EuroMediCare to specjalistyczny szpital z przychodnią, działający od 2002 r. Oferuje nowoczesne metody diagnostyczne i operacyjne, ma cztery sale operacyjne i zapewnia komfortowy pobyt w pokojach z udogodnieniami.
Złamanie szyjki kości udowej – przyczyny, objawy, leczenie
17. 07. 2025
min
Złamanie szyjki kości udowej to uraz, który może skończyć się śmiercią. Mimo że dotyka głównie osoby w 7. i 8. dekadzie życia, może stanowić zagrożenie również dla młodszych osób. Dlaczego i jakie są jego przyczyny oraz objawy?
Charakterystyka złamania szyjki kości udowej i jego śmiertelność
Kość udowa zakończona jest okrągłą głową, która może obracać się stawie biodrowym w każdym kierunku. Znajdujące się poniżej przewężenie (szyjka), które łączy ją z trzonem kości pod pewnym kątem, nie tylko umożliwia płynny zakres ruchu, ale też przenosi obciążenia ze stawu biodrowego na resztę kości udowej. Uraz następuje, gdy obciążenie jest za duże albo kości – za słabe.
Przyczyny złamania szyjki kości udowej
U osób starszych, zwłaszcza powyżej 60-70. roku życia, ryzyko złamania szyjki kości udowej ma związek przede wszystkim z osłabieniem struktur kości (osteoporoza), mobilności i siły mięśniowej (często wynikających z braku aktywności). Wówczas nawet, wydawałoby się, niegroźny upadek może skończyć się złamaniem. Jednak te same czynniki mogą do tego doprowadzić u młodej osoby.
Ryzyko złamania szyjki kości udowej zwiększają dodatkowo zaburzenia równowagi (np. wynikające z chorób neurologicznych, wad wzroku czy sarkopenii), przewlekłe stosowanie sterydów, niewłaściwa dieta, choroby metaboliczne kości, palenie papierosów i słaba kondycja fizyczna. Z kolei u młodszych osób i sportowców musi wystąpić uraz wysokiej energii, np. upadek z wysokości lub wypadek komunikacyjny.
Złamanie szyjki kości udowej – objawy
Ból po złamaniu szyjki kości udowej jest bardzo silny. Pojawia się nagle w pachwinie lub okolicach biodra i uniemożliwia osobie obciążenie kończyny (czyli ruch). O złamaniu świadczy także skrócenie kończyny i rotacja zewnętrznej. W przypadku zaklinowanego złamania szyjki kości udowej ból bywa mniej intensywny, a pacjent nadal podejmuje kroki, choć odczuwa znaczny dyskomfort.
Diagnostyka i klasyfikacja złamań szyjki kości udowej
RTG w projekcji przednio-tylnej (AP) i bocznej stawu biodrowego to podstawa rozpoznania złamania szyjki kości udowej. W przypadku niedostatecznych obrazów lekarz może zlecić dodatkowo rezonans magnetyczny. Na podstawie wyników, jak i badania fizykalnego będzie chciał ustalić rodzaj złamania, aby określić ryzyko powikłań i dobrać odpowiednie leczenie. Służą do tego dwie klasyfikacje.
| Klasyfikacja | Typ | Opis |
| Garden | I (zaklinowane) | Złamanie częściowe, stabilne, bez całkowitego przerwania ciągłości kości |
| II | Pełne złamanie bez przemieszczenia odłamów | |
| III | Złamanie częściowo przemieszczone | |
| IV | Złamanie całkowicie przemieszczone | |
| Pauwels | I (kąt <30°) | Złamanie przebiegające prawie poziomo |
| II (kąt 30–50°) | Złamanie o kącie średnim do osi poziomej – umiarkowane ryzyko zaburzeń zrostu | |
| III (kąt >50°) | Złamanie o stromym przebiegu, prawie pionowe mające największe ryzyko niepowodzenia zrostu i martwicy |
Złamanie szyjki kości udowej – leczenie
Wybór odpowiedniego leczenia uzależniony jest nie tylko od stopnia uszkodzenia i ryzyka powikłań, ale też od wieku i stanu zdrowia pacjenta.
Złamanie szyjki kości udowej – operacja
Jednak w zdecydowanej większości przypadków (zwłaszcza przy złamaniach typu III-IV i u osób starszych) zaleca się szybkie leczenie operacyjne – w celu przywrócenia anatomicznych relacji i stabilności, co pozwala na wczesną pionizację pacjenta. W złamaniach typu I i II, szczególnie u młodszych pacjentów, stosuje się zespolenie odłamów za pomocą śrub kanałowych lub płyty DHS. W złamaniach znacznie przemieszczonych (III-IV) u osób starszych częściej wykonuje się częściową lub całkowitą endoprotezoplastykę stawu biodrowego.
Złamanie szyjki kości udowej – leczenie zachowawcze
Leczenie zachowawcze stosuje się wyjątkowo – w przypadku znacznych przeciwwskazań do operacji (np. poważnych zaburzeń kardiologicznych i internistycznych). Ponieważ wymaga ono długotrwałego unieruchomienia kończyny w bucie derotacyjnym, wiąże się ono z wysokim ryzykiem powikłań.
Może to oczywistość, ale standardowym postępowaniem jest farmakoterapia w postaci leków przeciwbólowych (np. opioidy, paracetamol), profilaktyki przeciwzakrzepowej (heparyna) oraz suplementacji wapnia i witaminy D. U pacjentów osteoporotycznych wprowadza się także leki przeciwko osteoporozie (np. bisfosfoniany), co pozwala zmniejszyć ryzyko kolejnych urazów.
Złamanie szyjki kości udowej – rehabilitacja
Rehabilitacja po złamaniu szyjki kości udowej rozpoczyna się nawet 48 godzin po zabiegu. Delikatne ćwiczenia izometryczne mięśni uda i pośladków wspomagają krążenie oraz redukują ryzyko zakrzepicy. W kolejnych tygodniach terapeuci stopniowo wprowadzają ćwiczenia zwiększające zakres ruchu, równowagę oraz siłę mięśni. Około 12. tygodnia możliwe jest pełne obciążenie kończyny. Stosowanie technik fizykoterapii, takich jak krioterapia, laseroterapia czy kąpiele wodne, wspomaga gojenie oraz redukcję bólu.
Wczesna pionizacja podczas rehabilitacji (z użyciem balkonika lub kul łokciowych) pozwala pacjentowi na samodzielne chodzenie i zapobiega powikłaniom związanym z unieruchomieniem. Ponadto nawet po zakończonej rehabilitacji (która zazwyczaj trwa od 3 do 6 miesięcy) dalej warto wykonywać poznane ćwiczenia po złamaniu szyjki kości udowej, ponieważ zagęszczą one kości i wzmocnią mięśnie pasa biodrowego. Przełoży się to nie tylko na szybszy powrót do pełnej sprawności, ale też uchroni przed podobnymi urazami w przyszłości.
Złamanie szyjki kości udowej – powikłania
Złamanie szyjki kości udowej to jeden z najczęstszych typów złamań wewnątrz torebkowych, szczególnie dotykający osoby w podeszłym wieku. Ma niezwykłe znaczenie kliniczne, ponieważ wśród tej grupy śmiertelność z nim związana wynosi 10% w pierwszym miesiącu, a w ciągu roku wzrasta od 20%, nawet do 52%, i to bez względu na podjętą terapię.
Możliwe, że wysoka śmiertelność ma związek z licznymi powikłaniami po urazie. Ponieważ w obrębie szyjki kości udowej znajduje się bogata sieć naczyń krwionośnych zaopatrujących głowę kości udowej, ich uszkodzenie zwiększa ryzyko martwicy jałowej. Dodatkowo, z uwagi na utrudniony dopływ krwi w tej okolicy, proces gojenia jest często skomplikowany i obarczony dużym ryzykiem braku zrostu lub jego nieprawidłowego przebiegu. Zaś długotrwałe lub nieleczone złamanie szyjki kości udowej niejednokrotnie skutkuje przewlekłym bólem, unieruchomieniem pacjenta i licznymi komplikacjami systemowymi, prowadzącymi do trwałych odleżyn, infekcji, zatorów (w tym płucnych), zapalenia płuc i zakrzepicy żył głębokich.
Złamanie szyjki kości udowej – podsumowanie
W Polsce złamanie szyjki kości udowej to jedno z najczęstszych rozpoznawanych złamań kończyny dolnej. Stanowi ok. 7% wszystkich złamań zaopatrywanych w placówkach medycznych. Można się spodziewać wzrostu tego wskaźnika ze względu na starzenie się społeczeństwa. Co prawda endoproteza biodra pozwala na rozpoczęcie bardzo szybkiej rehabilitacji i uruchomienie pacjenta, ale ze względu na wysokie koszty ważniejsza okazuje się edukacja społeczeństwa w tej dziedzinie i odpowiednia profilaktyka.
Bibliografia:
- https://podyplomie.pl/medycyna/31170,rehabilitacja-po-zlamaniu-blizszego-konca-kosci-udowej. [dostęp: 13.07.2025].
- https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C97165%2Cdo-roku-2050-liczba-zlaman-szyjki-kosci-udowej-prawie-sie-podwoi.html. [dostęp: 13.07.2025].
- https://www.termedia.pl/Osteoporosis-in-the-orthopaedic-practice%2C4%2C338%2C1%2C1.html. [dostęp: 13.07.2025].
- https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/5d3d2df6-1474-4125-aa13-a5af0a0be37d/content. [dostęp: 13.07.2025].
