Artroza wywołuje ból, sztywność i ograniczenia ruchomości stawów, co uniemożliwia wykonywanie codziennych czynności. Czasem prowadzi nawet do trwałej niepełnosprawności. Czy da się zapobiec chorobie? Jak sobie z nią radzić? Podpowiadamy!

Co to jest zwyrodnienie stawu – choroba zwyrodnienia stawów?

Zwyrodnienie stawów, znane również jako artroza lub osteoartroza, to przewlekła, postępująca choroba, która polega na stopniowym zużywaniu się chrząstki stawowej. W zdrowym stawie chrząstka jest gładka, elastyczna i pełni rolę „poduszki” amortyzującej obciążenia działające na staw podczas ruchu. 

Na czym polega zwyrodnienie stawów? 

W przypadku artrozy chrząstka ulega stopniowej degradacji, staje się cieńsza, mniej elastyczna i traci zdolność do pełnienia swojej funkcji ochronnej. W miarę postępu choroby dochodzi do odsłonięcia kości znajdujących się pod chrząstką, co prowadzi do tarcia między nimi, powodując ból, sztywność i ograniczenie ruchomości stawu. Choroba ta najczęściej dotyka stawów, które są najbardziej eksploatowane, czyli stawy kolanowe, biodrowe, kręgosłup, a także stawy rąk.

Jaki lekarz leczy zwyrodnienia stawów?

Artrozę leczy ortopeda. W niektórych przypadkach, szczególnie gdy osteoartrozie towarzyszą stany zapalne, pacjent może trafić również do reumatologa, który zajmuje się chorobami zapalnymi stawów i tkanek okołostawowych.

Rodzaje zwyrodnienia stawów

Zwyrodnienie stawów występuje w różnych postaciach, które różnią się przyczynami oraz miejscem występowania zmian zwyrodnieniowych. Wyróżnia się dwie główne kategorie artrozy: pierwotną i wtórną.

Osteoartroza pierwotna

Artroza pierwotna to forma zwyrodnienia stawów, która rozwija się bez wyraźnej przyczyny zewnętrznej. Związana jest głównie z procesem starzenia się organizmu, który prowadzi do naturalnego zużywania się chrząstki stawowej. 

Osteoartroza wtórna

W przeciwieństwie do formy pierwotnej artroza wtórna ma swoje przyczyny w zewnętrznych czynnikach, które uszkadzają staw i jego struktury. Do najczęstszych przyczyn zaliczają się:

  • urazy mechaniczne stawów,
  • wady anatomiczne – nierówności w strukturze kości lub deformacje stawów,
  • reumatoidalne zapalenie stawów, 
  • cukrzycę,
  • dnę moczanową, 
  • otyłość.

Zwyrodnienia stawów – przyczyny artrozy

Artroza jest chorobą wieloczynnikową, co oznacza, że jej wystąpienie i postęp zależą od wielu różnych czynników zarówno genetycznych, jak i środowiskowych. Najczęściej pojawia się w wyniku długotrwałego przeciążenia stawów, choć może również wynikać z innych schorzeń lub urazów. Wiele osób zastanawia się, czy zwyrodnienie stawów jest dziedziczne. Okazuje się, że tak, a czynniki genetyczne mają również wpływ na rozwój choroby. 

Poza wymienionymi wyżej przyczynami artrozy są również:

  • starzenie się organizmu,
  • nadmierne obciążenie stawów spowodowane otyłością, pracą fizyczną czy intensywną aktywnością sportową,
  • urazy i mikrourazy stawów,
  • choroby metaboliczne i hormonalne,
  • wady anatomiczne i deformacje.

Zwyrodnienia stawów – objawy osteoartrozy

Osteoartroza jest chorobą postępującą, a jej objawy mogą stopniowo narastać wraz z uszkodzeniem chrząstki stawowej. Choć jej przebieg może być różny w zależności od pacjenta, istnieje kilka charakterystycznych symptomów, które zazwyczaj pojawiają się w przypadku osteoartrozy. Należą do nich:

  • ból stawów, który zwykle ustępuje po odpoczynku, ale wraca przy ponownym wysiłku,
  • sztywność stawów,
  • ograniczona ruchomość stawu,
  • trzeszczenia i zgrzytanie w stawie,
  • obrzęk i stan zapalny stawu,
  • deformacje stawów,
  • zmniejszona siła mięśniowa.

Diagnoza zwyrodnienia stawów

Podstawowym etapem diagnostycznym jest szczegółowy wywiad lekarski. Lekarz zbiera informacje na temat objawów pacjenta, w tym rodzaju i intensywności bólu. Kolejnym krokiem jest dokładne badanie fizykalne, które pozwala ocenić stan stawów. Natomiast aby potwierdzić diagnozę zwyrodnienia stawów i ocenić stopień zaawansowania choroby, lekarz zwykle zleca wykonanie badań obrazowych. Jakie badania na zwyrodnienie stawów najczęściej się wykonuje? Zalicza się do nich rentgen (RTG), rezonans magnetyczny (MRI) czy tomografia komputerowa (TK).

Chociaż zwyrodnienie stawów nie jest chorobą zapalną, lekarz czasem zleca także przeprowadzenie badań laboratoryjnych, aby wykluczyć inne schorzenia stawów o podobnych objawach, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) czy dna moczanowa. 

Jak leczyć zwyrodnienia stawów?

Leczenie zwyrodnienia stawów obejmuje przede wszystkim łagodzenie bólu, poprawę funkcji stawów oraz spowolnienie postępu choroby. Czy zwyrodnienie stawów można wyleczyć? Osteoartroza to choroba przewlekła i postępująca, całkowite wyleczenie nie jest więc możliwe, ale odpowiednie metody terapeutyczne mogą znacząco poprawić jakość życia. Wybór odpowiedniego leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby, lokalizacji zmian zwyrodnieniowych oraz indywidualnych potrzeb pacjenta. 

Leczenie farmakologiczne zwyrodnienia stawów

Farmakoterapia stanowi podstawowy element leczenia zwyrodnienia stawów, szczególnie pomaga w łagodzeniu bólu i redukcji stanu zapalnego. 

  • Pierwszą linią obrony są najczęściej leki przeciwbólowe dostępne bez recepty. 
  • W przypadkach bardziej zaawansowanych stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie.
  • Lekarz może również zalecić  iniekcje dostawowe, które przynoszą długotrwałą ulgę. Kortykosteroidy używa się do redukcji stanu zapalnego i bólu w stawie, jednak ich stosowanie ogranicza się ze względu na ryzyko dalszego uszkodzenia chrząstki. 
  • Alternatywnie, iniekcje kwasu hialuronowego poprawiają smarowanie stawów i zmniejszają ból, choć ich skuteczność może być różna w zależności od pacjenta.

Artoza – leczenie operacyjne

Gdy farmakoterapia i rehabilitacja nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, a ból oraz ograniczenia ruchomości znacznie pogarszają jakość życia, specjalista może zaproponować przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego.

Jakie zabiegi na zwyrodnienie stawów najczęściej się stosuje? Są to m.in.:

  • artroskopia, która pozwala na usunięcie fragmentów uszkodzonej chrząstki, oczyszczenie stawu lub usunięcie osteofitów,
  • osteotomia, czyli zabieg polegający na korekcji osi kończyny, dzięki czemu zmniejsza się obciążenie uszkodzonego stawu,
  • endoprotezoplastyka, czyli wymiana stawu na sztuczny.

Leczenie domowe i naturalne zwyrodnienia stawów

Domowe sposoby na zwyrodnienie stawów stanowią ważny element wspomagający terapię farmakologiczną i rehabilitacyjną. Obejmują one:

  • dietę bogatą w składniki odżywcze, wspierające zdrowie stawów, takie jak kwasy omega-3, antyoksydanty, witamina D oraz kolagen, a także suplementy diety zawierające glukozaminę i chondroitynę wspomagające regenerację chrząstki,
  • niektóre zioła i preparaty roślinne, takie jak kurkuma czy imbir, które mają działanie przeciwzapalne i łagodzące objawy artrozy. Ziołowe kompresy i maści mogą natomiast przynosić ulgę w bólu i zmniejszać obrzęki,
  • regularną, umiarkowaną aktywność fizyczną, taką jak pływanie, jazda na rowerze czy spacery.

Rehabilitacja i ćwiczenia na zwyrodnienie stawów

Indywidualnie dobrany program ćwiczeń pozwala na utrzymanie ruchomości stawu, poprawę siły mięśniowej oraz zmniejszenie dolegliwości bólowych. Ćwiczenia mogą obejmować techniki rozciągania, wzmacniania mięśni oraz stabilizacji. W ramach rehabilitacji stosuje się natomiast masaże, ultradźwięki, laseroterapię, elektroterapię czy krioterapię, co zmniejsza stan zapalny, redukuje ból oraz poprawia gojenie tkanek.

Zwyrodnienie stawów – profilaktyka

Profilaktyka zwyrodnienia stawów jest niezwykle ważna, ponieważ wczesne działania zapobiegawcze mogą znacząco opóźnić rozwój choroby i zmniejszyć jej objawy. Jak zapobiegać zwyrodnieniom stawów?

  • Utrzymuj prawidłową masę ciała.
  • Regularnie uprawiaj aktywność fizyczną, taką jak pływanie, jazda na rowerze, spacery czy joga. 
  • Chroń stawy przed urazami – pamiętaj o noszeniu ochraniaczy podczas uprawiania sportów kontaktowych, a także przestrzeganiu zasad ergonomii w pracy, szczególnie w przypadku dźwigania ciężarów.
  • Odżywiaj się zdrowo – jedz produkty bogate w kwasy tłuszczowe omega-3, witaminę C, E, D3, beta-karoten, wapń, kolagen i białko.
  • Zachowaj ergonomię pracy i codziennego życia.
  • Zrezygnuj z palenia tytoniu i ogranicz alkohol.

Co pomaga na zwyrodnienie stawów – podsumowanie 

Zwyrodnienie stawów jest jednym z najczęstszych schorzeń układu ruchu, szczególnie u osób starszych. Dzięki odpowiedniemu doborowi metod leczenia można skutecznie złagodzić objawy, poprawić funkcje stawów i spowolnić postęp choroby. Chociaż artroza jest chorobą nieuleczalną, odpowiednio wcześnie podjęte działania mogą znacząco poprawić jakość życia, zmniejszając dolegliwości bólowe i pozwalając na dłuższe utrzymanie sprawności ruchowej.

Bibliografia:

  1. Christensen R., Astrup A., Bliddal H., Weight loss: the treatment of choice for knee osteoarthritis? A randomized trial, „Osteoarthritis Cartilage.” 2005, nr 13, s. 20–27.
  2. Kumorek M., Rehabilitacja po endoprotezoplastyce stawu biodrowego, „Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja” 2011, nr 11, s. 52–55.
  3. Messier S. P., Gutekunst D. J., Davis C., Devita P., Weight loss reduces knee-joint loads in overweight and obese older adults with knee osteoarthritis, „Arthritis Rheum.” 2005, nr 52, s. 2026–2032.