Schorzenia

Endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa stawu kolanowego, czyli częściowa endoproteza kolana, to procedura polegająca na wymianie uszkodzonego fragmentu stawu. Jest mniej inwazyjna od wstawiania protezy całkowitej. Co warto o niej wiedzieć?

Na czym polega endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa stawu kolanowego?

Kolano to największy staw w ludzkim ciele, który składa się z kości udowej i piszczelowej (między nimi znajdują się łąkotki) oraz rzepki, a także więzadeł i torebki stawowej. Dzięki współpracy tych wszystkich struktur kolano może przenosić duże obciążenia i zachowywać szeroki zakres ruchu. Czasami jednak wskutek toczącego się procesu chorobowego elementy stawu ulegają zniszczeniu lub zwyrodnieniu, a jedną z metod leczenia jest procedura chirurgiczna. W zależności od stopnia uszkodzeń wymienia się:

Cały staw (całkowita endoprotezoplastyka stawu kolanowego, czyli TKA, ang. Total Knee Arthroplasty),

Tylko jego część (jednoprzedziałowa endoprotezoplastyka stawu kolanowego, czyli UKA, ang. Unicompartmental Knee Arthroplasty).

W kolanie wyróżnia się trzy główne przedziały:

Przyśrodkowy (wewnętrzny),

Boczny (zewnętrzny),

Rzepkowo-udowy (pod rzepką).

Jednoprzedziałowa endoprotezoplastyka kolana najczęściej obejmuje przedział przyśrodkowy, ponieważ ten fragment stawu ulega najwcześniejszym i najbardziej nasilonym zmianom zwyrodnieniowym oraz uszkodzeniu. Jeśli jednak zniszczenie obejmuje stricte przedział boczny lub rzepkowo-udowy, protezoplastykę wykonuje się również w tych obszarach.

Wskazania i kwalifikacja do częściowej endoprotezy kolana

Wskazaniem do częściowej endoprotezy kolana jest ból oraz ograniczenie ruchomości, które wynikają z zaawansowanego procesu chorobowego (zazwyczaj reumatoidalnego zapalenia stawów) lub urazu (np. złamania) i nie reagują na leczenie zachowawcze (fizjoterapię, leki, zastrzyki dostawowe, zmianę stylu życia). Żeby jednak pacjent kwalifikował się do zabiegu, musi spełnić kilka warunków:

Zniszczenie obejmuje jeden przedział (w przeciwnym razie można wykonać endoprotezoplastykę dwuprzedziałową lub całkowitą),

Więzadła (zwłaszcza ACL, czyli więzadło krzyżowe przednie) są w dobrym stanie,

Nie ma zaawansowanych zmian zapalnych w pozostałych przedziałach,

Względnie zachowany zakres ruchu w stawie,

Ograniczony ból, który wskazuje na jednoprzedziałowe źródło dolegliwości,

Dobra korekcja osi kończyny.

Specjalista (lekarz ortopeda) kwalifikuje pacjenta na podstawie wywiadu i badania lekarskiego (ocena lokalizacji bólu, zakresu ruchu, stabilności więzadeł). Niezbędne są również badania obrazowe, m.in. RTG (również w obciążeniu i kilku projekcjach), ewentualnie rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa. Przeciwwskazania do zabiegu stanowią m.in. (każdy przypadek wymaga indywidualnej konsultacji):

Aktywna infekcja,

Stan, który uniemożliwia późniejszą rehabilitację i rekonwalescencję,

Zaburzenia krzepliwości krwi.

Jak przebiega zabieg endoprotezoplastyki jednoprzedziałowej kolana?

Cały zabieg trwa zazwyczaj 1-2 godziny, a w części placówek można rozważyć wykonanie go w ramach tzw. chirurgii jednego dnia, oczywiście jeżeli pacjent spełnia kryteria. Nawet jeśli to niemożliwe, hospitalizacja po jednoprzedziałowej endoprotezoplastyce i tak trwa krócej niż po wstawieniu protezy całkowitej (ok. 1-3 dni). Jakie są etapy operacji? Niektóre procedury mogą różnić się w zależności od chorego i placówki, ale najczęściej wygląda to mniej więcej tak:

Znieczulenie pacjenta – ogólne lub od pasa w dół,

Wykonanie cięcia chirurgicznego, najczęściej w przedniej części kolana oraz odsłonięcie stawu,

Usunięcie uszkodzonych fragmentów kości i chrząstki,

Przygotowanie kości do wstawienia implantu (cementowego lub bezcementowego), który składa się z części metalowej i wkładu z tworzywa sztucznego (polietylenu),

Sprawdzenie dopasowania i stabilności protezy (czy jest dobrze osadzona, czy zapewnia stabilność w wyproście i w zgięciu),

Zamknięcie rany i założenie opatrunku, czasem również drenu.

Rehabilitacja i zalecenia po endoprotezoplastyce jednoprzedziałowej stawu kolanowego

Rehabilitacja po operacji jest niezbędna, żeby pacjent powrócił do pełnej sprawności. Zaleca się wstanie już w pierwszej dobie po zabiegu (oczywiście pod okiem specjalisty) oraz chodzenie przy pomocy balkonika, kul lub innych podpór. Fizjoterapia zaczyna się równie szybko – często następnego dnia po operacji. Na początku obejmuje kontrolę bólu, łagodzenie obrzęku, naukę chodzenia o kulach itp. Następnie wykonuje się ćwiczenia zwiększające zakres ruchu w kolanie i siłę mięśniową (szczególnie mięśnia czworogłowego uda).

Czy endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa kolana jest refundowana przez NFZ?

Endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa stawu kolanowego wchodzi w zakres świadczeń refundowanych przez NFZ, podobnie jak pełna protezoplastyka kolana. Ile się czeka na zabieg? To zależy od wielu czynników, m.in. regionu Polski, kontraktu placówki z NFZ, pilności przypadku czy konieczności przejścia kwalifikacji anestezjologicznej lub kardiologicznej (z powodu np. chorób współistniejących). Czas oczekiwania wynosi od kilku miesięcy do ponad roku.

Endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa stawu kolanowego – odpowiedzi na często zadawane pytania

Poniżej publikujemy wyjaśnienia kilku dodatkowych kwestii nurtujących pacjentów.

Ile po operacji kolana nie można chodzić? Mobilizacja jest zalecana jak najszybciej, często już pierwszego dnia po zabiegu. Na początku pacjent chodzi jednak z pomocą pracownika ochrony zdrowia oraz używa przyrządów ortopedycznych.

Jak długo dochodzi się po endoprotezie kolana? Kilka lub kilkanaście dni po zabiegu można wrócić do normalnych aktywności, do jazdy samochodem – po 2-4 tygodniach, a do uprawiania sportu (w umiarkowanym zakresie!) – po 6-12 tygodniach. Czas ten zależy głównie od stanu pacjenta i postępów w rehabilitacji.

Czy istnieje ryzyko, że w przyszłości konieczna będzie całkowita proteza kolana? Tak, choć przy odpowiedniej kwalifikacji i prawidłowym przebiegu rehabilitacji ryzyko jest stosunkowo niewielkie. Z czasem jednak mogą rozwinąć się zmiany zwyrodnieniowe w pozostałych przedziałach stawu albo wystąpić inne powikłania. Ewentualna wymiana protezy z częściowej na całkowitą jest technicznie możliwa.

Jakie powikłania mogą wystąpić po zabiegu? Ryzyko obejmuje m.in.: powikłania zakrzepowo-zatorowe, infekcje okołoprotezowe, uszkodzenie nerwów lub naczyń, obluzowanie implantów czy uczucie „nienaturalności” w kolanie. Jednak przy właściwej rehabilitacji i profilaktyce (np. farmakologicznej) powikłania zdarzają się rzadko.

Czy mogę uprawiać sport po częściowej endoprotezie kolana? Wielu pacjentów powraca do umiarkowanych aktywności (jazda na rowerze, pływanie, spacery, golf czy nawet bieganie o niewielkim nasileniu). Jednak uprawianie mocno obciążających sportów należy zawsze omówić z lekarzem.

Podsumowanie

Endoprotezoplastyka jednoprzedziałowa stawu kolanowego jest nowoczesnym i mniej inwazyjnym rozwiązaniem dla pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi ograniczonymi do jednego przedziału kolana. Odpowiednio przeprowadzona kwalifikacja, precyzyjny zabieg oraz dobrze prowadzona rehabilitacja pozwalają uzyskać bardzo dobre wyniki w zakresie łagodzenia bólu, poprawy ruchomości i jakości życia.

Bibliografia

American Academy of Orthopaedic Sururgeons, OrthoInfo, Unicompartmental Knee Replacement. https://orthoinfo.aaos.org/en/treatment/unicompartmental-knee-replacement/. [dostęp: 17.02.2025]

Cleveland Clinic, Partial Knee Replacement, 2023. https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/14599–partial-knee-replacement/. [dostęp: 17.02.2025]

Kleeblad L.J., Zuiderbaan H.A., Hooper G.J., Pearle A.D., Unicompartmental knee arthroplasty for spontaneous osteonecrosis of the knee at a minimum follow-up of two years, 2017. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2059775421002273. [dostęp: 17.02.2025]

Ból stopy może dotknąć każdego. Czasami wynika z przeciążenia. W innych przypadkach może sygnalizować problemy reumatyczne, cukrzycę czy zaburzenia krążenia. Kiedy ból wymaga jedynie odpoczynku, a kiedy konieczna jest konsultacja lekarska? Wyjaśniamy!

Rodzaje bólu stopy

Dolegliwości obejmuje różne części stopy. Poniżej prezentujemy zestawienie miejsc, w których można odczuwać ból.

Ból pięty to częsty problem, którego przyczyną bywa np. ostroga piętowa. Osoby odczuwające sztywność i ból pięty rano mogą cierpieć na zapalenie powięzi podeszwowej, które pojawia się po długotrwałym obciążeniu stopy. 

Ból śródstopia to wynik m.in. przeciążenia, złamania lub nerwiaka Mortona. To ostatnie schorzenie jest szczególnie dokuczliwe, ponieważ powoduje piekący ból i uczucie ucisku między palcami.

Dyskomfort w palcach często towarzyszy deformacjom, takim jak haluksy czy palce młotkowate. Może również wynikać z dny moczanowej.

Ból z boku stopy to częsty objaw urazów, takich jak skręcenie lub złamanie. 

Ból spodniej części stopy często bierze się z nieprawidłowej biomechaniki chodu, przeciążenia lub stanów zapalnych w obrębie rozcięgna podeszwowego.

Ból stóp – przyczyny

Co oznacza ból stopy? Najczęstszym powodem dolegliwości jest przeciążenie wynikające z długotrwałego stania lub intensywnej aktywności fizycznej. Wiele osób nie zdaje sobie również sprawy, że źle dobrane obuwie również może prowadzić do poważnych problemów, takich jak deformacje stóp czy przewlekłe stany zapalne.

Urazy mechaniczne (skręcenia, zwichnięcia lub złamania) także wywołują silny ból i obrzęk. Z kolei reumatoidalne zapalenie stawów powoduje stan zapalny i sztywność stawów. Nie można zapominać o schorzeniach neurologicznych, takich jak neuropatia cukrzycowa, która prowadzi do zaburzeń czucia, mrowienia i bólu. Problemy naczyniowe, np. przewlekła niewydolność żylna, często wywołują uczucie ciężkości i bólu w stopach, zwłaszcza po długim dniu.

Diagnostyka – jak sprawdzić, co powoduje ból stóp?

Lekarz rozpoczyna diagnostykę od wywiadu medycznego i badania fizykalnego. W zależności od objawów może zalecić:

RTG – wykrywa złamania i zmiany zwyrodnieniowe,

USG – ocenia stan ścięgien, więzadeł i mięśni,

MR (rezonans magnetyczny) – wykrywa uszkodzenia nerwów i więzadeł,

Badania krwi – wykrywają dnę moczanową, cukrzycę czy choroby zapalne,

Doppler USG – ocenia przepływ krwi i diagnozuje choroby naczyniowe.

Ból stopy – leczenie i ogólne zalecenia

Osoby cierpiące na ból stóp powinny unikać długotrwałego obciążania nóg i nosić dobrze dopasowane obuwie. Wkładki ortopedyczne także mogą pomóc w redukcji napięcia i zapewnić odpowiednie podparcie dla stóp. Ważne jest również regularne rozciąganie mięśni stóp i łydki, aby zapobiegać przeciążeniom. Co jeszcze może zalecić lekarz?

Leczenie farmakologiczne

W leczeniu bólu stosuje się leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. W przypadku przewlekłych stanów zapalnych lekarz może zalecić zastrzyki sterydowe, które łagodzą dolegliwości i redukują obrzęk.

Leczenie operacyjne

Chirurgiczne metody leczenia są stosowane w ostateczności, gdy inne sposoby nie przynoszą efektów. Dotyczy to zaawansowanych deformacji stóp, nerwiaka Mortona czy ostrogi piętowej.

Naturalne i domowe sposoby na ból stóp

W czym moczyć bolącą stopę? Kąpiele solne z dodatkiem soli Epsom pomagają zmniejszyć napięcie mięśni i poprawiają krążenie. Można również stosować zimne okłady, które redukują obrzęk i łagodzą stan zapalny.

