Złamania osteoporotyczne to złamania spowodowane osteoporozą, czyli chorobą osłabiającą kości. W efekcie nawet niewielka siła może prowadzić do poważnych urazów. Skąd biorą się te złamania i kto jest na nie najbardziej narażony?

Co to jest złamanie osteoporotyczne?

Złamanie osteoporotyczne (zwane także złamaniem niskoenergetycznym lub złamaniem fragmentarnym) to złamanie kości, które występuje w wyniku działania siły o stosunkowo niewielkim natężeniu – takiej, która u zdrowego człowieka nie powodowałaby uszkodzenia struktury kostnej. Czasami dochodzi do nich w wyniku zwykłych, codziennych sytuacji – kichania, przenoszenia lekkich przedmiotów, a nawet zmiany pozycji ciała.

Jakie jest najczęstsze złamanie osteoporotyczne?

Złamania osteoporotyczne mają charakterystyczne lokalizacje, które wynikają zarówno z budowy anatomicznej, jak i z mechaniki sił działających na kości. Przeważnie dotykają obszarów bogatych w tkankę gąbczastą, gdzie utrata masy kostnej jest szczególnie widoczna. Do najczęstszych złamań osteoporotycznych należą urazy:

  • kręgosłupa (zwłaszcza odcinka piersiowego i lędźwiowego),
  • biodra (szyjka kości udowej i bliższy koniec kości udowej),
  • przedramienia (dystalny koniec kości promieniowej, tzw. złamanie Collesa),
  • bliższego końca kości ramiennej (guz proksymalny),
  • żeber,
  • miednicy,
  • kości piszczelowej (proksymalne).

Jak objawiają się złamania osteoporotyczne?

Niektóre objawy złamań osteoporotycznych wynikają z lokalizacji urazu, np. ból w konkretnej okolicy ciała, niemożność poruszania kończyną, a przy uszkodzeniach kręgów – wady postawy czy stopniowe zmniejszanie się wzrostu. Występują też wspólne symptomy – takie same, jak przy „klasycznych” złamaniach:

  • nagły, silny ból,
  • obrzęki i zasinienia tkanek miękkich,
  • deformacja lub nieprawidłowe ustawienie kości.

Ważne: wiele kompresyjnych złamań kręgosłupa przebiega bezobjawowo.

Złamania osteoporotyczne – przyczyny

Złamania osteoporotyczne są bezpośrednią konsekwencją osteoporozy, czyli przewagi procesów niszczenia tkanki kostnej nad jej tworzeniem. Jeśli gęstość mineralna kości (BMD) osiągnie wartość poniżej krytycznej (tzw. progu złamania), kość traci swoją funkcję podporową i zdolność do przenoszenia obciążeń mechanicznych.

Kto jest najbardziej narażony na złamania osteoporotyczne? Czynniki ryzyka to:

  • wiek powyżej 50. roku życia,
  • płeć żeńska,
  • zaburzenia/zmiany hormonalne (menopauza, niedobór testosteronu, zaburzenia hormonów tarczycy i przytarczyc),
  • obciążenia rodzinne,
  • niski wskaźnik BMI i szczupła sylwetka,
  • niedobory składników pokarmowych (szczególnie wapnia i witaminy D, a także białka),
  • siedzący tryb życia,
  • palenie papierosów,
  • przyjmowanie niektórych leków (np. przewlekłe stosowanie glikokortykosteroidów),
  • choroby towarzyszące (zwłaszcza reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca typu 1, zaburzenia wchłaniania).

Złamania osteoporotyczne – diagnostyka

Diagnostyka złamań osteoporotycznych opiera się na dokładnym wywiadzie lekarskim oraz badaniach fizykalnych (np. pomiar wzrostu, ocena postawy ciała, badanie palpacyjne). Poza tym wykonuje się badania obrazowe, takie jak:

  • RTG,
  • tomografia komputerowa,
  • rezonans magnetyczny
  • densytometria (pomiar gęstości kości) – złoty standard diagnostyki osteoporozy.

Oprócz tego lekarz może zlecić badania laboratoryjne.

Do jakiego lekarza udać się przy podejrzeniu złamania osteoporotycznego?

Zazwyczaj z dokuczliwymi objawami pacjent najpierw zwraca się do lekarza POZ lub internisty. Każdy z nich może przeprowadzić podstawową diagnostykę i skierować na dalsze konsultacje. 

  • Specjalista, który zajmuje się diagnostyką i leczeniem osteoporozy i jej powikłań, to reumatolog.
  • Za terapię samych złamań odpowiada z kolei ortopeda lub traumatolog.

