokonuje oględzin kolana. Następnie fizykalnie ocenia zakres ruchu, wiotkość i tkliwość w zdrowym kolanie i uszkodzonym. Do najskuteczniejszych testów należą:

Test Lachmana, którego czułość wynosi 95%, a swoistość 94%,

Test szuflady przedniej, który cechuje się czułością 92% i swoistością 91% w przypadku urazów przewlekłych, ale nie w ostrych,

MRI (rezonans magnetyczny) z czułością sięgającą 97% i swoistością do 100% (Evans i wsp., 2023).

Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego – leczenie

Jak leczyć naderwane więzadło krzyżowe przednie? Przede wszystkim należy oszczędzać kolano i stosować okłady z lodem, bandaż elastyczny lub inny ucisk. Lekarz może także zalecić leki przeciwzapalne i wykonać punkcję w celu zmniejszenia obrzęku.

Uszkodzone więzadło krzyżowe przednie a operacja

Czy naderwane ACL trzeba operować? Niekoniecznie. Rekonstrukcję lub naprawę ACL zaleca się w przypadku dodatkowych uszkodzeń i złamań oraz przy całkowitym zerwaniu i odczuwanej niestabilności u osób aktywnych fizycznie. Wykonuje się ją metodą artroskopową, gdzie zerwane więzadło jest zastępowane przeszczepem pozyskanym najczęściej ze ścięgien mięśni, z więzadła rzepki lub od dawcy.

Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego – rehabilitacja

Rehabilitacja w urazach ACL jest ważniejsza niż sama operacja. W przypadku leczenia zachowawczego rehabilitacja trwa ok. 12. tygodni i skupia się na wzmacnianiu mięśni czworogłowych, kulszowo-goleniowych, odwodzicieli biodra oraz mięśni stabilizujących tułów. Rehabilitacja pooperacyjna trwa przynajmniej 6-9 miesięcy i w pierwszej fazie ma na celu zmniejszenie bólu i obrzęku (physio-pedia.com). Następnie przechodzi się do ćwiczeń, które wspierają odbudowę więzadła i mięśni oraz czucia głębokiego i balansu kończyny.

Uraz ACL – inne zagadnienia

Poniżej podano kilka dodatkowych wyjaśnień dotyczących urazów ACL.

Czy naderwane więzadło samo się zrasta? Nie. Co więcej, nieleczone kolana z urazem ACL są bardziej podatne na rozwój zmian zwyrodnieniowych i uszkodzenia chrzęstne oraz łąkotkowe.

Czy z uszkodzonym więzadłem można chodzić? Tak, ale bez obciążania kolana. Zaleca się jednak odpoczynek.   

Ile trwa leczenie więzadła krzyżowego przedniego? Zależy to od zastosowanego terapii — w zachowawczej ponad 3 miesiące, a po operacji – 6 do 9 miesięcy. Jednak pełna integracja przeszczepu może trwać nawet do 18 miesięcy (Evans i wsp., 2023).

Podsumowanie

Mimo że urazy ACL stanowią jedną z najczęstszych przyczyn uszkodzeń kolana, to są łatwe do uniknięcia. Do większości z nich by nie doszło, gdyby zadbano o odpowiednią rozgrzewkę, ćwiczenia rozciągające i wzmacniające oraz prawidłową technikę np. lądowania. Powinni o tym pamiętać nie tylko sportowcy, bo jak pokazują statystyki, 10% pacjentów nigdy nie wróci do pełnej sprawności (Stępień, 2023).

Bibliografia

Evans J., Mabrouk A., Nielson J. L., Anterior Cruciate Ligament (ACL) Injury, 2023.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499848/.[dostęp: 13.02.2025]

physio-pedia.com, Anterior Cruciate Ligament (ACL) Injury.https://www.physio-pedia.com/Anterior_Cruciate_Ligament_(ACL)_Injury.[dostęp: 13.02.2025]

Stępień K., Więzadło krzyżowe przednie i tylne. Uszkodzenie więzadeł krzyżowych, 2023. https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/246540,wiezadlo-krzyzowe-przednie-i-tylne-uszkodzenie-wiezadel-krzyzowych.

[dostęp: 13.02.2025]