Chondromalacja rzepki to jedna z częstych dolegliwości kolana. Zazwyczaj daje o sobie znać w postaci nasilającego się bólu, strzykania w stawie kolanowym lub obrzęku. Czym jest, w jaki sposób powstaje oraz jak leczyć chondromalację rzepki?

Chondromalacja rzepki — co to jest?

Chondromalacja rzepki to schorzenie charakterystyczne dla stawu rzepkowo-udowego. Polega na rozmiękaniu i rozpulchnianiu chrząstki stawowej oraz pojawianiu się w niej szczelin i ubytków. Dolegliwość ta powoduje zmniejszenie elastyczności i odporności chrząstki na obciążenia. W procesie degradacji traci ona swoją twardość i sprężystość, a zmiany te zachodzą stopniowo. Powstawaniu coraz głębszych ubytków towarzyszą nasilające się dolegliwości bólowe w przedniej części kolana. Może również pojawić się nawracający stan zapalny.

Ze względu na to, że chondromalacja jest dolegliwością postępującą, stopień jej zaawansowania określa się za pomocą skali Outerbridge’a. Na jej podstawie wyróżnia się 4 stadia chorobowe:

1. Pojawienie się powierzchownych zmian — chrząstka ulega zmiękczeniu i pluszowaceniu,

2. Defragmentacja i drobne pęknięcia — w chrząstce powstają niewielkie szczeliny,

3. Głębsze pęknięcia — na tym etapie ubytki zaczynają sięgać tkanki podchrzęstnej,

4. Znaczne ubytki i odsłonięcie kości podchrzęstnej — od tego momentu dochodzi do nieodwracalnych zmian.

Chondromalacja rzepki — przyczyny

Jedną z przyczyn chondromalacji rzepki są urazy mechaniczne, do których zaliczyć można pęknięcia, zwichnięcia oraz złamania. Schorzenie to dotyka zwłaszcza osoby uprawiające sporty mocno obciążające kolana, takie jak biegi, narciarstwo czy piłka nożna. Znacznie częściej pojawia się u kobiet, ze względu na ich budowę anatomiczną. Występująca u pań szeroka miednica sprzyja nieprawidłowemu ułożeniu rzepki. Co jeszcze wywołuje chondromalację rzepki?

– Choroba zwyrodnieniowa stawów.

– Nadwaga lub otyłość.

– Przeciążenia i przebyte wcześniej urazy stawu kolanowego.

– Nieodpowiednia i nadmierna aktywność fizyczna (bieganie, jazda na nartach).

– Dysbalans mięśniowy.

– Nieprawidłowości wynikające z anatomii (np. płaskostopie, koślawość kolan). 

Warto mieć także na uwadze, że do powstania chondromalacji rzepki może przyczynić się niska aktywność fizyczna. Brak ruchu sprzyja degradacji chrząstki, a siedzący tryb życia zmniejsza proces jej regeneracji.

Chondromalacja rzepki — objawy

Pierwsze objawy chondromalacji rzepki mogą być niezauważalne, ze względu na to, że zmiany zaczynają zachodzić w głębokich warstwach chrząstki. Wraz z postępem choroby w chrząstce pojawiają się coraz większe ubytki, a kość podchrzęstna staje się coraz bardziej odsłonięta. Powoduje to tarcia, które przeradzają się w nasilający się ból w okolicy rzepki oraz poczucie dyskomfortu. Dolegliwości bólowe są przede wszystkim odczuwalne w trakcie wykonywania ruchów, takich jak kucanie, klękanie czy wchodzenie po schodach.

Wśród objawów chondromalacji rzepki można także wyróżnić:

– Sztywność kolan — odczuwaną tuż po okresie spoczynku.

– Strzykanie, chrupanie lub trzeszczenie w stawie kolanowym — spowodowane jest ono tarciem nierównej powierzchni stawowej rzepki w trakcie ruchów stawu kolanowego.

– Pojawienie się obrzęku stawu kolanowego — towarzyszyć mu może również zaczerwienienie i miejscowe podniesienie temperatury ciała oraz tzw. woda w kolanie.

– Osłabienie mięśni.

– Ograniczony zakres ruchu — uczucie zablokowania stawu.

Chondromalacja rzepki — leczenie

W przypadku chondromalacji rzepki niezwykle istotne jest szybkie wdrożenie leczenia. W przeciwnym razie postępujące zmiany degeneracyjne mogą spowodować trwałe upośledzenie funkcji stawu kolanowego. Leczenie chondromalacji rzepki w początkowym stadium choroby obejmuje przede wszystkim ćwiczenia fizjoterapeutyczne wzmacniające mięśnie. Stosuje się również ortezy stabilizujące, kinesiotaping oraz zastrzyki z kwasem hialuronowym lub osoczem bogatopłytkowym. W przypadku wystąpienia ostrego bólu możliwe jest także wprowadzenie farmakoterapii.

