Złamanie rzepki, choć stosunkowo rzadkie, jest poważnym urazem, który może prowadzić do długotrwałych problemów z ruchem, jeżeli nie będzie odpowiednio leczone.  Wyjaśniamy, jakie są przyczyny, objawy oraz metody leczenia urazów rzepki.

Złamanie rzepki – przyczyny

Złamana rzepka w kolanie to najczęściej wynik urazu bezpośredniego. Do takich urazów dochodzi zwykle w wyniku nagłych, silnych uderzeń lub upadków na kolano, czyli podczas wypadków komunikacyjnych, uprawiania sportów kontaktowych, ale także upadku na twardą powierzchnię. Siła uderzenia bezpośrednio oddziałuje na rzepkę, co może spowodować jej złamanie na kilka fragmentów. Rzepka może się złamać także w wyniku urazu pośredniego, który związany jest z nagłymi, gwałtownymi skurczami mięśni czworogłowych uda. Napięcie mięśniowe wywiera tak silny nacisk na rzepkę, że nie wytrzymuje ona tego obciążenia i pęka.

Złamanie rzepki – objawy 

Jakie są objawy złamania rzepki? Do najwcześniejszych i najważniejszych należą:

  • trzask lub dźwięk pęknięcia w momencie urazu;
  • intensywny ból;
  • obrzęk i zasinienie – zazwyczaj występuje opuchlizna po złamaniu rzepki;
  • trudności z wyprostowaniem kolana;
  • deformacja kolana;
  • objawy neurologiczne, takie jak drętwienie lub mrowienie w okolicy kolana;
  • ograniczenie ruchomości stawu kolanowego;
  • czułość na dotyk w okolicy rzepki. 

Jak wygląda uszkodzona rzepka? W zależności od rodzaju i stopnia urazu może przybierać różne formy. Złamania rzepki mogą obejmować proste pęknięcia, wieloodłamowe złamania oraz przemieszczenia fragmentów kostnych. 

Złamanie rzepki – leczenie

Jak leczyć uszkodzenie rzepki? W przypadku mniej poważnych złamań, gdzie fragmenty rzepki nie są przemieszczone lub przemieszczenie jest minimalne, unieruchamia się kolano. Zazwyczaj trzeba założyć gips, szynę lub ortezę, które stabilizują staw i umożliwiają kościom prawidłowe zrosty. Okres unieruchomienia trwa zazwyczaj od 4 do 6 tygodni, w zależności od stopnia złamania i szybkości gojenia się kości. W tym czasie należy unikać obciążania zranionej nogi i stosować się do zaleceń lekarza dotyczących ograniczenia aktywności.

W trakcie leczenia często stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, aby zmniejszyć ból i obrzęk. Leki te pomagają również kontrolować stan zapalny, co sprzyja szybszemu gojeniu. W niektórych przypadkach zaleca się przyjmowanie leków zmniejszających ryzyko powstawania zakrzepów krwi, zwłaszcza jeśli pacjent ma ograniczoną mobilność.

Złamanie rzepki – leczenie operacyjne

Leczenie operacyjne staje się konieczne w przypadku złamań wieloodłamowych, gdzie fragmenty rzepki są znacznie przemieszczone lub występują dodatkowe uszkodzenia stawu kolanowego. Jedna z popularnych metod leczenia operacyjnego to osteosynteza wewnętrzna, która polega na złączeniu fragmentów kości przy pomocy drutów, śrub, płytek lub szpilek. Operacja polega na przywróceniu anatomicznego kształtu rzepki i zapewnienie stabilności stawu kolanowego. Po operacji trzeba unieruchomić kolano na kilka tygodni.

W niektórych przypadkach, zwłaszcza przy skomplikowanych złamaniach, konieczne może być usunięcie fragmentów rzepki. Taka operacja, zwana patellektomią częściową lub całkowitą, jest bardziej inwazyjna i wymaga dłuższego okresu rehabilitacji.

Ile dni trwa pobyt w szpitalu po operacji rzepki?

W przypadku standardowej metody chirurgicznej czas pobytu w szpitalu wynosi zazwyczaj od 2 do 5 dni. Operacja artroskopowa jest mniej inwazyjna, dlatego pacjenci mogą być wypisani ze szpitala już po 1-2 dniach, jeśli nie wystąpią powikłania.

Ile kosztuje operacja rzepki?

Koszt operacji w Polsce w publicznej służbie zdrowia zazwyczaj pokrywa Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). W prywatnych klinikach może wynosić od około 10 000 do 30 000 złotych.

Złamanie rzepki – jak długo się zrasta i czy rzepka się regeneruje? 

Rzepka, jak każda inna kość w ciele, ma zdolność do samodzielnego zrostu po złamaniu. Ile trwa regeneracja rzepki? W przypadku prostych złamań bez przemieszczenia proces regeneracji jest zazwyczaj szybszy. Takie złamania mogą się zrosnąć w ciągu około 4 do 6 tygodni, pod warunkiem właściwego unieruchomienia i minimalnego obciążania kończyny. Z kolei złamania wieloodłamowe lub z przemieszczeniem fragmentów kostnych wymagają dłuższego czasu na zrost i pełną regenerację, często wynoszącego od 8 do 12 tygodni lub dłużej.

Metoda leczenia również wpływa na czas regeneracji. Złamania leczone zachowawczo, za pomocą gipsu, ortezy lub szyny, zazwyczaj goją się nieco wolniej niż te, które zostały poddane operacji. Jednak nawet po operacji pełna regeneracja i powrót do normalnej aktywności może trwać kilka miesięcy.