Rehabilitacja i ćwiczenia na bolącą stopę

Ćwiczenia wzmacniające i rozciągające pomagają utrzymać zdrowie stóp. Warto regularnie wykonywać rolowanie stopy na piłeczce tenisowej, unoszenie pięt czy rozciąganie ścięgna Achillesa. Masaż oraz terapia manualna mogą przynieść ulgę w przypadku napiętych mięśni i przewlekłego bólu.

Co zrobić na bolące stopy? Inne kwestie

Stopy codziennie dźwigają ciężar ciała i umożliwiają swobodne poruszanie. Profilaktyka, odpowiednia pielęgnacja oraz szybka reakcja na pierwsze oznaki bólu poprawiają komfort życia i zapobiegają poważniejszym problemom zdrowotnym. Poniżej znajdziesz kilka dodatkowych wyjaśnień, jak pomóc bolącym stopom.

Co zrobić na bolące stopy po całym dniu? Po długim dniu na nogach najlepszym sposobem na ulgę jest odpoczynek z uniesionymi nogami. Taka pozycja poprawia krążenie i zmniejsza obrzęk. Pomocne okazują się także kąpiele solne, które rozluźniają mięśnie i łagodzą napięcie. Masaż stóp z użyciem olejku rozgrzewającego, np. eukaliptusowego, może dodatkowo przyspieszyć regenerację.

Czy ból stóp może być objawem poważnej choroby? Tak, przewlekły ból stóp może świadczyć o poważnych schorzeniach, takich jak cukrzyca, dna moczanowa, reumatoidalne zapalenie stawów czy miażdżyca. Jeśli ból nie ustępuje po odpoczynku lub nawraca regularnie, konieczna jest wizyta u lekarza.

Czy warto stosować żele chłodzące na ból stóp? Tak, żele chłodzące zawierające mentol lub kamforę zmniejszają obrzęk, przynoszą ulgę i redukują stan zapalny. Są szczególnie pomocne po długim dniu pracy na stojąco lub po intensywnym wysiłku fizycznym.

Czy ból stóp w nocy może być niebezpieczny? Jeśli ból pojawia się głównie w nocy i towarzyszy mu drętwienie, mrowienie lub skurcze, może to wskazywać na problemy neurologiczne lub naczyniowe. W takim przypadku warto wykonać badania diagnostyczne i skonsultować się z lekarzem.

Jak długo powinien trwać odpoczynek przy bólu stóp? Czas regeneracji zależy od przyczyny bólu. W przypadku przeciążenia wystarczy kilka dni odpoczynku i odpowiednia pielęgnacja, natomiast jeśli ból jest przewlekły lub związany z chorobą, konieczna może być dłuższa rehabilitacja i leczenie farmakologiczne.

Jakie są najlepsze sposoby na zapobieganie bólowi stóp? Aby uniknąć problemów ze stopami, warto dbać o prawidłowy dobór obuwia, regularnie ćwiczyć, utrzymywać zdrową wagę i unikać długotrwałego stania w jednej pozycji. Dobrze jest także stosować kąpiele relaksacyjne oraz masaże, które poprawiają krążenie i redukują napięcie mięśniowe.

Przyczyny i leczenie bólu stóp – podsumowanie

Ból stóp to dolegliwość, której nie należy lekceważyć. Może być efektem przeciążenia, ale również objawem poważniejszych chorób. Najważniejsze jest rozpoznanie przyczyny bólu i dobranie odpowiedniej metody leczenia. Jeśli dolegliwości pojawiają się sporadycznie, ulgę mogą przynieść domowe sposoby, np. kąpiele solne czy masaż stopy. W przypadku bólu przewlekłego i nasilającego się należy skonsultować się z lekarzem. Specjalisty warto poradzić się także w sytuacji, kiedy bólowi towarzyszą inne objawy,  jak obrzęk, zaczerwienienie czy drętwienie. 

Bibliografia

Wiercińska M., Ból nóg i stóp, 2022. https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/311000,bol-nog-i-stop. [dostęp: 14.02.2025]

Stępień K., Ostroga piętowa, 2021. https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/261120,ostroga-pietowa. [dostęp: 14.02.2025]

Guła Z., Korkosz M., Dna moczanowa, 2017. https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/63788,dna-moczanowa. [dostęp: 14.02.2025]

Guła Z., Korkosz M., Reumatoidalne zapalenie stawów, 2022. https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/63732,reumatoidalne-zapalenie-stawow. [dostęp: 14.02.2025]

Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego (ACL) stanowi aż do 50% wszystkich urazów więzadeł kolanowych. W samym USA przeprowadza się około 400 tys. ich rekonstrukcji rocznie (Evans i wsp., 2023). Jakie są przyczyny i metody leczenia tej kontuzji?

Czym jest więzadło krzyżowe przednie?

Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego bezpośrednio wiąże się z funkcją, jaką pełni ono w organizmie. To jedna ze struktur stawu kolanowego, która łączy kość udową i piszczelową. Kiedy człowiek biegnie bądź skacze, lekko ugina nogi i w związku z tym kość piszczelowa wysuwa się przed kość udową. Mimo dużych naprężeń, które wówczas powstają, ACL uniemożliwia przesunięcie kości zbyt daleko. Blokuje również nienaturalny wychył podczas obrotu. Niestety, czasem siła działająca na te struktury bywa tak duża, że więzadła pękają.

Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego – przyczyny

Różne analizy pokazują, że 70% wszystkich uszkodzeń więzadła krzyżowego przedniego powstaje bezkontaktowo, czyli „od wewnątrz”, a nie w wyniku przeniesienia na kolano zewnętrznej siły (physio-pedia.com). Szczególnie ma to miejsce w przypadku osób uprawiających sporty, które wymagają skakania i nagłej zmiany kierunku ruchu. Unieruchomiona stopa przy jednoczesnym gwałtownym skręcie tułowia i biodra, ewentualnie przy ugiętych nogach, powoduje nienaturalne wygięcie kolana i czasem kończy się uszkodzeniem ACL. Większe pochylenie tułowia w kierunku nogi potęguje ryzyko urazu, ponieważ bardziej obciąża staw kolanowy. Oczywiście do urazu kolana może dojść również podczas rozrywki, np. jazdy na nartach lub innej codziennej aktywności.

Pozostałe przypadki powstania urazu ACL zazwyczaj mają formę kontaktową i wynikają z uderzenia kolana (np. w wyniku poślizgnięcia na powierzchni lub schodach). Do powstania powyższych przyczyniają się niewątpliwie:

Złe nawyki w układaniu nóg lub wykonywania określonych ruchów, np. podczas zeskoku z drzewa lub drabiny, podczas hamowania w samochodzie bądź rowerze,

Obuwie, którego podeszwa ma zbyt duży współczynnik tarcia z nawierzchnią, przez co za bardzo blokuje stopę podczas ruchu,

Osłabienie mięśni czworogłowych, kulszowo-goleniowych oraz pośladkowych związane z brakiem rozgrzewki lub siedzącym trybem życia.

