EuroMediCare to specjalistyczny szpital z przychodnią, działający od 2002 r. Oferuje nowoczesne metody diagnostyczne i operacyjne, ma cztery sale operacyjne i zapewnia komfortowy pobyt w pokojach z udogodnieniami.
Rwa kulszowa – objawy, przyczyny i leczenie
31. 01. 2025
min
Rwa kulszowa należy do najczęściej występujących zespołów bólowych w okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa – dotyka od 13 do 40% społeczeństwa (Pietraszko i wsp., 2022). Ten tekst przybliża mechanizm schorzenia, sposoby diagnozowania i terapię.
Co to jest rwa kulszowa?
Rwa kulszowa to zespół objawów bólowych spowodowanych uciskiem na nerw kulszowy. Biegnie od dolnych segmentów rdzenia kręgowego w odcinku lędźwiowo-krzyżowym przez pośladek i tylną część uda aż do stopy. Odpowiada za unerwienie większości struktur kończyny dolnej, umożliwiając m.in. odczuwanie wrażeń dotykowych, bólowych i temperatury. Gdy dojdzie do podrażnienia lub ucisku jego samego bądź korzeni nerwowych, pojawia się promieniujący ból.
Rwa kulszowa – przyczyny
Od czego powstaje rwa kulszowa? Przyczyny mają związek głównie z uciskiem na korzenie nerwowe w kanale kręgowym przez fragment krążka międzykręgowego. On sam zaś może mieć różnorodne podłoże, do których należą:
- Dyskopatia lędźwiowa polegająca na uwypukleniu lub pęknięciu krążka międzykręgowego (dysku), w wyniku czego jądro miażdżyste uciska na korzeń nerwu kulszowego. Proces może mieć charakter ostry (np. w wyniku gwałtownego podniesienia ciężaru przy niewłaściwej postawie) lub przewlekły, związany ze stopniowym zużyciem się krążków na skutek starzenia się organizmu lub pracy,
- Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, które pojawiają się wraz z wiekiem i wiążą się z przeciążeniami w obrębie kręgosłupa. Mogą zwężać otwory międzykręgowe, przez które przechodzą korzenie nerwowe,
- Stany zapalne w obrębie struktur kręgosłupa lub nerwów spowodowane np. przez choroby reumatyczne (takie jak zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa).
Przyczyna rwy kulszowej może leżeć też w zmianach nowotworowych, torbielach czy wrodzonych wadach anatomicznych, które powodują zwężenie kanału kręgowego. Czasami nawet ciąża (zwłaszcza w ostatnich trymestrach, gdy wzrasta ciśnienie w obrębie miednicy) może prowadzić do epizodu rwy kulszowej.
Przyczyny rozwoju schorzenia, choć może nie bezpośredniej, należy upatrywać także w niezdrowym trybie życia. Długotrwałe siedzenie połączone z brakiem aktywności fizycznej i ze stresem przyspiesza uszkodzenia struktur kręgosłupa, a palenie papierosów negatywnie wpływa na ukrwienie krążków międzykręgowych, przyspieszając ich degenerację.
Rwa kulszowa – objawy
Aby wiedzieć, jak rozpoznać rwę kulszową, warto znać jej najbardziej charakterystyczne symptomy. Zwykle obejmują:
- Uczucie silnego, przeszywającego bólu zlokalizowanego w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, promieniującego do pośladka i wzdłuż tylnej powierzchni nogi (często aż do stopy),
- Nasilenie dolegliwości przy próbach pochylania się, kaszlu lub kichania,
- Uczucie mrowienia i drętwienia w okolicy kręgosłupa,
- Osłabienie siły mięśniowej w kończynie dolnej.
A jak boli rwa kulszowa? Zazwyczaj jest to ból ostry, piekący, uniemożliwiający normalne funkcjonowanie i szczególnie dotkliwy podczas ruchu czy zmiany pozycji.
