Chrząstka stawowa, działając jako amortyzator, ułatwia ruch w stawach. Czy po uszkodzeniu może się zregenerować? Jakie są sposoby leczenia i ćwiczenia odbudowujące chrząstkę? Sprawdzamy, jak można wspierać zdrowie stawów w codziennym życiu.

Co to jest chrząstka stawowa i jakie pełni funkcje?

Chrząstka stawowa to rodzaj elastycznej tkanki chrzęstnej, która pokrywa powierzchnię kości w stawach. Ma zapewnić gładki i beztarciowy ruch kości względem siebie. Charakteryzuje się niską ścisłością, co pozwala jej działać jako amortyzator i zmniejszać wstrząsy podczas skakania czy biegania.

Chrząstka stawowa pełni kluczową rolę w:

  • redukcji tarcia;
  • amortyzacji wstrząsów;
  • zabezpieczeniu kości;
  • ułatwieniu ruchu.

Uszkodzenie chrząstki stawowej – objawy i przyczyny

Objawy uszkodzenia chrząstki stawowej różnią się w zależności od stopnia i rodzaju uszkodzenia, ale zazwyczaj obejmują:

  • ostry lub tępy ból, który nasila się podczas ruchu lub po dłuższym obciążeniu stawu – czasem występuje on także w spoczynku, szczególnie jeśli uszkodzenie jest znaczne;
  • sztywność stawu, zwłaszcza rano lub po dłuższym bezruchu;
  • obrzęk i zwiększona wrażliwość na dotyk;
  • trzaski i zgrzyty, które wynikają z nierówności w powierzchni stawu i tarcia kości o siebie;
  • ograniczenie ruchomości.

Co niszczy chrząstkę stawową? Przyczyny uszkodzenia chrząstki stawowej choć różnorodne, nierzadko są ze sobą powiązane. Najczęściej należą do nich:

  • urazy mechaniczne, takie jak skręcenia, zwichnięcia czy upadki;
  • przewlekłe obciążenia stawów związane z intensywnym wysiłkiem fizycznym lub pracą;
  • osteoartroza;
  • reumatoidalne zapalenie stawów;
  • wady wrodzone i genetyczne;
  • niedobory niektórych witamin i minerałów;
  • brak aktywności fizycznej.

Czy chrząstka stawowa może się odbudować?

Chrząstka stawowa jest tkanką o ograniczonej zdolności regeneracji, co wynika głównie z jej specyficznej budowy i braku ukrwienia. W przeciwieństwie do wielu innych tkanek w organizmie nie ma bezpośredniego dostępu do krwiobiegu, co ogranicza jej zdolność do samoistnej naprawy.

  • W przypadku drobnych uszkodzeń chrząstki stawowej zazwyczaj nie jest potrzebna żadna wymagająca terapia – wystarczą naturalne procesy naprawcze połączone ze zmianą stylu życia, fizjoterapią oraz stosowaniem preparatów wspomagających zdrowie stawów, szczególnie gdy uszkodzenie jest stosunkowo niewielkie. 
  • Natomiast przy poważniejszych uszkodzeniach odbudowę chrząstki często stymuluje się poprzez zabiegi chirurgiczne czy nowoczesne terapie.

Ile trwa odbudowa i regeneracja chrząstki stawowej?

Odbudowa chrząstki stawowej może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Rzeczywisty czas potrzebny na jej regenerację zależy od stopnia uszkodzenia, stosowanych metod leczenia i indywidualnych uwarunkowań. W szybszej odbudowie pomogą:

  • utrzymanie zdrowej wagi, 
  • unikanie nadmiernych obciążeń stawów, 
  • odpowiednia dieta bogata w składniki odżywcze, 
  • regularne ćwiczenia, takie jak pływanie czy jazda na rowerze.

Odbudowa chrząstki stawowej – zabiegi

Regeneracja chrząstki stawowej to złożony proces, dlatego wymaga różnorodnych zabiegów medycznych, zależnych m.in. od stopnia jej uszkodzenia. 

Jakie zabiegi stosowane są najczęściej w odbudowie chrząstki stawowej?

  • Rekonstrukcja chrząstki kolana – polega na precyzyjnym przygotowaniu dna oraz brzegów ubytku, co jest realizowane za pomocą techniki artroskopowej. Następnie w miejsce uszkodzenia wprowadza się membranę kolagenową zawierającą komórki szpiku kostnego pacjenta. Ta membrana przechodzi w regenerującą tkankę chrzęstną. Cały proces transformacji trwa kilka miesięcy. W tym czasie staw nie jest unieruchamiany, a zamiast tego stosuje się ortezę z regulowanym zakresem ruchu przez okres 8 tygodni.
  • Chondroplastyka – polega na usunięciu uszkodzonej, martwej tkanki chrzęstnej oraz wygładzeniu powierzchni stawowej, co poprawia funkcji stawu i zmniejsza objawy bólowe. 
  • Osteochondroplastyka – to zabieg, w którym nie tylko naprawiana jest chrząstka, ale również koryguje się strukturę kości w miejscu uszkodzenia. Przywraca to prawidłową biomechanikę stawu i zmniejsza dalsze zużycie chrząstki.
  • Terapie komórkami macierzystymi – polegają na wstrzykiwaniu komórek macierzystych, które mają zdolność do różnicowania się w komórki chrzęstne w miejsce uszkodzenia chrząstki. Komórki macierzyste wspierają proces regeneracji i odbudowy tkanki chrzęstnej. To nowoczesna metoda, która wykazuje obiecujące wyniki, choć jej długoterminowa skuteczność jest nadal badana.
  • Iniekcje kwasu hialuronowego – kwas hialuronowy jest substancją, która naturalnie występuje w płynie stawowym i ma właściwości nawilżające oraz amortyzujące.
  • Zastrzyki na odbudowę chrząstki stawowej z kwasem hialuronowym poprawiają smarowanie stawu i zmniejszają ból oraz objawy zapalne. Przynosi to ulgę w przypadku łagodniejszych uszkodzeń chrząstki.
  • Procedury biologiczne – iniekcje czynników wzrostu lub osocza bogatopłytkowego (PRP), wspierają procesy regeneracyjne w chrząstce. Osocze bogatopłytkowe, uzyskiwane z krwi pacjenta, zawiera czynniki wzrostu, które stymulują naprawę tkanki chrzęstnej i zmniejszają stan zapalny.