- https://bibliotekanauki.pl/articles/135756. [dostęp: 13.07.2025].
min
Złamanie szyjki kości udowej to uraz, który może skończyć się śmiercią. Mimo że dotyka głównie osoby w 7. i 8. dekadzie życia, może stanowić zagrożenie również dla młodszych osób. Dlaczego i jakie są jego przyczyny oraz objawy?
Charakterystyka złamania szyjki kości udowej i jego śmiertelność
Kość udowa zakończona jest okrągłą głową, która może obracać się stawie biodrowym w każdym kierunku. Znajdujące się poniżej przewężenie (szyjka), które łączy ją z trzonem kości pod pewnym kątem, nie tylko umożliwia płynny zakres ruchu, ale też przenosi obciążenia ze stawu biodrowego na resztę kości udowej. Uraz następuje, gdy obciążenie jest za duże albo kości – za słabe.
Przyczyny złamania szyjki kości udowej
U osób starszych, zwłaszcza powyżej 60-70. roku życia, ryzyko złamania szyjki kości udowej ma związek przede wszystkim z osłabieniem struktur kości (osteoporoza), mobilności i siły mięśniowej (często wynikających z braku aktywności). Wówczas nawet, wydawałoby się, niegroźny upadek może skończyć się złamaniem. Jednak te same czynniki mogą do tego doprowadzić u młodej osoby.
Ryzyko złamania szyjki kości udowej zwiększają dodatkowo zaburzenia równowagi (np. wynikające z chorób neurologicznych, wad wzroku czy sarkopenii), przewlekłe stosowanie sterydów, niewłaściwa dieta, choroby metaboliczne kości, palenie papierosów i słaba kondycja fizyczna. Z kolei u młodszych osób i sportowców musi wystąpić uraz wysokiej energii, np. upadek z wysokości lub wypadek komunikacyjny.
Złamanie szyjki kości udowej – objawy
Ból po złamaniu szyjki kości udowej jest bardzo silny. Pojawia się nagle w pachwinie lub okolicach biodra i uniemożliwia osobie obciążenie kończyny (czyli ruch). O złamaniu świadczy także skrócenie kończyny i rotacja zewnętrznej. W przypadku zaklinowanego złamania szyjki kości udowej ból bywa mniej intensywny, a pacjent nadal podejmuje kroki, choć odczuwa znaczny dyskomfort.
Diagnostyka i klasyfikacja złamań szyjki kości udowej
RTG w projekcji przednio-tylnej (AP) i bocznej stawu biodrowego to podstawa rozpoznania złamania szyjki kości udowej. W przypadku niedostatecznych obrazów lekarz może zlecić dodatkowo rezonans magnetyczny. Na podstawie wyników, jak i badania fizykalnego będzie chciał ustalić rodzaj złamania, aby określić ryzyko powikłań i dobrać odpowiednie leczenie. Służą do tego dwie klasyfikacje.
| Klasyfikacja | Typ | Opis |
| Garden | I (zaklinowane) | Złamanie częściowe, stabilne, bez całkowitego przerwania ciągłości kości |
| II | Pełne złamanie bez przemieszczenia odłamów | |
| III | Złamanie częściowo przemieszczone | |
| IV | Złamanie całkowicie przemieszczone | |
| Pauwels | I (kąt <30°) | Złamanie przebiegające prawie poziomo |
| II (kąt 30–50°) | Złamanie o kącie średnim do osi poziomej – umiarkowane ryzyko zaburzeń zrostu | |
| III (kąt >50°) | Złamanie o stromym przebiegu, prawie pionowe mające największe ryzyko niepowodzenia zrostu i martwicy |
Złamanie szyjki kości udowej – leczenie
Wybór odpowiedniego leczenia uzależniony jest nie tylko od stopnia uszkodzenia i ryzyka powikłań, ale też od wieku i stanu zdrowia pacjenta.
Złamanie szyjki kości udowej – operacja
Jednak w zdecydowanej większości przypadków (zwłaszcza przy złamaniach typu III-IV i u osób starszych) zaleca się szybkie leczenie operacyjne – w celu przywrócenia anatomicznych relacji i stabilności, co pozwala na wczesną pionizację pacjenta. W złamaniach typu I i II, szczególnie u młodszych pacjentów, stosuje się zespolenie odłamów za pomocą śrub kanałowych lub płyty DHS. W złamaniach znacznie przemieszczonych (III-IV) u osób starszych częściej wykonuje się częściową lub całkowitą endoprotezoplastykę stawu biodrowego.
Złamanie szyjki kości udowej – leczenie zachowawcze
Leczenie zachowawcze stosuje się wyjątkowo – w przypadku znacznych przeciwwskazań do operacji (np. poważnych zaburzeń kardiologicznych i internistycznych). Ponieważ wymaga ono długotrwałego unieruchomienia kończyny w bucie derotacyjnym, wiąże się ono z wysokim ryzykiem powikłań.