Rwa kulszowa i jej leczenie – domowe sposoby
W przypadku wystąpienia charakterystycznych objawów pierwszym działaniem powinno być zaprzestanie obciążania kręgosłupa i ograniczenie ruchów. Ulgę przynosi już po 1-2 dniach pozostawanie w łóżku, w pozycji na boku z ugiętymi nogami w kolanach albo leżenie na plecach z poduszką wsuniętą pod kolana.
W celu zmniejszenia bólu warto przyjmować leki bądź maści przeciwbólowe i przeciwzapalne oraz stosować ciepłe albo zimne okłady. Można też pić zioła na rwę kulszową, takie jak np. czarci pazur czy imbir, które działają przeciwzapalnie i rozgrzewająco, i dbać o właściwą podaż witamin z grupy B, które wspomagają regenerację układu nerwowego.
Rwa kulszowa – badania i diagnoza
Jeżeli dolegliwości nie mijają po 3-4 dniach (Pietraszko i wsp., 2022), konieczne jest udanie się do specjalisty, który zechce ocenić nasilenie i przyczynę rwy kulszowej. Jaki lekarz powinien być pierwszym wyborem?
- Najczęściej pacjent udaje się do lekarza rodzinnego lub do neurologa, który przeprowadzi wywiad dotyczący umiejscowienia bólu i towarzyszących objawów (gorączka, zaburzenia oddawania moczu i stolca, zaburzenia czucia na nogach oraz w okolicy krocza itd.) oraz sprawdzi m.in. zakres ruchu, siłę mięśniową, odruchy ścięgniste oraz obecność objawu Lasègue’a.
- Gdy podejrzewa zmiany nowotworowe lub zapalne, szczególnie jeżeli pojawiły się objawy neurologiczne, skieruje na badania obrazowe (np. USG), w celu ustalenia dalszej terapii bądź konieczności leczenia operacyjnego.
Jak leczyć rwę kulszową?
Leczenie zależy od nasilenia objawów oraz przyczyny dolegliwości. Najczęściej jednak obejmuje 4 aspekty.
Rwa kulszowa – leczenie farmakologiczne
W nieustępującej rwie kulszowej lekarz może przepisać silniejsze leki przeciwbólowe (np. z grupy opioidów) podawane doustnie lub w zastrzyku, leki rozluźniające mięśnie lub uspokajające.
Rwa kulszowa – rehabilitacja i fizykoterapia
Rehabilitację na rwę kulszową wdraża się jak najszybciej, ponieważ pomaga zmniejszyć ryzyko przejścia ostrego bólu w przewlekły zespół bólowy kręgosłupa. Leczenie obejmuje program ćwiczeń stabilizujących i wzmacniających mięśnie głębokie tułowia, indywidualnie dostosowany do pacjenta. Odgrywa większą rolę niż fizykoterapia, która stanowi tylko jej uzupełnienie.
Oprócz ustalonych ćwiczeń warto profilaktycznie wykonywać gimnastykę na rwę kulszową uwzględniającą rozciąganie mięśni przykręgosłupowych i pośladkowych.
Leczenie operacyjne
Chirurgiczne zabiegi na rwę kulszową wykonuje się w ostateczności, gdy inne terapie nie przynoszą efektu. Konieczność ich wykonania pojawia się dosyć rzadko, bo zaledwie u ok. 2-10% pacjentów, co pokazuje, że najlepsze efekty przynosi leczenie zachowawcze połączone z odpowiednimi ćwiczeniami (Pietraszko i wsp., 2022).
Inne zagadnienia dotyczące rwy kulszowej
Poniżej znajdziesz kilka dodatkowych wyjaśnień.
- Rwa kulszowa – ile trwa? W zależności od przyczyny rwy kulszowej dolegliwości mogą utrzymywać się od kilku dni do kilku tygodni.
- Rwa kulszowa – gdzie boli? Typowy ból zlokalizowany jest w dolnej części pleców i promieniuje przez pośladek aż do stopy, wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego.