Regeneracja chrząstki stawowej – leczenie farmakologiczne

Leczenie farmakologiczne to wykorzystanie leków i suplementów, które zmniejszają ból, spowalniają proces degeneracji oraz wspomagają regenerację chrząstki. Najczęściej stosowane są:

  • niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ibuprofen, naproksen czy diklofenak;
  • leki przeciwbólowe, takie jak paracetamol;
  • preparaty chondroprotekcyjne, takie jak glukozamina i chondroityna;
  • suplementy diety – kolagen typu II, witamina C, D i kwasy tłuszczowe omega-3;
  • kortykosteroidy.

Odbudowa chrząstki stawowej – domowe sposoby

Odbudowa chrząstki stawowej wymaga kompleksowego podejścia, czyli połączenia profesjonalnego leczenia z codziennymi nawykami i domowymi metodami wspierającymi zdrowie stawów. Choć nie zastąpią one zabiegów medycznych, to znacznie wspierają regenerację chrząstki i poprawiają ogólne funkcjonowanie stawów. Co na regenerację chrząstki stawowej domowymi sposobami zasługuje na uwagę?

  • Stosowanie okładów ciepłych lub zimnych na obszarze stawów, co łagodzi ból i zmniejsza stan zapalny. Ciepło rozluźnia napięte mięśnie i poprawia krążenie, natomiast zimno zmniejsza obrzęk i ból.
  • Regularna aktywność fizyczna pozwalająca na utrzymanie zdrowej wagi – najlepsze ćwiczenia na odbudowę chrząstki stawowej to ćwiczenia rozciągające poprawiające elastyczność i zakres ruchu w stawach (joga, pilates) oraz ćwiczenia wzmacniające, takie jak trening siłowy, szczególnie z wykorzystaniem własnej masy ciała.
  • Dieta na odbudowę chrząstki stawowej bogata jest w składniki odżywcze, czyli w witaminy C, D i K, kwasy tłuszczowe omega-3, minerały takie jak cynk i mangan oraz odpowiednią ilość wody, czyli ok. 2 litrów dziennie. Co jeść na odbudowę chrząstki stawowej? Zalecane są zwłaszcza tłuste ryby (łosoś, makrela, sardynki), mięso (wołowina, jagnięcina, kurczak, indyk), pełnoziarniste produkty zbożowe, jaja, orzechy, rośliny strączkowe (soczewica, fasola), produkty mleczne czy zielone warzywa liściaste (szpinak, jarmuż).

Co należy zastosować na odbudowę chrząstki stawowej? Podsumowanie

Chrząstka stawowa pełni istotną rolę w amortyzowaniu wstrząsów i umożliwieniu płynnego ruchu w stawach, a jej uszkodzenie prowadzi do znacznego dyskomfortu i ograniczenia funkcji stawów. Trzeba pamiętać, że ma ona ograniczoną zdolność do samodzielnej regeneracji z powodu braku ukrwienia, dlatego jej odbudowa zachodzi w ograniczonym zakresie. Współczesne metody leczenia mogą jednak znacznie poprawić stan chrząstki i funkcję stawów. Proces regeneracji może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od metody leczenia i stopnia uszkodzenia. Wspiera go zmiana stylu życia, dbałość o utrzymanie zdrowej wagi, regularna aktywność fizyczna i dieta bogata w składniki odżywcze. 

Bibliografia:

  1. Ciszek B., Morfologia i funkcja chrząstki stawowej, http://zatoka.icm.edu.pl/acclin/vol_1_issue_1/acclin1_art02_ciszek.pdf  [dostęp 25.07.2024 r.]
  2. Dragan Sz. Ł., Kulej M., Morasiewicz P., Dragan Sz. F., Mucha Ł.; Zastosowanie osocza bogatopłytkowego w ortopedii: https://www.praktyczna-ortopedia.pl/artykul/zastosowanie-osocza-bogatoplytkowego-w-ortopedii [dostęp: 25.07.2024 r.]
  3. McAlindon T. E., Bannuru R. R., Sullivan M. C. i in., OARSI guidelines for the non-surgical management of knee osteoarthritis. Osteoarthr, „Cartil.” 2014, nr 22, s. 363–388.
  4. Romanowski W., Zdanowska A., Romanowski M., Choroba zwyrodnieniowa stawów – aktualne standardy leczenia, https://journals.viamedica.pl/rheumatology_forum/article/view/44568/34888  [dostęp 25.07.2024 r.]