To ostatnie sprawiło, że uraz ACL przestał być domeną sportowców w wieku ok. 32 lat, a stał się częstą dolegliwością bez względu na wiek i wykonywaną aktywność. Z powodu budowy anatomicznej u kobiet (np. większa miednica) wskaźnik występowania urazu jest od 2,4 do 9,7 razy wyższy u pań sportowców niż u mężczyzn uprawiających te same aktywności.

Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego – objawy

Najbardziej charakterystycznym symptomem jest słyszalny trzask („pop”) w momencie urazu, któremu często towarzyszy nagły, silny ból. W ciągu kilku godzin może pojawić się wyraźny obrzęk (tzw. hemartroza – krwawienie do stawu). Wielu pacjentów doświadcza uczucia „uciekania” kolana bądź jego niestabilności podczas chodzenia. Zdarza się również trudność w wykonaniu pełnego wyprostu lub zgięcia.

W części przypadków po pierwszym ostrym okresie ból słabnie i pacjent zaczyna normalnie chodzić. Nie oznacza to jednak, że można zrezygnować z diagnozy urazu. Mimo że niektóre osoby nie odczuwają niestabilności kolana, przebyta kontuzja zwiększa podatność na kolejne. Poza tym ponad 50% wszystkich zerwań ACL wiąże się z towarzyszącymi urazami łąkotek. Natomiast u 84-98% pacjentów z zerwaniem ACL stwierdza się ukryte zmiany kostne, jak również degradację chrząstki, która przyspiesza po 5-7 latach od urazu.

Uszkodzenie ACL – jak się diagnozuje?

Diagnoza uszkodzenia ACL pomaga nie tylko określić stopień urazu i obrażenia innych struktur kolana, ale także dobrać odpowiednią terapię. Ortopeda najpierw zbiera wywiad i dokonuje oględzin kolana. Następnie fizykalnie ocenia zakres ruchu, wiotkość i tkliwość w zdrowym kolanie i uszkodzonym. Do najskuteczniejszych testów należą:

Test Lachmana, którego czułość wynosi 95%, a swoistość 94%,

Test szuflady przedniej, który cechuje się czułością 92% i swoistością 91% w przypadku urazów przewlekłych, ale nie w ostrych,

MRI (rezonans magnetyczny) z czułością sięgającą 97% i swoistością do 100% (Evans i wsp., 2023).

Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego – leczenie

Jak leczyć naderwane więzadło krzyżowe przednie? Przede wszystkim należy oszczędzać kolano i stosować okłady z lodem, bandaż elastyczny lub inny ucisk. Lekarz może także zalecić leki przeciwzapalne i wykonać punkcję w celu zmniejszenia obrzęku.

Uszkodzone więzadło krzyżowe przednie a operacja

Czy naderwane ACL trzeba operować? Niekoniecznie. Rekonstrukcję lub naprawę ACL zaleca się w przypadku dodatkowych uszkodzeń i złamań oraz przy całkowitym zerwaniu i odczuwanej niestabilności u osób aktywnych fizycznie. Wykonuje się ją metodą artroskopową, gdzie zerwane więzadło jest zastępowane przeszczepem pozyskanym najczęściej ze ścięgien mięśni, z więzadła rzepki lub od dawcy.

Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego – rehabilitacja

Rehabilitacja w urazach ACL jest ważniejsza niż sama operacja. W przypadku leczenia zachowawczego rehabilitacja trwa ok. 12. tygodni i skupia się na wzmacnianiu mięśni czworogłowych, kulszowo-goleniowych, odwodzicieli biodra oraz mięśni stabilizujących tułów. Rehabilitacja pooperacyjna trwa przynajmniej 6-9 miesięcy i w pierwszej fazie ma na celu zmniejszenie bólu i obrzęku (physio-pedia.com). Następnie przechodzi się do ćwiczeń, które wspierają odbudowę więzadła i mięśni oraz czucia głębokiego i balansu kończyny.

Uraz ACL – inne zagadnienia

Poniżej podano kilka dodatkowych wyjaśnień dotyczących urazów ACL.

Czy naderwane więzadło samo się zrasta? Nie. Co więcej, nieleczone kolana z urazem ACL są bardziej podatne na rozwój zmian zwyrodnieniowych i uszkodzenia chrzęstne oraz łąkotkowe.

Czy z uszkodzonym więzadłem można chodzić? Tak, ale bez obciążania kolana. Zaleca się jednak odpoczynek.   

Ile trwa leczenie więzadła krzyżowego przedniego? Zależy to od zastosowanego terapii — w zachowawczej ponad 3 miesiące, a po operacji – 6 do 9 miesięcy. Jednak pełna integracja przeszczepu może trwać nawet do 18 miesięcy (Evans i wsp., 2023).

Podsumowanie

Mimo że urazy ACL stanowią jedną z najczęstszych przyczyn uszkodzeń kolana, to są łatwe do uniknięcia. Do większości z nich by nie doszło, gdyby zadbano o odpowiednią rozgrzewkę, ćwiczenia rozciągające i wzmacniające oraz prawidłową technikę np. lądowania. Powinni o tym pamiętać nie tylko sportowcy, bo jak pokazują statystyki, 10% pacjentów nigdy nie wróci do pełnej sprawności (Stępień, 2023).

Bibliografia

Evans J., Mabrouk A., Nielson J. L., Anterior Cruciate Ligament (ACL) Injury, 2023.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499848/.[dostęp: 13.02.2025]

physio-pedia.com, Anterior Cruciate Ligament (ACL) Injury.https://www.physio-pedia.com/Anterior_Cruciate_Ligament_(ACL)_Injury.[dostęp: 13.02.2025]

Stępień K., Więzadło krzyżowe przednie i tylne. Uszkodzenie więzadeł krzyżowych, 2023. https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/246540,wiezadlo-krzyzowe-przednie-i-tylne-uszkodzenie-wiezadel-krzyzowych.

[dostęp: 13.02.2025]

Rwa kulszowa należy do najczęściej występujących zespołów bólowych w okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa – dotyka od 13 do 40% społeczeństwa (Pietraszko i wsp., 2022). Ten tekst przybliża mechanizm schorzenia, sposoby diagnozowania i terapię.

Co to jest rwa kulszowa?

Rwa kulszowa to zespół objawów bólowych spowodowanych uciskiem na nerw kulszowy. Biegnie od dolnych segmentów rdzenia kręgowego w odcinku lędźwiowo-krzyżowym przez pośladek i tylną część uda aż do stopy. Odpowiada za unerwienie większości struktur kończyny dolnej, umożliwiając m.in. odczuwanie wrażeń dotykowych, bólowych i temperatury. Gdy dojdzie do podrażnienia lub ucisku jego samego bądź korzeni nerwowych, pojawia się promieniujący ból.

Rwa kulszowa – przyczyny

Od czego powstaje rwa kulszowa? Przyczyny mają związek głównie z uciskiem na korzenie nerwowe w kanale kręgowym przez fragment krążka międzykręgowego. On sam zaś może mieć różnorodne podłoże, do których należą:

Dyskopatia lędźwiowa polegająca na uwypukleniu lub pęknięciu krążka międzykręgowego (dysku), w wyniku czego jądro miażdżyste uciska na korzeń nerwu kulszowego. Proces może mieć charakter ostry (np. w wyniku gwałtownego podniesienia ciężaru przy niewłaściwej postawie) lub przewlekły, związany ze stopniowym zużyciem się krążków na skutek starzenia się organizmu lub pracy,

Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, które pojawiają się wraz z wiekiem i wiążą się z przeciążeniami w obrębie kręgosłupa. Mogą zwężać otwory międzykręgowe, przez które przechodzą korzenie nerwowe,

Stany zapalne w obrębie struktur kręgosłupa lub nerwów spowodowane np. przez choroby reumatyczne (takie jak zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa).

Przyczyna rwy kulszowej może leżeć też w zmianach nowotworowych, torbielach czy wrodzonych wadach anatomicznych, które powodują zwężenie kanału kręgowego. Czasami nawet ciąża (zwłaszcza w ostatnich trymestrach, gdy wzrasta ciśnienie w obrębie miednicy) może prowadzić do epizodu rwy kulszowej.

Przyczyny rozwoju schorzenia, choć może nie bezpośredniej, należy upatrywać także w niezdrowym trybie życia. Długotrwałe siedzenie połączone z brakiem aktywności fizycznej i ze stresem przyspiesza uszkodzenia struktur kręgosłupa, a palenie papierosów negatywnie wpływa na ukrwienie krążków międzykręgowych, przyspieszając ich degenerację.

Rwa kulszowa – objawy

Aby wiedzieć, jak rozpoznać rwę kulszową, warto znać jej najbardziej charakterystyczne symptomy. Zwykle obejmują:

Uczucie silnego, przeszywającego bólu zlokalizowanego w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, promieniującego do pośladka i wzdłuż tylnej powierzchni nogi (często aż do stopy),

Nasilenie dolegliwości przy próbach pochylania się, kaszlu lub kichania,

Uczucie mrowienia i drętwienia w okolicy kręgosłupa,

Osłabienie siły mięśniowej w kończynie dolnej.

A jak boli rwa kulszowa? Zazwyczaj jest to ból ostry, piekący, uniemożliwiający normalne funkcjonowanie i szczególnie dotkliwy podczas ruchu czy zmiany pozycji.

Rwa kulszowa i jej leczenie – domowe sposoby

W przypadku wystąpienia charakterystycznych objawów pierwszym działaniem powinno być zaprzestanie obciążania kręgosłupa i ograniczenie ruchów. Ulgę przynosi już po 1-2 dniach pozostawanie w łóżku, w pozycji na boku z ugiętymi nogami w kolanach albo leżenie na plecach z poduszką wsuniętą pod kolana.

W celu zmniejszenia bólu warto przyjmować leki bądź maści przeciwbólowe i przeciwzapalne oraz stosować ciepłe albo zimne okłady. Można też pić zioła na rwę kulszową, takie jak np. czarci pazur czy imbir, które działają przeciwzapalnie i rozgrzewająco, i dbać o właściwą podaż witamin z grupy B, które wspomagają regenerację układu nerwowego.

Rwa kulszowa – badania i diagnoza

Jeżeli dolegliwości nie mijają po 3-4 dniach (Pietraszko i wsp., 2022), konieczne jest udanie się do specjalisty, który zechce ocenić nasilenie i przyczynę rwy kulszowej. Jaki lekarz powinien być pierwszym wyborem?

Najczęściej pacjent udaje się do lekarza rodzinnego lub do neurologa, który przeprowadzi wywiad dotyczący umiejscowienia bólu i towarzyszących objawów (gorączka, zaburzenia oddawania moczu i stolca, zaburzenia czucia na nogach oraz w okolicy krocza itd.) oraz sprawdzi m.in. zakres ruchu, siłę mięśniową, odruchy ścięgniste oraz obecność objawu Lasègue’a. 

Gdy podejrzewa zmiany nowotworowe lub zapalne, szczególnie jeżeli pojawiły się objawy neurologiczne, skieruje na badania obrazowe (np. USG), w celu ustalenia dalszej terapii bądź konieczności leczenia operacyjnego.

Jak leczyć rwę kulszową?

Leczenie zależy od nasilenia objawów oraz przyczyny dolegliwości. Najczęściej jednak obejmuje 4 aspekty.

Rwa kulszowa – leczenie farmakologiczne

W nieustępującej rwie kulszowej lekarz może przepisać silniejsze leki przeciwbólowe (np. z grupy opioidów) podawane doustnie lub w zastrzyku, leki rozluźniające mięśnie lub uspokajające.

Rwa kulszowa – rehabilitacja i fizykoterapia

Rehabilitację na rwę kulszową wdraża się jak najszybciej, ponieważ pomaga zmniejszyć ryzyko przejścia ostrego bólu w przewlekły zespół bólowy kręgosłupa. Leczenie obejmuje program ćwiczeń stabilizujących i wzmacniających mięśnie głębokie tułowia, indywidualnie dostosowany do pacjenta. Odgrywa większą rolę niż fizykoterapia, która stanowi tylko jej uzupełnienie.

Oprócz ustalonych ćwiczeń warto profilaktycznie wykonywać gimnastykę na rwę kulszową uwzględniającą rozciąganie mięśni przykręgosłupowych i pośladkowych.

Leczenie operacyjne

Chirurgiczne zabiegi na rwę kulszową wykonuje się w ostateczności, gdy inne terapie nie przynoszą efektu. Konieczność ich wykonania pojawia się dosyć rzadko, bo zaledwie u ok. 2-10% pacjentów, co pokazuje, że najlepsze efekty przynosi leczenie zachowawcze połączone z odpowiednimi ćwiczeniami (Pietraszko i wsp., 2022).

Inne zagadnienia dotyczące rwy kulszowej

Poniżej znajdziesz kilka dodatkowych wyjaśnień.

Rwa kulszowa – ile trwa? W zależności od przyczyny rwy kulszowej dolegliwości mogą utrzymywać się od kilku dni do kilku tygodni.

Rwa kulszowa – gdzie boli? Typowy ból zlokalizowany jest w dolnej części pleców i promieniuje przez pośladek aż do stopy, wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego.