Jeśli leczenie zachowawcze okaże się nieskuteczne lub choroba przejdzie w zaawansowane stadium, lekarz może podjąć decyzję o operacji. Po zabiegu niezbędne będzie także wprowadzenie rehabilitacji.

Chondromalacja rzepki — operacja

Operacja chondromalacji rzepki przeprowadzana jest najczęściej za pomocą artroskopii kolana (chondroplastyka). Polega ona na wyrównaniu powierzchni stawowych chrząstki oraz usunięciu martwych i oddzielających się od niej fragmentów, bez jej nawiercania. Może się zdarzyć, że niezbędne będzie także wykonanie przeszczepu chrzęstno-kostnego lub mikrozłamań. W leczeniu operacyjnym można również zastosować autologiczną implantację chondrocytów (ACI) oraz techniki wykorzystujące scaffoldy lub błony kolagenowe.

Chondromalacja rzepki — czego nie wolno?

Osoby zmagające się z chondromalacją rzepki powinny unikać wykonywania czynności, które mocno obciążają staw kolanowy. Nie należy również powtarzać ruchów wywołujących dolegliwości bólowe, a w momencie ich nasilenia należy skontaktować się z lekarzem. Na co jeszcze należy uważać?

Chondromalacja rzepki a praca

Chondromalacja rzepki nie jest przeciwwskazaniem do wykonywania pracy zawodowej. Należy jednak unikać zawodów wymagających pracy z obciążeniem. Niewskazane jest również długotrwałe siedzenie ze zgiętymi kolanami, dlatego też podczas pracy biurowej powinno się często zmieniać pozycję ciała oraz stosować przerwy na rozprostowanie nóg.

Chondromalacja rzepki a sport

Chondromalacja rzepki nie wyklucza z podejmowania aktywności fizycznej, jednak należy wprowadzać ją stopniowo. Ważne jest także, aby unikać sportów wysiłkowych, w których dochodzi do dużego obciążenia stawów kolanowych. Niewskazane są też aktywności, które mogą zakończyć się urazem, np. jazda na deskorolce. Zaleca się, aby ćwiczenia wykonywać pod okiem specjalisty w celu uniknięcia pogłębienia stanu chorobowego.

Chondromalacja rzepki a jazda na rowerze

Jazda na rowerze jest dopuszczalna, choć nie należy wybierać się na długie dystanse. Najlepiej jeździć po płaskim i utwardzonym terenie. Ważne jest także odpowiednie przygotowanie się do jazdy — siodełko powinno być ustawione tak, aby kolano mogło zginać się w zakresie 20-70°. Dobrym rozwiązaniem będzie również jazda na rowerku stacjonarnym — jest ona zdecydowanie łagodniejszą aktywnością.

Chondromalacja rzepki a bieganie

Bieganie mocno obciąża stawy kolanowe, stąd też w przypadku chondromalacji rzepki zaleca się unikanie tego typu aktywności. Treningi biegowe są niewskazane aż do momentu pełnej rekonwalescencji po zabiegu lub zakończenia rehabilitacji, a nawet wtedy należy zachować szczególną ostrożność.

Chondromalacja rzepki a joga

Wykonywanie ćwiczeń rozciągających i wzmacniających mięśnie to istotny element procesu leczenia chondromalacji rzepki. Joga, pilates czy stretching to aktywności, które zdecydowanie warto podejmować. Poprawiają one elastyczność oraz pomagają zwiększyć zakres ruchu kolana.

Chondromalacja rzepki — rehabilitacja

Rehabilitacja stanowi istotny element procesu leczenia chondromalacji rzepki. Jej wdrożenie umożliwia przywrócenie pełnego zakresu ruchu oraz pozwala zachować równowagę mięśniową. Skupia się ona przede wszystkim na ćwiczeniach rozciągających, wzmacniających oraz stabilizacyjnych. Popularne jest także stosowanie terapii manualnej i fizykoterapii, która pozwala zredukować stan zapalny i zminimalizować dolegliwości bólowe.

Podsumowanie

Chondromalacja rzepki to postępujące schorzenie, które może znacząco ograniczyć nasze codzienne funkcjonowanie. Objawia się m.in. bólem, nasilającym się w trakcie wykonywania określonych ruchów. Dolegliwość ta może być spowodowana przez różne czynniki, np. nadmierną aktywność fizyczną, nieprawidłowości anatomiczne czy urazy mechaniczne. Choć jest procesem postępującym i nieodwracalnym, szybkie wdrożenie leczenia pozwoli na zahamowanie zmian chorobowych. Prawidłowo przeprowadzona rehabilitacja czy wykonanie zabiegu operacyjnego może zagwarantować powrót do pełnej i bezbolesnej sprawności.

Źródła: