Co znaczy ból, który pojawia się nagle po urazie, a następnie nie pozwala stanąć na nodze lub ruszyć palcem? Jedną z przyczyn może być złamanie awulsyjne. Choć nie tak znane jak złamania klasyczne, bywa wyjątkowo uciążliwe i wymaga starannej terapii.

Złamanie awulsyjne – co to jest?

Złamanie awulsyjne (ang. avulsion fracture) polega na oderwaniu fragmentu kości przez przyczepione do niej ścięgno lub więzadło. Uraz najczęściej występuje przy gwałtownym skurczu mięśnia, który dosłownie „wyrywa” kawałek kości z jej struktury. Dochodzi do niego zwykle w miejscach, gdzie mięśnie kończą się mocnym przyczepem – jak w obrębie miednicy, stopy czy ręki. Najczęściej spotykane są złamania awulsyjne to złamania:

  • Kolca biodrowego przedniego górnego lub dolnego,
  • Paliczka palca,
  • Guza piętowego,
  • Podstawy V kości śródstopia (szczególnie u sportowców),
  • Kostki bocznej.

Złamania awulsyjne – przykłady typowych lokalizacji

Gdzie najczęściej dochodzi do tego rodzaju urazów? Np. w okolicach stopy. Złamanie awulsyjne kostki bocznej występuje zwykle przy urazie skrętnym stawu skokowego, kiedy więzadła boczne odrywają fragment kości strzałkowej. Natomiast złamanie awulsyjne kości śródstopia często zdarza się w wyniku nagłego przeskoku mięśnia strzałkowego krótkiego, np. podczas szybkiego skrętu stopy w sporcie. Inne przykłady to:

  • Kolce biodrowe – uraz przy intensywnym starcie do biegu, szczególnie u nastolatków w okresie wzrostu,
  • Palce dłoni – oderwanie fragmentu paliczka podczas gwałtownego zgięcia lub wyprostu,
  • Rzepka i kolano – w wyniku silnego napięcia mięśnia czworogłowego,
  • Kość skokowa – rzadziej spotykane, ale bolesne i trudne diagnostycznie.

Co prowadzi do złamania awulsyjnego?

Główna przyczyna to nagłe, gwałtowne napięcie mięśnia przy jednoczesnym ruchu w stawie, np. skoku, zatrzymaniu biegu, kopnięciu piłki czy upadku. Częściej dotyczy osób aktywnych fizycznie, sportowców oraz dzieci i młodzieży w fazie intensywnego wzrostu (gdy kości są słabsze niż mięśnie). Inne czynniki ryzyka to:

  • Niedostateczna rozgrzewka,
  • Przeciążenie mięśni,
  • Wcześniejsze mikrourazy,
  • Niewłaściwa technika ruchu,
  • Obuwie sportowe bez amortyzacji.

Objawy złamania awulsyjnego – jak je rozpoznać?

W przeciwieństwie do urazów przeciążeniowych czy skręceń, złamanie awulsyjne charakteryzuje się nagłością objawów. Ból często pojawia się „eksplozywnie”, w jednej chwili, np. w trakcie wyskoku, kopnięcia czy gwałtownego hamowania. To właśnie wtedy dochodzi do oderwania fragmentu kości. Oprócz ostrego bólu pacjenci odczuwają:

  • Obrzęk narastający w ciągu kilku minut,
  • Tkliwość przy ucisku lub dotyku w konkretnej lokalizacji,
  • Osłabienie mięśni w rejonie urazu – np. brak możliwości wyprostowania kolana, zgięcia palca czy uniesienia stopy,
  • Wrażenie „pociągnięcia” lub słyszalny trzask.

U dzieci i młodzieży objawy bywają mniej charakterystyczne – dziecko może tylko utykać lub unikać obciążania kończyny, bez wyraźnego siniaka. Dlatego warto zachować czujność i nie bagatelizować nawet subtelnych zmian w sposobie poruszania się.

Jak rozpoznać złamanie awulsyjne? Diagnostyka

Postawienie prawidłowej diagnozy wymaga:

  • Badania fizykalnego – lekarz ocenia zakres ruchu, bolesność i miejsce przyczepów mięśniowych,
  • RTG – podstawowe badanie, które zwykle uwidacznia oderwany fragment.

Oprócz tego lekarze zlecają czasami:

  • USG – pozwala ocenić struktury mięśniowe i więzadłowe,
  • Rezonans magnetyczny – przy niewidocznych w RTG uszkodzeniach,
  • Tomografię komputerową – przy skomplikowanych urazach.