Może to oczywistość, ale standardowym postępowaniem jest farmakoterapia w postaci leków przeciwbólowych (np. opioidy, paracetamol), profilaktyki przeciwzakrzepowej (heparyna) oraz suplementacji wapnia i witaminy D. U pacjentów osteoporotycznych wprowadza się także leki przeciwko osteoporozie (np. bisfosfoniany), co pozwala zmniejszyć ryzyko kolejnych urazów.
Złamanie szyjki kości udowej – rehabilitacja
Rehabilitacja po złamaniu szyjki kości udowej rozpoczyna się nawet 48 godzin po zabiegu. Delikatne ćwiczenia izometryczne mięśni uda i pośladków wspomagają krążenie oraz redukują ryzyko zakrzepicy. W kolejnych tygodniach terapeuci stopniowo wprowadzają ćwiczenia zwiększające zakres ruchu, równowagę oraz siłę mięśni. Około 12. tygodnia możliwe jest pełne obciążenie kończyny. Stosowanie technik fizykoterapii, takich jak krioterapia, laseroterapia czy kąpiele wodne, wspomaga gojenie oraz redukcję bólu.
Wczesna pionizacja podczas rehabilitacji (z użyciem balkonika lub kul łokciowych) pozwala pacjentowi na samodzielne chodzenie i zapobiega powikłaniom związanym z unieruchomieniem. Ponadto nawet po zakończonej rehabilitacji (która zazwyczaj trwa od 3 do 6 miesięcy) dalej warto wykonywać poznane ćwiczenia po złamaniu szyjki kości udowej, ponieważ zagęszczą one kości i wzmocnią mięśnie pasa biodrowego. Przełoży się to nie tylko na szybszy powrót do pełnej sprawności, ale też uchroni przed podobnymi urazami w przyszłości.
Złamanie szyjki kości udowej – powikłania
Złamanie szyjki kości udowej to jeden z najczęstszych typów złamań wewnątrz torebkowych, szczególnie dotykający osoby w podeszłym wieku. Ma niezwykłe znaczenie kliniczne, ponieważ wśród tej grupy śmiertelność z nim związana wynosi 10% w pierwszym miesiącu, a w ciągu roku wzrasta od 20%, nawet do 52%, i to bez względu na podjętą terapię.
Możliwe, że wysoka śmiertelność ma związek z licznymi powikłaniami po urazie. Ponieważ w obrębie szyjki kości udowej znajduje się bogata sieć naczyń krwionośnych zaopatrujących głowę kości udowej, ich uszkodzenie zwiększa ryzyko martwicy jałowej. Dodatkowo, z uwagi na utrudniony dopływ krwi w tej okolicy, proces gojenia jest często skomplikowany i obarczony dużym ryzykiem braku zrostu lub jego nieprawidłowego przebiegu. Zaś długotrwałe lub nieleczone złamanie szyjki kości udowej niejednokrotnie skutkuje przewlekłym bólem, unieruchomieniem pacjenta i licznymi komplikacjami systemowymi, prowadzącymi do trwałych odleżyn, infekcji, zatorów (w tym płucnych), zapalenia płuc i zakrzepicy żył głębokich.
Złamanie szyjki kości udowej – podsumowanie
W Polsce złamanie szyjki kości udowej to jedno z najczęstszych rozpoznawanych złamań kończyny dolnej. Stanowi ok. 7% wszystkich złamań zaopatrywanych w placówkach medycznych. Można się spodziewać wzrostu tego wskaźnika ze względu na starzenie się społeczeństwa. Co prawda endoproteza biodra pozwala na rozpoczęcie bardzo szybkiej rehabilitacji i uruchomienie pacjenta, ale ze względu na wysokie koszty ważniejsza okazuje się edukacja społeczeństwa w tej dziedzinie i odpowiednia profilaktyka.
Bibliografia:
- https://podyplomie.pl/medycyna/31170,rehabilitacja-po-zlamaniu-blizszego-konca-kosci-udowej. [dostęp: 13.07.2025].
- https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C97165%2Cdo-roku-2050-liczba-zlaman-szyjki-kosci-udowej-prawie-sie-podwoi.html. [dostęp: 13.07.2025].
- https://www.termedia.pl/Osteoporosis-in-the-orthopaedic-practice%2C4%2C338%2C1%2C1.html. [dostęp: 13.07.2025].
- https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/5d3d2df6-1474-4125-aa13-a5af0a0be37d/content. [dostęp: 13.07.2025].
- https://bibliotekanauki.pl/articles/135756. [dostęp: 13.07.2025].
Ostatnie wpisy
Zwyrodnienie barku – przyczyny, objawy, leczenie
26. 06. 2025