- Czy rwę kulszową można rozchodzić? Przy łagodnych postaciach rwy kulszowej kontrolowany ruch w granicach bólu okazuje się niezbędną rehabilitacją. Ważne jednak, aby na początku (1-2 dni) ograniczyć aktywność fizyczną do minimum.
- Czego nie robić przy rwie kulszowej? Przede wszystkim nie należy lekceważyć dolegliwości. Ponadto warto unikać dźwigania ciężkich przedmiotów, gwałtownych skłonów i rotacji tułowia.
- Do czego prowadzi nieleczona rwa kulszowa? Brak leczenia może prowadzić do przewlekłego bólu, utrwalenia nieprawidłowej postawy ciała, a nawet do zaniku mięśni i utraty sprawności w kończynie dolnej.
- Czy masaż pomaga na rwę kulszową? Tak, ale wykonany przez specjalistę.
Podsumowanie
Rwa kulszowa to złożony problem dotykający ludzi w różnym wieku, często spowodowany przeciążeniami i dyskopatią w odcinku lędźwiowym. Kluczowe jest szybkie rozpoznanie oraz wczesne podjęcie działań. Całe szczęście ich skuteczność i zapobieganie remisji w dużej mierze zależy od samego chorego – od zmiany nawyków w pracy, w życiu codziennym i od aktywności fizycznej.
Źródła
- Pietraszko W., Wiercińska M., Rwa kulszowa, 2022, https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/150605,rwa-kulszowa. [dostęp: 20.01.2025]
- Przeklasa-Muszyńska A., Co to jest rwa kulszowa i jaki jest mechanizm jej powstawania, 2016, https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/filmy/130453,co-to-jest-rwa-kulszowa-i-jaki-jest-mechanizm-jej-powstawania. [dostęp: 20.01.2025]
- Przeklasa-Muszyńska A., Wskazania do zabiegu operacyjnego w przypadku rwy kulszowej, 2016, https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/filmy/130458,wskazania-do-zabiegu-operacyjnego-w-przypadku-rwy-kulszowej. [dostęp: 20.01.2025]
- Przeklasa-Muszyńska A., Badanie kliniczne pacjenta z rwą kulszową, 2016, https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/filmy/130462,badanie-kliniczne-pacjenta-z-rwa-kulszowa. [dostęp: 20.01.2025]
min
Rwa kulszowa należy do najczęściej występujących zespołów bólowych w okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa – dotyka od 13 do 40% społeczeństwa (Pietraszko i wsp., 2022). Ten tekst przybliża mechanizm schorzenia, sposoby diagnozowania i terapię.
Co to jest rwa kulszowa?
Rwa kulszowa to zespół objawów bólowych spowodowanych uciskiem na nerw kulszowy. Biegnie od dolnych segmentów rdzenia kręgowego w odcinku lędźwiowo-krzyżowym przez pośladek i tylną część uda aż do stopy. Odpowiada za unerwienie większości struktur kończyny dolnej, umożliwiając m.in. odczuwanie wrażeń dotykowych, bólowych i temperatury. Gdy dojdzie do podrażnienia lub ucisku jego samego bądź korzeni nerwowych, pojawia się promieniujący ból.
Rwa kulszowa – przyczyny
Od czego powstaje rwa kulszowa? Przyczyny mają związek głównie z uciskiem na korzenie nerwowe w kanale kręgowym przez fragment krążka międzykręgowego. On sam zaś może mieć różnorodne podłoże, do których należą:
- Dyskopatia lędźwiowa polegająca na uwypukleniu lub pęknięciu krążka międzykręgowego (dysku), w wyniku czego jądro miażdżyste uciska na korzeń nerwu kulszowego. Proces może mieć charakter ostry (np. w wyniku gwałtownego podniesienia ciężaru przy niewłaściwej postawie) lub przewlekły, związany ze stopniowym zużyciem się krążków na skutek starzenia się organizmu lub pracy,
- Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, które pojawiają się wraz z wiekiem i wiążą się z przeciążeniami w obrębie kręgosłupa. Mogą zwężać otwory międzykręgowe, przez które przechodzą korzenie nerwowe,
- Stany zapalne w obrębie struktur kręgosłupa lub nerwów spowodowane np. przez choroby reumatyczne (takie jak zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa).
Przyczyna rwy kulszowej może leżeć też w zmianach nowotworowych, torbielach czy wrodzonych wadach anatomicznych, które powodują zwężenie kanału kręgowego. Czasami nawet ciąża (zwłaszcza w ostatnich trymestrach, gdy wzrasta ciśnienie w obrębie miednicy) może prowadzić do epizodu rwy kulszowej.
Przyczyny rozwoju schorzenia, choć może nie bezpośredniej, należy upatrywać także w niezdrowym trybie życia. Długotrwałe siedzenie połączone z brakiem aktywności fizycznej i ze stresem przyspiesza uszkodzenia struktur kręgosłupa, a palenie papierosów negatywnie wpływa na ukrwienie krążków międzykręgowych, przyspieszając ich degenerację.
Rwa kulszowa – objawy
Aby wiedzieć, jak rozpoznać rwę kulszową, warto znać jej najbardziej charakterystyczne symptomy. Zwykle obejmują:
- Uczucie silnego, przeszywającego bólu zlokalizowanego w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, promieniującego do pośladka i wzdłuż tylnej powierzchni nogi (często aż do stopy),
- Nasilenie dolegliwości przy próbach pochylania się, kaszlu lub kichania,
- Uczucie mrowienia i drętwienia w okolicy kręgosłupa,
- Osłabienie siły mięśniowej w kończynie dolnej.
A jak boli rwa kulszowa? Zazwyczaj jest to ból ostry, piekący, uniemożliwiający normalne funkcjonowanie i szczególnie dotkliwy podczas ruchu czy zmiany pozycji.
Rwa kulszowa i jej leczenie – domowe sposoby
W przypadku wystąpienia charakterystycznych objawów pierwszym działaniem powinno być zaprzestanie obciążania kręgosłupa i ograniczenie ruchów. Ulgę przynosi już po 1-2 dniach pozostawanie w łóżku, w pozycji na boku z ugiętymi nogami w kolanach albo leżenie na plecach z poduszką wsuniętą pod kolana.
W celu zmniejszenia bólu warto przyjmować leki bądź maści przeciwbólowe i przeciwzapalne oraz stosować ciepłe albo zimne okłady. Można też pić zioła na rwę kulszową, takie jak np. czarci pazur czy imbir, które działają przeciwzapalnie i rozgrzewająco, i dbać o właściwą podaż witamin z grupy B, które wspomagają regenerację układu nerwowego.
Rwa kulszowa – badania i diagnoza
Jeżeli dolegliwości nie mijają po 3-4 dniach (Pietraszko i wsp., 2022), konieczne jest udanie się do specjalisty, który zechce ocenić nasilenie i przyczynę rwy kulszowej. Jaki lekarz powinien być pierwszym wyborem?
- Najczęściej pacjent udaje się do lekarza rodzinnego lub do neurologa, który przeprowadzi wywiad dotyczący umiejscowienia bólu i towarzyszących objawów (gorączka, zaburzenia oddawania moczu i stolca, zaburzenia czucia na nogach oraz w okolicy krocza itd.) oraz sprawdzi m.in. zakres ruchu, siłę mięśniową, odruchy ścięgniste oraz obecność objawu Lasègue’a.
- Gdy podejrzewa zmiany nowotworowe lub zapalne, szczególnie jeżeli pojawiły się objawy neurologiczne, skieruje na badania obrazowe (np. USG), w celu ustalenia dalszej terapii bądź konieczności leczenia operacyjnego.
Jak leczyć rwę kulszową?
Leczenie zależy od nasilenia objawów oraz przyczyny dolegliwości. Najczęściej jednak obejmuje 4 aspekty.
Rwa kulszowa – leczenie farmakologiczne
W nieustępującej rwie kulszowej lekarz może przepisać silniejsze leki przeciwbólowe (np. z grupy opioidów) podawane doustnie lub w zastrzyku, leki rozluźniające mięśnie lub uspokajające.