Złamanie awulsyjne – leczenie

Leczenie złamania awulsyjnego zależy od lokalizacji, wielkości oderwanego fragmentu i stopnia przemieszczenia.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

W przypadku podejrzenia złamania awulsyjnego warto jak najszybciej udać się do ortopedy lub lekarza medycyny sportowej. Wstępnie ocenić sytuację może także lekarz pierwszego kontaktu.

Leczenie farmakologiczne

W pierwszych dniach w celu łagodzenia dolegliwości stosuje się:

  • Leki przeciwbólowe (np. paracetamol, ibuprofen),
  • Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ),
  • Środki zmniejszające napięcie mięśniowe (przy dużym skurczu).

Leczenie naturalne i domowe – jak wspomóc gojenie?

Domowe sposoby przy złamaniu awulsyjnym nie zastąpią leczenia ortopedycznego, ale mogą istotnie wspomóc proces regeneracji. W pierwszych dobach najważniejsze są:

  • Schładzanie miejsca urazu,
  • Unikanie wysiłku
  • Odpowiednie uniesienie kończyny – np. ułożenie nogi na poduszce powyżej poziomu serca.

Dodatkowo warto zadbać o prawidłową dietę bogatą w wapń, magnez, witaminę D3 i K2.

Leczenie operacyjne

Jeśli fragment kości przemieścił się znacznie (>2 cm) lub utrudnia ruch w stawie, lekarz może zdecydować o zabiegu chirurgicznym. Najczęściej polega on na przymocowaniu fragmentu za pomocą śrub lub kotwic.

Rehabilitacja i ćwiczenia

Rehabilitacja po złamaniu awulsyjnym to nie tylko ćwiczenia mięśni – to pełny program przywracania równowagi w całym układzie ruchu. Po etapie unieruchomienia rozpoczyna się stopniowe uruchamianie stawu. Początkowo są to delikatne ruchy w bezbolesnym zakresie, które z czasem przechodzą w bardziej zaawansowane formy treningu. Przy złamaniu awulsyjnym kostki bocznej czy kolca biodrowego program ćwiczeń często zakłada stopniowe przejście od treningu w odciążeniu (np. w wodzie) do pracy na pełnym obciążeniu własnym.

Czy można zapobiec złamaniom awulsyjnym?

W wielu przypadkach tak. Profilaktyka złamań awulsyjnych obejmuje:

  • Dobrą rozgrzewkę przed wysiłkiem,
  • Regularne wzmacnianie mięśni przyczepiających się do kości (szczególnie u dzieci i młodzieży),
  • Unikanie przeciążeń i przetrenowania,
  • Prawidłową technikę wykonywania ruchów,
  • Noszenie odpowiedniego obuwia sportowego.

Złamania awulsyjne – najczęściej zadawane pytania

Poniżej publikujemy wyjaśnienia kilku kwestii dotyczących złamania awulsyjnego, które często nurtują pacjentów.

  • Co to jest złamanie awulsyjne? To uraz polegający na oderwaniu fragmentu kości przez nadmiernie napięte ścięgno lub więzadło.
  • Jak długo goi się złamanie awulsyjne? Przy leczeniu zachowawczym gojenie trwa zwykle od 4 do 6 tygodni. Przy operacji – nawet 8 -12 tygodni.
  • Czy złamanie awulsyjne to złamanie z przemieszczeniem? Nie zawsze. Przemieszczenie fragmentu zależy od siły skurczu mięśnia i lokalizacji urazu.
  • Czy złamanie awulsyjne kostki bocznej trzeba operować? Nie zawsze. Jeśli fragment nie przemieścił się znacznie, wystarczy leczenie zachowawcze.

Złamanie awulsyjne – podsumowanie

Złamanie awulsyjne nie musi oznaczać poważnej kontuzji, ale wymaga trafnej diagnostyki i odpowiedniego leczenia. Szybka reakcja, odpoczynek i rehabilitacja to elementy, które przywracają pełną sprawność. Jeśli pojawia się silny ból po intensywnym ruchu lub urazie – warto skonsultować się z lekarzem i wykonać odpowiednie badania.

Bibliografia:

  1. https://www.healthline.com/health/avulsion-fracture. [dostęp: 19.07.2025].
  2. https://orthoinfo.aaos.org/en/diseases–conditions/ankle-fractures-broken-ankle. [dostęp: 19.07.2025].