Złamanie rzepki – rehabilitacja i ćwiczenia

Jak wygląda rehabilitacja rzepki? Początkowa rehabilitacja rozpoczyna się zaraz po zakończeniu okresu unieruchomienia. W tej fazie najważniejsze jest zapobieganie zanikowi mięśni i utrzymanie jak największej możliwej ruchomości stawu kolanowego. Fizjoterapeuta może zalecić ćwiczenia pasywne, w których terapeuta lub specjalny sprzęt delikatnie porusza nogą pacjenta, aby staw kolanowy nie był całkowicie unieruchomiony. Mogą być również stosowane ćwiczenia izometryczne, które polegają na napinaniu mięśni bez ruchu stawu.

Złamanie rzepki – fizjoterapia

Ćwiczenia wzmacniające są wprowadzane stopniowo, w miarę jak rzepka zaczyna się goić i pacjent może obciążać nogę. Skupiają się na wzmocnieniu mięśnia czworogłowego uda oraz innych mięśni otaczających staw kolanowy. Ćwiczenia te mogą obejmować podnoszenie prostych nóg, uginanie kolana z oporem, przysiady i ćwiczenia na maszynach do ćwiczeń nóg. 

Ćwiczenia zakresu ruchu mają na celu przywrócenie pełnej ruchomości stawu kolanowego. Pacjentów zachęca się do wykonywania ćwiczeń zginających i prostujących kolano, początkowo bez obciążenia, a później z niewielkim oporem. W miarę postępów rehabilitacji zwiększa się intensywność i złożoność ćwiczeń. Stosowane są również techniki rozciągania mięśni i więzadeł wokół kolana, aby zapobiec przykurczom i zwiększyć elastyczność.

Zaawansowana rehabilitacja koncentruje się na przywróceniu pełnej funkcji kończyny dolnej i przygotowaniu pacjenta do powrotu do codziennych aktywności oraz sportu. W tej fazie wprowadza się bardziej dynamiczne ćwiczenia, takie jak bieganie, skakanie i ćwiczenia z piłką. Ważne, aby stopniowo zwiększać ich intensywność, aby zapobiec nawrotom urazu.

Powikłania po złamaniu rzepki

Złamanie rzepki kolana, choć zwykle dobrze rokujące przy właściwym leczeniu, może prowadzić do szeregu powikłań, które wpływają na funkcjonowanie stawu kolanowego i ogólną mobilność pacjenta. Są to:

  • uszkodzenia chrząstki stawowej, co z czasem może prowadzić do rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów (artrozy);
  • zrosty i przykurcze ograniczające ruchomość;
  • zakażenia;
  • opóźnione zrosty lub brak zrostu (tzw. staw rzekomy);
  • przewlekły ból;
  • problemy z chodzeniem, bieganiem, wchodzeniem po schodach czy innymi czynnościami wymagającymi pełnej sprawności kolana. 

Czy można chodzić ze złamaną rzepką? 

Jest to zazwyczaj bardzo trudne i niezalecane. Przy złamaniach stabilnych, gdzie fragmenty kostne nie są przemieszczone, można czasami próbować chodzić z pomocą kul lub innego urządzenia wspomagającego, które zmniejsza obciążenie kolana. Niemniej jednak nawet w takich przypadkach chodzenie należy ograniczyć i stosować się do zaleceń lekarza.

Złamania przemieszczone lub wieloodłamowe, gdzie fragmenty kości są rozdzielone, wymagają zazwyczaj bardziej intensywnej interwencji medycznej, często operacyjnej. W takich przypadkach chodzenie bez odpowiedniego wsparcia jest niemożliwe i może prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak dalsze przemieszczanie się fragmentów kości, uszkodzenia chrząstki stawowej czy więzadeł. Bez odpowiedniego unieruchomienia stawu kolanowego ryzyko pogorszenia urazu jest bardzo wysokie.

Złamania rzepki w kolanie – podsumowanie

Złamanie rzepki to poważny uraz, który wymaga odpowiedniego leczenia i rehabilitacji, aby przywrócić pełną funkcjonalność stawu kolanowego. W przypadku prostych złamań może wystarczyć unieruchomienie i leczenie zachowawcze, natomiast skomplikowane złamania często wymagają interwencji chirurgicznej. Nieodzownym etapem procesu leczenia jest natomiast rehabilitacja, która rozpoczyna się już w pierwszych dniach po operacji lub urazie. Pełna regeneracja rzepki może trwać od kilku miesięcy do roku, w zależności od indywidualnych warunków pacjenta i skuteczności leczenia oraz rehabilitacji.

Bibliografia:

  1. P. Henry, B. Panwitz, and J. K. Wilson, “Rehabilitation of a Post-surgical Patella Fracture,” Physiotherapy, vol. 86, no. 3, pp. 139–142, Mar. 2000. 
  2. P. Sillanpaa, V. M. Mattila, T. Iivonen i in., Incidence and risk factors of acute traumatic primary patellar dislocation, „Med Sci Sports Exerc” 2008, nr 40, s. 606–611.
  3. T. E. Steinmetz Sylvain, Brügger Alexandre, Chauveau Jules, Chevalley François, Borens Olivier, “Practical guidelines for the treatment of patellar fractures in adults,” Swiss Med Wkly. 2020;150w20165.