Rwa kulszowa – rehabilitacja i fizykoterapia
Rehabilitację na rwę kulszową wdraża się jak najszybciej, ponieważ pomaga zmniejszyć ryzyko przejścia ostrego bólu w przewlekły zespół bólowy kręgosłupa. Leczenie obejmuje program ćwiczeń stabilizujących i wzmacniających mięśnie głębokie tułowia, indywidualnie dostosowany do pacjenta. Odgrywa większą rolę niż fizykoterapia, która stanowi tylko jej uzupełnienie.
Oprócz ustalonych ćwiczeń warto profilaktycznie wykonywać gimnastykę na rwę kulszową uwzględniającą rozciąganie mięśni przykręgosłupowych i pośladkowych.
Leczenie operacyjne
Chirurgiczne zabiegi na rwę kulszową wykonuje się w ostateczności, gdy inne terapie nie przynoszą efektu. Konieczność ich wykonania pojawia się dosyć rzadko, bo zaledwie u ok. 2-10% pacjentów, co pokazuje, że najlepsze efekty przynosi leczenie zachowawcze połączone z odpowiednimi ćwiczeniami (Pietraszko i wsp., 2022).
Inne zagadnienia dotyczące rwy kulszowej
Poniżej znajdziesz kilka dodatkowych wyjaśnień.
- Rwa kulszowa – ile trwa? W zależności od przyczyny rwy kulszowej dolegliwości mogą utrzymywać się od kilku dni do kilku tygodni.
- Rwa kulszowa – gdzie boli? Typowy ból zlokalizowany jest w dolnej części pleców i promieniuje przez pośladek aż do stopy, wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego.
- Czy rwę kulszową można rozchodzić? Przy łagodnych postaciach rwy kulszowej kontrolowany ruch w granicach bólu okazuje się niezbędną rehabilitacją. Ważne jednak, aby na początku (1-2 dni) ograniczyć aktywność fizyczną do minimum.
- Czego nie robić przy rwie kulszowej? Przede wszystkim nie należy lekceważyć dolegliwości. Ponadto warto unikać dźwigania ciężkich przedmiotów, gwałtownych skłonów i rotacji tułowia.
- Do czego prowadzi nieleczona rwa kulszowa? Brak leczenia może prowadzić do przewlekłego bólu, utrwalenia nieprawidłowej postawy ciała, a nawet do zaniku mięśni i utraty sprawności w kończynie dolnej.
- Czy masaż pomaga na rwę kulszową? Tak, ale wykonany przez specjalistę.
Podsumowanie
Rwa kulszowa to złożony problem dotykający ludzi w różnym wieku, często spowodowany przeciążeniami i dyskopatią w odcinku lędźwiowym. Kluczowe jest szybkie rozpoznanie oraz wczesne podjęcie działań. Całe szczęście ich skuteczność i zapobieganie remisji w dużej mierze zależy od samego chorego – od zmiany nawyków w pracy, w życiu codziennym i od aktywności fizycznej.
Źródła
- Pietraszko W., Wiercińska M., Rwa kulszowa, 2022, https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/150605,rwa-kulszowa. [dostęp: 20.01.2025]
- Przeklasa-Muszyńska A., Co to jest rwa kulszowa i jaki jest mechanizm jej powstawania, 2016, https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/filmy/130453,co-to-jest-rwa-kulszowa-i-jaki-jest-mechanizm-jej-powstawania. [dostęp: 20.01.2025]
- Przeklasa-Muszyńska A., Wskazania do zabiegu operacyjnego w przypadku rwy kulszowej, 2016, https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/filmy/130458,wskazania-do-zabiegu-operacyjnego-w-przypadku-rwy-kulszowej. [dostęp: 20.01.2025]
- Przeklasa-Muszyńska A., Badanie kliniczne pacjenta z rwą kulszową, 2016, https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/filmy/130462,badanie-kliniczne-pacjenta-z-rwa-kulszowa. [dostęp: 20.01.2025]
