Osteoporoza, inaczej zrzeszotnienie kości, to choroba, która kojarzy się przede wszystkim z podeszłym wiekiem. Tymczasem narażone są na nią także osoby młodsze, zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Co warto wiedzieć o osteoporozie? Wyjaśniamy!

Osteoporoza – co to jest i jakie są jej rodzaje?

Osteoporoza to bardzo powszechna choroba układu kostnego charakteryzująca się zmniejszeniem gęstości mineralnej kości i pogorszeniem ich struktury. Mówiąc prościej – u osób chorujących na osteoporozę więcej tkanki kostnej zanika niż zostaje wytworzone, dlatego kości zaczynają przypominać gąbkę. A to z kolei sprawia, że są osłabione, bardziej kruche i podatne na złamania. W zależności od przyczyn wystąpienia choroby wyróżnia się dwa główne rodzaje osteoporozy. Są to: osteoporoza pierwotna i osteoporoza wtórna.

Rodzaje osteoporozy

1. Osteoporoza pierwotna

Osteoporoza pierwotna występuje jako samodzielna choroba, a jej przyczyną są naturalne zmiany związane z procesami starzenia. Najczęściej dotyka ona osoby po 60. i 70. roku życia, a w grupie zwiększonego ryzyka są przede wszystkim seniorki. Szacuje się, że osteoporoza dotyka ponad 20% kobiet po 50. i ok. 7% mężczyzn na całym świecie.

Osteoporoza pierwotna dzieli się na dwie główne kategorie:

  • Osteoporoza typu I (postmenopauzalna): jest to najczęstsza forma osteoporozy pierwotnej, która występuje u kobiet po menopauzie. Spadek poziomu estrogenów w okresie przekwitania prowadzi do zwiększonej resorpcji kości, co prowadzi do szybkiej utraty masy kostnej,
  • Osteoporoza typu II (starcza): ta forma osteoporozy występuje u osób starszych zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn po 70. roku życia. To wynik naturalnego procesu starzenia się organizmu, w którym tempo resorpcji kości przewyższa tempo tworzenia nowej tkanki kostnej.

2. Osteoporoza wtórna

Osteoporoza wtórna występuje rzadziej niż osteoporoza pierwotna i zwykle nie jest chorobą samodzielną – to wynik innych czynników lub schorzeń, które wpływają na gęstość kostną. Mogą to być: 

  • przewlekłe choroby, 
  • stosowanie niektórych leków, 
  • niedobory witamin i minerałów
  • czy zaburzenia hormonalne.

Warto tutaj dodać, że osteoporoza wtórna może dotyczyć osób w każdym wieku, również bardzo młodych. Narażone są nie nią nawet dzieci i nastolatki, szczególnie zmagające się z problemami endokrynologicznymi i metabolicznymi, a także chorobami układu pokarmowego.

Osteoporoza – przyczyny

Wiemy już, czym jest osteoporoza, więc czas bardziej szczegółowo przeanalizować przyczyny tej choroby. W grupie zwiększonego ryzyka zachorowania na zrzeszotnienie kości są:

  • kobiety, głównie rasy kaukaskiej;
  • osoby w wieku starszym (po 60. roku życia);
  • osoby z rodzinną skłonnością do złamań i osteoporozy.

Warto jednak pamiętać, że osteoporoza to nie tylko choroba seniorów. Może wynikać z różnych czynników zarówno genetycznych, jak i stylu życia. Lista głównych przyczyn osteoporozy to:

  • naturalny proces starzenia się organizmu;
  • niedobór wapnia i witaminy D;
  • menopauza i związany z nią spadek produkcji estrogenów, które mają ochronny wpływ na kości;
  • nadmierna aktywność fizyczna, szczególnie w dyscyplinach o dużej intensywności;
  • palenie papierosów i nadużywanie alkoholu;
  • przewlekłe schorzenia, takie jak choroby tarczycy, choroby nerek, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) czy cukrzyca;
  • stosowanie niektórych leków, np. kortykosteroidów, leków przeciwpadaczkowych, przeciwzapalnych czy zwalczających nowotwory;
  • predyspozycje rodzinne.

Osteoporoza – objawy

Jakie są pierwsze objawy osteoporozy? To dość podstępna choroba, ponieważ przez długi czas może ona przebiegać bezobjawowo. Osoby, u których się rozwija, bardzo często nie wiedzą o tym aż do momentu, gdy dojdzie do złamania kości lub podejrzenie schorzenia pojawi się podczas innych badań profilaktycznych. Również odpowiedź na często zadawane przez pacjentów pytanie – czy osteoporoza boli – jest jednoznaczne i brzmi: „nie”. Osteoporoza objawy bólowe może dać dopiero wtedy, gdy zmiany w strukturze kości są zaawansowane i pod ich wpływem doszło do złamania kręgów.

Najpowszechniejsze objawy osteoporozy 

  • Zmiany postawy ciała – postawa ciała może ulec zmianie w wyniku złamań lub osłabienia kręgów, co może prowadzić do pochylenia ciała do przodu. Najbardziej charakterystyczny jest tzw. wdowi garb, widoczny na wysokości karku.
  • Bóle pleców – bóle w okolicach pleców, szczególnie w dolnej części kręgosłupa, mogą wynikać ze złamań kręgów, za które odpowiada osteoporoza. Zmiany bólowe tego typu często są jednak ignorowane i zrzucane na karb podeszłego wieku lub innych chorób. 
  • Zmniejszenie wzrostu – osteoporoza może prowadzić do utraty wzrostu związanej z kompresyjnymi złamaniami kręgów.
  • Skurcze mięśni – niektórzy pacjenci z osteoporozą mogą doświadczać skurczów mięśni, które mogą być spowodowane osłabieniem kości i mięśni.
  • Złamania podczas codziennych czynności – osoby z osteoporozą mogą łamać kości nawet podczas wykonywania codziennych czynności, takich jak kichanie, kaszel czy też podnoszenie lekkich przedmiotów.

Warto zauważyć, że nie wszyscy pacjenci z osteoporozą doświadczają wszystkich wymienionych objawów i mogą się one różnić w zależności od stopnia zaawansowania choroby i lokalizacji złamań.

Osteoporoza – leczenie

Czy osteoporoza jest wyleczalna? Niestety nie, jednak dzisiejsza medycyna pozwala na zminimalizowanie jej negatywnych skutków, szczególnie gdy zostanie ona wykryta na wczesnym etapie rozwoju, np. w wyniku przeprowadzonych badań.

Leczenie osteoporozy obejmuje przede wszystkim:

  • Farmakoterapię, w tym stosowanie leków wzmacniających kości i zmniejszających resorpcję tkanek kostnych. Należą do nich bisfosfoniany, selektywne modulatory receptora estrogenowego (SERMs), teriparatyd, denosumab i inne,
  • Suplementację wapnia i witaminy D, które są niezbędne dla zdrowych kości,
  • Ćwiczenia fizyczne, zwłaszcza wykonywanie ćwiczeń wzmacniających i obciążających, które pomagają w utrzymaniu masy kostnej i poprawie wytrzymałości mięśni,
  • Zmiany w stylu życia – rezygnacja z palenia papierosów i nadużywania alkoholu, unikanie nadmiernego spożycia kofeiny i sodu, a także utrzymanie prawidłowej wagi i zdrowej diety.

Łącząc odpowiednie leczenie ze zdrowym stylem życia, można skutecznie zarządzać osteoporozą oraz zminimalizować ryzyko jej wystąpienia.

Kto leczy osteoporozę?

Do jakiego lekarza zgłosić się w przypadku podejrzenia osteoporozy? Chorobę tę mogą leczyć różni specjaliści, jednak zwykle jest to reumatolog. W przypadku niektórych pacjentów, szczególnie w pierwszych stadiach choroby, pomocny może być także lekarz rodzinny lub geriatra. Specjalista będzie wiedział, jak przeprowadzić diagnostykę, w tym jakie badania krwi na osteoporozę wykonać. 
Bez względu jednak na to, kto leczy osteoporozę, ważne jest, by pacjent ściśle przestrzegał zaleceń medycznych, bo od tego zależy jego zdrowie, samopoczucie i jakość życia.

Co jeść przy osteoporozie?

Osteoporoza to choroba, na którą narażonych jest większość z nas, dlatego zawczasu należy podjąć działania, które pomogą jej zapobiec lub zminimalizować jej skutki. Profilaktyka osteoporozy to przede wszystkim zmiany nawyków życiowych, w tym troska o swoją dietę. Co jeść przy osteoporozie i jakie składniki włączyć do swojego menu?

  • Produkty bogate w wapń, takie jak mleko, jogurt, ser, jarmuż, brokuły, migdały, sezam czy sardynki z ością. 
  • Pokarmy bogate w witaminę D – tłuste ryby (np. łosoś, makrela, śledź), żółtka jaj, wątroba wołowa oraz produkty wzbogacone, takie jak niektóre soki owocowe i mleko. 
  • Produkty bogate w białko – mięso, drób, ryby, jaja, rośliny strączkowe, orzechy i nasiona.
  • Warzywa liściaste (np. szpinak, jarmuż, boćwina), brokuły, kapustę oraz produkty fermentowane, takie jak kiszone ogórki czy kimchi, które zawierają duże ilości witaminy K (niezbędna do produkcji białek odpowiedzialnych za utrzymanie zdrowych kości).
  • Produkty bogate w magnez, który odgrywa istotną rolę w metabolizmie wapnia i utrzymaniu zdrowych kości, np. orzechy, pestki dyni, szpinak, fasola, awokado i banany.

Włączenie tych składników odżywczych do codziennej diety może pomóc we wspieraniu leczenia osteoporozy oraz w zapobieganiu dalszemu pogłębianiu się choroby. Ważne jest również utrzymanie zrównoważonej diety, bogatej w różnorodne produkty spożywcze, aby zapewnić organizmowi wszystkie niezbędne składniki odżywcze potrzebne do utrzymania zdrowych kości.

Podsumowanie

Osteoporoza jest poważnym problemem zdrowotnym, który może prowadzić do znacznego pogorszenia jakości życia i zwiększonego ryzyka powikłań, takich jak złamania. Jednak odpowiednie leczenie, zmiany w stylu życia oraz dieta bogata w wapń i witaminę D mogą pomóc w zarządzaniu tą chorobą i minimalizowaniu jej skutków. Ważne jest, aby osoby z ryzykiem osteoporozy regularnie monitorowały swoje zdrowie i konsultowały się z lekarzem w przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów.

Źródła:

  1. Janiszewska M., Kulik T., Dziedzic M. i wsp.: Osteoporoza jako problem społeczny – patogeneza, objawy i czynniki ryzyka osteoporozy pomenopauzalnej. Probl Hig Epidemiol; 2015. 96.1.106-114.
  2. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/nie-zlam-sie [Dostęp: 9.04.2024]
  3. https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia-/zasady-zdrowego-zywienia/zdrowe-zasady-dla-zdrowych-kosci/ [Dostęp: 9.04.2024]