Co mają ze sobą wspólnego osteoporoza i zwapnienie naczyń krwionośnych? Choć na pierwszy rzut oka wydaje się, że niewiele, to tylko pozory. Kluczem jest metabolizm wapnia w organizmie człowieka. Co robić, aby zapobiec obu chorobom? Sprawdzamy!

Czynniki ryzyka osteoporozy – kto jest najbardziej narażony?

Na rozwój osteoporozy najbardziej narażone są osoby:

  • z predyspozycjami genetycznymi;
  • należące do rasy białej i żółtej (zwłaszcza kobiety);
  • mężczyźni po 65. roku życia;
  • kobiety po menopauzie, gdy poziom estrogenów spada;
  • z nieodpowiednią dietą, ubogą w wapń i witaminę D;
  • z niewielką aktywnością fizyczną;
  • stosujące używki – alkohol i papierosy;
  • przewlekle chore na reumatoidalne zapalenie stawów, choroby tarczycy, choroby nerek;
  • długotrwałe stosujące leki kortykosteroidowe.

Jakie są przyczyny demineralizacji kości?

Demineralizacja kości, która prowadzi do osteoporozy, charakteryzuje się stopniową utratą minerałów, zwłaszcza wapnia. Skutkuje to osłabieniem kości i zwiększeniem ich podatności na złamania. Co sprawia, że kości tracą minerały i ulegają osłabieniu?

  • Kości działają jak „magazyn” wapnia w organizmie. Ten minerał jest niezbędny do utrzymania ich mocnej i zdrowej struktury. Gdy poziom wapnia we krwi spada, organizm rozpoczyna proces demineralizacji kości, aby uzupełnić ten deficyt, co w dłuższej perspektywie prowadzi do ich osłabienia. 
  • Na regulację gęstości kości wpływają także hormony, zwłaszcza estrogen i testosteron oraz parathormon i kalcytonina, które regulują poziom wapnia w organizmie. Spadek poziomu estrogenów u kobiet po menopauzie oraz niski poziom testosteronu u mężczyzn mogą również przyczyniać się do demineralizacji kości.
  • Kolejnym powodem jest dieta uboga w wapń i witaminę D, które są niezbędne do absorpcji wapnia i jego odpowiedniego wykorzystania w organizmie oraz brak regularnej aktywności fizycznej. 
  • Oprócz tego czynniki genetyczne, przewlekłe choroby, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, choroby tarczycy i zaburzenia gospodarki mineralnej, zażywanie niektórych leków, w tym kortykosteroidów, palenie tytoniu i nadmierne spożycie alkoholu mogą także prowadzić do przyspieszonej demineralizacji kości.

Jak wygląda proces zwapnienia naczyń krwionośnych?

Zwapnienie naczyń krwionośnych jest procesem patologicznym, w którym dochodzi do odkładania się soli wapnia w ścianach naczyń krwionośnych. Rozpoczyna się od uszkodzeń śródbłonka, czyli warstwy komórek wyściełających wnętrze naczyń krwionośnych. Powodują go wysoki poziom cholesterolu, palenie tytoniu, wysokie ciśnienie krwi oraz stany zapalne. Uszkodzenie to prowadzi do reakcji zapalnej i akumulacji lipidów, co stwarza warunki sprzyjające odkładaniu się wapnia.

W obrębie zmienionych zapalnie miejsc w naczyniach powstaje tzw. blaszka miażdżycowa. W efekcie w takim środowisku powstają komórki typu osteoblastycznego, które są zdolne do odkładania wapnia. Prowadzi to do stwardnienia i utraty elastyczności naczyń krwionośnych, czego skutkiem jest rozwój chorób sercowo-naczyniowych, w tym miażdżycy.

Jak zmienia się metabolizm wapnia w organizmie człowieka? 

Metabolizm wapnia w organizmie człowieka jest dynamicznym procesem, który ulega zmianom na przestrzeni całego życia. Te zmiany są związane z różnymi fazami wzrostu, rozwoju i starzenia się organizmu, a także z potrzebami metabolicznymi i fizjologicznymi w różnych okresach życia.

Dzieciństwo 

W dzieciństwie zapotrzebowanie na wapń jest szczególnie wysokie, ponieważ jest to okres intensywnego wzrostu i mineralizacji kości. W tym czasie organizm wykazuje wysoką efektywność w absorpcji wapnia z diety, co wspomaga szybki wzrost kości i ich gęstość. 