Czy rwę kulszową można rozchodzić? Przy łagodnych postaciach rwy kulszowej kontrolowany ruch w granicach bólu okazuje się niezbędną rehabilitacją. Ważne jednak, aby na początku (1-2 dni) ograniczyć aktywność fizyczną do minimum.

Czego nie robić przy rwie kulszowej? Przede wszystkim nie należy lekceważyć dolegliwości. Ponadto warto unikać dźwigania ciężkich przedmiotów, gwałtownych skłonów i rotacji tułowia. 

Do czego prowadzi nieleczona rwa kulszowa? Brak leczenia może prowadzić do przewlekłego bólu, utrwalenia nieprawidłowej postawy ciała, a nawet do zaniku mięśni i utraty sprawności w kończynie dolnej.

Czy masaż pomaga na rwę kulszową? Tak, ale wykonany przez specjalistę.

Podsumowanie

Rwa kulszowa to złożony problem dotykający ludzi w różnym wieku, często spowodowany przeciążeniami i dyskopatią w odcinku lędźwiowym. Kluczowe jest szybkie rozpoznanie oraz wczesne podjęcie działań. Całe szczęście ich skuteczność i zapobieganie remisji w dużej mierze zależy od samego chorego – od zmiany nawyków w pracy, w życiu codziennym i od aktywności fizycznej.

Źródła

Pietraszko W., Wiercińska M., Rwa kulszowa, 2022, https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/150605,rwa-kulszowa. [dostęp: 20.01.2025]

Przeklasa-Muszyńska A., Co to jest rwa kulszowa i jaki jest mechanizm jej powstawania, 2016, https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/filmy/130453,co-to-jest-rwa-kulszowa-i-jaki-jest-mechanizm-jej-powstawania. [dostęp: 20.01.2025]

Przeklasa-Muszyńska A., Wskazania do zabiegu operacyjnego w przypadku rwy kulszowej, 2016, https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/filmy/130458,wskazania-do-zabiegu-operacyjnego-w-przypadku-rwy-kulszowej. [dostęp: 20.01.2025]

Przeklasa-Muszyńska A., Badanie kliniczne pacjenta z rwą kulszową, 2016, https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/filmy/130462,badanie-kliniczne-pacjenta-z-rwa-kulszowa. [dostęp: 20.01.2025]

Mimo że sport to zdrowie, to jednak wiąże się  z ryzykiem kontuzji czy urazów. Niektóre są tak charakterystyczne dla pewnych aktywności, że wzięły od nich nazwę – należy do nich np. łokieć golfisty. Co to za schorzenie? Jak je leczyć? Wyjaśniamy!

Co to jest łokieć golfisty?

Łokieć golfisty, inaczej entezopatia, to dolegliwość związana z uszkodzeniem struktur przyczepów (ścięgna lub więzadła) mięśni zginaczy przedramienia do nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej, co manifestuje się głównie bólem oraz ograniczeniem ruchomości w stawie. Szacuje się, że to schorzenie co roku dotyka ok. 1-3% populacji między 30. a 50. rokiem życia (Stępień, 2023). Oczywiście – nie tylko golfistów.

Czy łokieć tenisisty i golfisty to to samo?

Choć obie dolegliwości mają podobny mechanizm powstawania, to łokieć golfisty a tenisisty różnią się od siebie miejscem występowania bólu i rodzajem zaangażowanych mięśni. Łokieć tenisisty obejmuje stronę zewnętrzną łokcia, z kolei golfisty – jego wewnętrzną stronę.

Łokieć golfisty – przyczyny

Główną przyczyną łokcia golfisty są sumujące się w czasie przeciążenia mięśni zginaczy przedramienia. Kiedy dochodzi do wielokrotnych napięć i rozciągań tych struktur, powstają mikrourazy. Te natomiast prowadzą do powstania w nich stanu zapalnego i degeneracji tkanek.

Poniżej przedstawiono najważniejsze czynniki sprzyjające rozwojowi schorzenia.

Powtarzalne ruchy zgięcia i nawracania nadgarstka, powszechnie występujące podczas gry w golfa (zwłaszcza przy nieprawidłowej technice zamachu) oraz innych dyscyplinach, takich jak łucznictwo, tenis itp. Podobne ruchy występują też w pracy wymagającej częstego używania narzędzi ręcznych, wbijania, skręcania czy ściskania, np. w stolarstwie, hydraulice oraz podczas długotrwałego pisania na klawiaturze przy nieergonomicznej pozycji nadgarstków.

Brak rozgrzewki i nieprawidłowa technika ćwiczeń, szczególnie podczas wyciskania sztangi, podciągania czy ćwiczeń siłowych na maszynach.

Zbyt rzadkie przerwy i niedostateczna regeneracja. Długotrwała praca fizyczna lub praca przy komputerze bez przerw na rozciąganie nadgarstków i przedramion pogłębia stany zapalne mięśni, ponieważ nie mają one czasu na regenerację mikrourazów.

Nieodpowiednie wyposażenie sportowe lub narzędzia pracy. Brak ergonomicznej klawiatury lub odpowiedniej wiertarki zwiększają obciążenia przyśrodkowego przedramienia.

W dużo mniejszym stopniu do rozwoju dolegliwości przyczyniają predyspozycje genetyczne, zwłóknienia, zwapnienia i zmiany nowotworowe.

Łokieć golfisty – objawy

Gdzie boli przy łokciu golfisty? Na jakie objawy zwrócić uwagę? Na rozwój schorzenia może wskazywać kłujący lub tępy ból nasilający się przy ruchach i zlokalizowany po wewnętrznej stronie stawu łokciowego. Szczególnie daje o sobie znać w trakcie rotacji przedramienia do wewnątrz oraz przy wykonywaniu ruchów zginania nadgarstka lub przy zaciskaniu dłoni. Wraz z nasileniem uszkodzenia zaczyna pojawiać się także w czasie spoczynku i promieniować w kierunku nadgarstka i palców. Pozostałe objawy, które powinny zaniepokoić, to:

Mniejsza ruchliwość łokcia, nadgarstka i palców, np. trudność przy odkręcaniu słoika (otwartego),

Tkliwość i sztywność stawu łokciowego, 

Obrzęk, ocieplenie lub zaczerwienienie w okolicy stawu, 

Drętwienie i mrowienie ręki, 

Osłabienie siły mięśniowej.

Badania – jak się diagnozuje i do jakiego lekarza z łokciem golfisty

Do jakiego lekarza z łokciem golfisty należy się udać? Pierwszym krokiem po zauważeniu objawów jest wizyta u ortopedy lub lekarza medycyny sportowej. Diagnoza opiera się na dokładnym wywiadzie lekarskim oraz badaniu fizykalnym. W celu wykluczenia innych patologii (np. uszkodzeń więzadeł czy zapalenia stawów) lekarz może zalecić badanie USG, RTG, a w bardziej złożonych przypadkach – rezonans magnetyczny. Zazwyczaj następnie należy umówić się do fizjoterapeuty.

Łokieć golfisty – test Cozena

W identyfikacji entezopatii przyśrodkowego nadkłykcia pomocny bywa tzw. odwrócony test Cozena przeprowadzany przez specjalistę. Polega na kontrolowanym zginaniu i nawracaniu przedramienia wbrew oporowi.

Łokieć golfisty – leczenie

Jak wyleczyć łokieć golfisty? Najważniejsze elementy terapii to:

Przede wszystkim odpoczynek i unikanie ruchów nasilających ból. Pomocne w tym są ortezy lub opaski stabilizujące.

Farmakoterapia oparta na lekach przeciwbólowych, a nie na NLPZ, ponieważ całkowite wyciszenie bólu hamuje proces gojenia. Przy dużym nasileniu dolegliwości lekarz może rozważyć iniekcje sterydowe bądź iniekcje z osocza bogatopłytkowego (PRP), które przyspieszają regenerację ścięgien.

Fizykoterapia przy pomocy fali uderzeniowej (ESWT), ultradźwięków, laseroterapii, TENS czy krioterapii. Każda z tych metod ma na celu zmniejszenie stanu zapalnego, poprawę ukrwienia oraz przyspieszenie procesów naprawczych.

Łokieć golfisty – rehabilitacja

Ćwiczenia rozciągające i wzmacniające mięśnie zginaczy nadgarstka stanowią trzon terapii. Uczą też prawidłowych wzorców ruchowych, co zapobiega nawrotom schorzenia. Wprowadza się je stopniowo, dostosowując intensywność do aktualnego stanu pacjenta.

Ile leczy się łokieć golfisty?

Ile trwa leczenie? Zazwyczaj proces terapeutyczny zajmuje od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy – w zależności od zaawansowania zmian i indywidualnych predyspozycji organizmu. Bez rehabilitacji ból mija samoistnie po ok. 1-1,5 roku (Stępień, 2023).

Do czego prowadzi nieleczony łokieć golfisty?

Zlekceważenie pierwszych objawów może doprowadzić do przewlekłego stanu zapalnego i utrwalenia zmian w ścięgnach, co znacząco ogranicza sprawność. W najcięższych przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne polegające m.in. na usunięciu zmienionych patologicznie fragmentów ścięgien i przywróceniu ich prawidłowej struktury.

Podsumowanie

Łokieć golfisty wymaga odpowiedniej diagnostyki i terapii. W początkowych stadiach nierzadko sprawdzają się metody zachowawcze, delikatne ćwiczenia oraz ewentualna modyfikacja trybu życia. Bardzo ważna okazuje się też profilaktyka wtórna, czyli praca nad prawidłową techniką ruchu i regularne przerwy w trakcie aktywności. Pozwala to przywrócić pełną sprawność i uniknąć nawrotów dolegliwości.

Źródła

Stępień K., Łokieć tenisisty i łokieć golfisty – entezopatie stawu łokciowego, 2023.https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/248223,lokiec-tenisisty-i-lokiec-golfisty-entezopatie-stawu-lokciowego. [dostęp: 20.01.2025]

Ellenbecker T. S., Nirschl R., Renstrom P., Pathophysiology of tendinopathy: A molecular perspective, 2013. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3658379/. [dostęp: 20.01.2025]

Wawrzyniak A., Najczęstsze nieurazowe przyczyny bólu łokcia, 2024.https://www.praktyczna-ortopedia.pl/article/najczestsze-nieurazowe-przyczyny-bolu-lokcia. [dostęp: 20.01.2025]

Przekroczenie 30. albo 40. roku życia, siedzący tryb życia i mała aktywność to niektóre czynniki ryzyka wystąpienia zwyrodnienia stawu skokowego. Jak zapobiegać rozwojowi tej choroby? W tym artykule omawiamy pierwsze objawy i metody leczenia.

Czym jest zwyrodnienie stawu skokowego?

Zwyrodnienie stawu skokowego jest formą artrozy – choroby, w której dochodzi do zaniku chrząstki wyścielającej powierzchnie stawowe kości. Staje się ona coraz cieńsza i mniej wytrzymała, co utrudnia płynne przemieszczanie się kości względem siebie oraz amortyzację podczas ruchu. Następnie zostają uszkodzone kości podchrzęstnej, torebka stawowa, więzadła, ścięgna i mięśnie otaczające staw. Wszystko to mocno ogranicza mobilność stopy, sprawność fizyczną chorego oraz sprawia silny ból przy każdym ruchu.

Szacuje się, że zwyrodnienie stawu skokowego kostki dotyka ok. 1-4% dorosłej populacji (Valčík I wsp., 2017, Valderrabano i wsp., 2009). Choć występuje znacznie rzadziej niż artoza stawów kolanowych i biodrowych, istotnie wpływa na codzienne życie.  Wynika to z faktu, że staw skokowy uczestniczy w niemal każdej, nawet najmniejszej aktywności fizycznej. Co prawda nie ma możliwości przywrócenia mu prawidłowego stanu, ale istnieje wiele terapii pomocnych w zahamowaniu jego degradacji i poprawie komfortu chorego.

Przyczyny zwyrodnienia stawu skokowego

Istnieje wiele czynników wywołujących lub sprzyjających artrozie stawu skokowego. Jednak od 70% do nawet 80% przypadków choroby to pourazowe zwyrodnienie stawu skokowego, które wypływa z przebytych urazów, zarówno pojedynczych złamań, jak i wielokrotnych skręceń oraz mikrourazów stopy powstających u osób aktywnych fizycznie (Valderrabano i wsp., 2009). Ponadto staw skokowy przyjmuje większe obciążenia w przeliczeniu na jednostkę powierzchni w porównaniu z innymi stawami. Np. przy typowym tempie chodzenia przenoszą 1-2-krotność masy ciała, a przy biegu może dochodzić do ok. 5-krotności masy ciała, zwłaszcza w fazie lądowania i wczesnej fazie podporu (Rutkowska-Kucharska A. i wsp., 2009).

Wśród pozostałych przyczyn zwyrodnienie stawu skokowego wymienia się:

Wady anatomiczne, takie jak koślawość, szpotawość czy inne zaburzenia osi kończyny wpływające na nieregularne rozkładanie sił podczas chodzenia,

Pracę wymagającą wielogodzinnego stania, dźwigania czy częstego wchodzenia po schodach bądź wielogodzinnego siedzenia,

Nadmierne kilogramy, które oznaczają dla stawów większe obciążenia,

Schorzenia reumatyczne prowadzące do degeneracji struktur wewnątrz i wokół stawu,

Zaburzenia endokrynologiczne i metaboliczne, np. cukrzyca, niedoczynność tarczycy czy genetyczne (np. mutacje genu kolagenu typu II).