Złamania osteoporotyczne – leczenie

Leczenie złamań osteoporotycznych to proces wieloetapowy, obejmujący zarówno leczenie ostrego złamania, jak i terapię osteoporozy w celu zapobiegania kolejnym złamaniom. 

  • Po urazie najważniejsze jest złagodzenie bólu i ograniczenie wynikającej z niego niesprawności. 
  • W zależności od lokalizacji złamania i stanu pacjenta stosuje się leczenie zachowawcze albo operacyjne (np. zespolenie kości udowej, wertebroplastykę). 
  • Następnym krokiem jest leczenie osteoporozy oraz rehabilitacja.

Leczenie farmakologiczne złamań osteoporotycznych

Decyzja o wdrożeniu leczenia farmakologicznego powinna być oparta na kompleksowej ocenie ryzyka.

  • Leki pierwszego wyboru w leczeniu osteoporozy i zapobieganiu złamaniom wynikającym z tej choroby to bisfosfoniany. Mechanizm działania polega na zmniejszaniu aktywności osteoklastów (komórek niszczących kości) oraz przyspieszaniu ich apoptozy. Podobne właściwości ma denosumab (w postaci iniekcji podskórnych).
  • Z kolei leki wspomagające powstawanie nowej tkanki kostnej to teryparatyd oraz ranelinian strontu.
  • W uzasadnionych przypadkach lekarz może też zalecić suplementację wapnia i witaminy D.

Dieta przy złamaniach osteoporotycznych

Prawidłowa dieta stanowi fundament profilaktyki i leczenia osteoporozy oraz złamań osteoporotycznych. Należy zapewnić odpowiednią ilość wapnia, witaminy D i białka. Zalecane produkty spożywcze to:

  • mleko i przetwory mleczne,
  • ryby (szczególnie małe rybki z ośćmi, np. sardynki),
  • ziarna i produkty pełnoziarniste,
  • orzechy i nasiona,
  • rośliny strączkowe.

Do jadłospisu warto też wprowadzić zielone warzywa liściaste (jarmuż, brokuł, kapusta). Oprócz tego należy zaprzestać palenia tytoniu, które przyspiesza rozwój osteoporozy oraz unikać nadmiernego spożycia alkoholu.

Rehabilitacja po złamaniu osteoporotycznym

Po złamaniu osteoporotycznym należy jak najszybciej wdrożyć rehabilitację. Ćwiczenia i zabiegi mają na celu:

  • poprawę siły mięśniowej, koordynacji i równowagi (lepsza stabilizacja i postawa ciała zmniejszają ryzyko upadków);
  • zwiększenie gęstości kości (za pomocą ćwiczeń oporowych i z obciążeniem).

Czy można zapobiec złamaniom osteoporotycznym?

Zapobieganie złamaniom osteoporotycznym stanowi integralną część profilaktyki osteoporozy. 

  • Osoby młodsze powinny dbać o utrzymanie prawidłowego poziomu wapnia i witaminy D w organizmie, natomiast seniorzy powinni koncentrować się na ochronie przed upadkami. 
  • Niezwykle ważna jest też aktywność fizyczna, ponieważ kości to żywe tkanki, które dostosowują swoją budowę do codziennych obciążeń. 
  • Brak ruchu „rozleniwia” i osłabia kości, przez co stają się bardziej podatne na uszkodzenia i złamania.

Złamania osteoporotyczne – podsumowanie

Osteoporoza to podstępna choroba, która przez lata może rozwijać się bezobjawowo – dopóki nie dojdzie do złamania osteoporotycznego. Specjaliści oceniają, że urazy te dotyczą ⅓ kobiet oraz ⅕ mężczyzn po 50. roku życia. Niestety, starzenie się społeczeństwa może sprawić, że odsetek ten będzie wzrastał. Dlatego profilaktyka osteoporozy ma tak wielkie znaczenie i powinna zaczynać się już u dzieci oraz młodych dorosłych.

Bibliografia

  1. https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/64948,osteoporoza. [dostęp: 5.11.2025].
  2. https://www.praktycznafizjoterapia.pl/artykul/osteoporoza-rola-fizjoterapii-w-diagnostyce-profilaktyce-i-leczeniu. [dostęp: 5.11.2025].
  3. https://www.praktycznafizjoterapia.pl/artykul/kompresyjne-zlamania-w-przebiegu-osteoporozy-kompleksowe-leczenie-studium-przypadku. [dostęp: 5.11.2025].