Wczesna dorosłość

We wczesnej dorosłości osiąga się szczytową masę kostną – maksymalną gęstość i siłę kości, co zwykle ma miejsce między 25. a 30. rokiem życia. W tym okresie równowaga między budową a rozkładem tkanki kostnej jest stosunkowo stabilna. 

Średni wiek i menopauza

W średnim wieku, zwłaszcza u kobiet po menopauzie, zaczyna dominować proces rozkładu kości nad jej budową, co jest spowodowane spadkiem poziomu estrogenów. 

Wiek dojrzały

W późniejszym wieku zmniejsza się zdolność organizmu do wchłaniania wapnia z diety, co jest częściowo spowodowane spadkiem produkcji i aktywności witaminy D. Ponadto w miarę starzenia organizmu, zmniejsza się również efektywność nerek w przetwarzaniu wapnia, co może prowadzić do jego strat z moczem. 

Badanie na osteoporozę – jak wygląda profilaktyka osteoporozy?

Badania wykrywające osteoporozę oraz profilaktyka tej choroby zmniejszają ryzyko złamań i poprawiają jakość życia osób w każdym wieku. Jakie są dostępne badania na osteoporozę?

  • Kalkulator FRAX – umożliwia ocenę ryzyka wystąpienia złamania osteoporotycznego w ciągu najbliższych 10 lat – jest szeroko dostępny w internecie.
  • Densytometria kości (DXA) jest złotym standardem w diagnostyce osteoporozy. To nieinwazyjny test, który mierzy gęstość mineralną kości (BMD) w różnych częściach ciała, najczęściej w kręgosłupie i biodrze. Wyniki są porównywane ze średnimi wartościami dla młodej populacji zdrowej (T-score) oraz z oczekiwanymi wartościami dla wieku pacjenta (Z-score), co pozwala na ocenę ryzyka złamań.
  • Badanie krwi i moczu pomaga zidentyfikować niedobory witamin i minerałów (np. wapnia i witaminy D), a także monitorować efekty leczenia.

Osteoporoza – jak zapobiec chorobie? 

Dieta bogata w wapń i witaminę D jest podstawą profilaktyki osteoporozy. 

  • Wapń to kluczowy składnik dla budowy i utrzymania mocnych kości, podczas gdy witamina D jest niezbędna do prawidłowej absorpcji wapnia. 
  • Źródło wapnia stanowią produkty mleczne, zielone warzywa liściaste i wzbogacone produkty spożywcze. 
  • Witaminę D można czerpać z ekspozycji na słońce, tłustych ryb, jaj i wzbogaconych produktów spożywczych. Unikanie czynników ryzyka, zwłaszcza palenia tytoniu i nadmiernego spożycia alkoholu, jest również istotne.
  • Oprócz tego znaczenie ma także regularna aktywność fizyczna, szczególnie ćwiczenia obciążające (takie jak chodzenie, bieganie, ćwiczenia siłowe), które wspomagają budowę i utrzymanie masy kostnej. 

Osteoporoza – jak leczyć?

Najczęściej w przypadku diagnozy osteoporozy, istnieje kilka opcji leczenia mających przede wszystkim na celu zmniejszenie ryzyka złamań. 

  • Leki przeciwresorpcyjne, takie jak bisfosfoniany, są przepisywane, aby spowolnić utratę masy kostnej. 
  • Leki anaboliczne, które stymulują budowę kości, mogą być stosowane w niektórych przypadkach. 
  • Terapia hormonalna może być opcją dla kobiet w okresie menopauzy.

Podsumowanie

Osteoporoza i zwapnienie naczyń krwionośnych, mimo że na pierwszy rzut oka mogą wydawać się ze sobą niezwiązane, ściśle korelują z zaburzeniami w metabolizmie wapnia oraz współdzielą szereg czynników ryzyka. Współczesne podejścia diagnostyczne pozwalają jednak na wczesne wykrywanie i monitorowanie osteoporozy. W przypadku diagnozy dostępne są skuteczne opcje leczenia, które mogą zmniejszyć ryzyko złamań i poprawić komfort życia.

Bibliografia:

  • Bolanowski J., Bolanowski M.; „Znaczenie wapnia i witaminy D w profilaktyce i leczeniu osteoporozy”; Adv Clin Exp Med 2005.
  • Pluskiewicz W., Osteoporoza. Choroba współczesnej cywilizacji. Zestaw edukacyjny dla pacjenta z osteoporozą.