Zwyrodnienie stawu skokowego – objawy

Po czym poznać, że ma się zwyrodnienie stawów? Ponieważ w większości przypadków choroba postępuje powoli, pierwsze objawy są bardzo dyskretne. Najczęściej pojawiają się:

„Ból startowy”, który występuje przy pierwszych krokach po okresie odpoczynku lub po dłuższym siedzeniu i ustępuje w spoczynku,

Sztywność stawu, szczególnie zauważalna rano  lub po dłuższym unieruchomieniu stawu, który ustępuje po kilku minutach ruchu,

Stopniowo nasilający się ból w trakcie chodzenia, biegania lub innych aktywności obciążających staw,

Delikatne ocieplenia i obrzęki po wysiłku.

W początkowej fazie zwyrodnienia stawu skokowego objawy mają charakter okresowy. Z czasem jednak nasilają się i zaczynają występować również w stanie spoczynku. Dodatkowo pojawia się:

Utrudnione zginanie czy prostowanie stopy,

Zwiększenie obrysu stawu (co wynika z nagromadzenia się w jego wnętrzu płynu wysiękowego), 

Słyszalne trzeszczenia, 

Deformacje kostne, czyli wyczuwalne i widoczne zgrubienia stawu, świadczące o bardzo zaawansowanym uszkodzeniu.

Badania – jak się diagnozuje zwyrodnienie stawu skokowego?

Szybka reakcja na niewielkie zmiany zachodzące w kostce pozwala na skuteczne leczenie zwyrodnienia stawu skokowego i zminimalizowanie wpływu zaburzenia na jakość życia. Dlatego warto jak najszybciej udać się do lekarza rodzinnego, który może zlecić badania wstępne i skierować pacjenta do ortopedy. Oprócz fizycznego zbadania stopy w diagnozie wykorzystuje się badania obrazowe:

RTG (rentgen),

TK (tomografię komputerową),

MR (rezonans magnetyczny), który umożliwia precyzyjne ustalenie źródła bólu i zakresu zwyrodnienia,

USG stawu przydatne do oceny struktur okołostawowych (np. ścięgien) i ewentualnych wysięków.

Badania laboratoryjne krwi wykonuje się głównie wtedy, gdy istnieje podejrzenie stanu zapalnego lub innego procesu chorobowego (np. schorzenia reumatycznego rodzaju RZS). Czasem przy nawracających wysiękach bądź nietypowym przebiegu choroby robi się analizę płynu stawowego.

Zwyrodnienie stawu skokowego – jak leczyć?

W przypadku zwyrodnienia stawu skokowego leczenie obejmuje połączenie metod zachowawczych, farmakoterapii oraz potencjalnie zabiegów chirurgicznych, w zależności od stopnia zaawansowania choroby. O wyborze konkretnej metody decyduje oczywiście lekarz ortopeda, ale za jej sukcesem stoi właściwe nastawienie pacjenta.

Leczenie zachowawcze to przede wszystkim zmiana trybu życia, mająca na celu zmniejszenie obciążenia chorej stopy.

Farmakoterapia obejmuje zaś niesteroidowe leki przeciwzapalne, przeciwbólowe, środki regenerujące chrząstkę z witaminą C oraz iniekcje dostawowe (z kwasu hialuronowego albo kortykosteroidów), które mogą wspomóc regenerację chrząstki lub wyciszyć stan zapalny.

W razie niepowodzenia innych form terapii można rozważyć zabiegi na zwyrodnienie stawu skokowego takie jak artroskopia w celu oczyszczenia stawu z wolnych fragmentów chrząstki czy rekonstrukcji więzadeł.

W skrajnych sytuacjach wykonuje się endoprotezoplastykę albo częściową artrodezę (usztywnienie).

Zwyrodnienie stawu skokowego – rehabilitacja

Fizjoterapia i rehabilitacja mają nieocenione znaczenie w postępowaniu zachowawczym zwyrodnienia stawu skokowego. Ćwiczenia dobrane przez rehabilitanta pomagają zwiększyć zakres ruchu, poprawiają stabilność oraz wzmacniają mięśnie goleni i stopy, a tym samym spowalniają rozwój choroby. Jedne z najpopularniejszych to:

Ćwiczenia w odciążeniu, np. w wodzie (aquaterapia) czy na rowerze stacjonarnym, umożliwiają wzmocnienie stawu i mięśni bez wywierania na niego nadmiernego nacisku,

Trening propriocepcji (czucia głębokiego) uczy lepszej kontroli pozycji stopy. Może oznaczać np. balansowanie na piłce sensomotorycznej lub na specjalnych platformach równoważnych,

Rozciąganie i wzmacnianie mięśni podudzia, szczególnie mięśni łydki oraz obręczy stopy, aby poprawić ruchomość oraz elastyczność ścięgien.

Ponadto często wprowadza się także zabiegi fizykoterapeutyczne, takie jak krioterapia (zimno), ciepłolecznictwo (np. okłady parafinowe) czy elektroterapia (prądy TENS), które pomagają łagodzić ból i wspomagać proces regeneracji.

Zwyrodnienie stawu skokowego – podsumowanie

Choć zwyrodnienie stawu skokowego to proces postępujący, a odbudowa już zniszczonej chrząstki jest obecnie niemożliwa, istnieje wiele skutecznych metod spowalniających dalszą degenerację i łagodzących dolegliwości bólowe. Dzięki wdrożeniu kompleksowego leczenia można na długo zachować dobrą sprawność oraz uniknąć przykrych konsekwencji przewlekłych zmian zwyrodnieniowych.

Źródła

Valčík T., Trnka J., Indications for surgical management of end-stage ankle arthrosis, 2017. https://eor.bioscientifica.com/view/journals/eor/7/7/EOR-21-0117.xml. [dostęp: 17.01.2025]

Valderrabano V, Horisberger M, Russell I, Hintermann B., Etiology of Ankle Osteoarthritis, 2009; https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2690733/. [dostęp: 17.01.2025]

Perry J., Burnfield J. M., Gait Analysis: Normal and Pathological Function, 2010 https://www.scribd.com/document/608717037/Perry-Burnfield-2010-Gait-Analysis-Normal-and-Pathological-Function. [dostęp: 17.01.2025]

Rutkowska-Kucharska A., Bober T., Serafin R., Obciążenie układu ruchu w sporcie, 2004. https://www.researchgate.net/publication/303984087_Obciazenie_ukladu_ruchu_w_sporcie. [dostęp: 17.01.2025]

Guła Z., Korkosz M., Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza), 2023. https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow-artroza. [dostęp: 17.01.2025]