Złożona budowa stawu skokowego sprawia, że jest szczególnie podatny na urazy, w tym złamania. Jakie są przyczyny i metody leczenia urazów stawu skokowego? Jak wygląda proces rehabilitacji? Czy i w jaki sposób zapobiegać jego złamaniom?

Złamanie stawu skokowego – objawy

Złamanie stawu skokowego jest zazwyczaj łatwe do rozpoznania ze względu na wyraźne i charakterystyczne objawy. Są to:

  • intensywny ból w okolicy stawu, w stopie, a nawet w łydce;
  • obrzęk i opuchlizna po złamaniu stawu skokowego, utrzymująca się przez pierwsze dni;
  • zasinienie;
  • deformacja stawu;
  • ograniczona ruchomość stawu. 

Rozpoznanie i diagnoza złamania w obrębie stawu skokowego

Diagnoza złamania stawu skokowego zaczyna się od dokładnego wywiadu medycznego. Następnym krokiem jest badanie fizykalne, podczas którego specjalista ocenia wygląd stawu, sprawdza obecność zasinienia czy deformacji. Ocenia także, czy jest opuchnięty staw skokowy po złamaniu. Dla potwierdzenia diagnozy niezbędne mogą okazać się badania obrazowe. 

  • Podstawowym badaniem jest rentgen (RTG). 
  •  bardziej zaawansowanych przypadkach przeprowadza się tomografię komputerową (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI). 
  • W przypadku złamań otwartych lub podejrzenia zakażenia lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak badanie krwi.

Przyczyny złamania stawu skokowego

Złamanie stawu skokowego może mieć różnorodne przyczyny, najczęstsze z nich to:

  • urazy bezpośrednie, czyli wypadki komunikacyjne, upadki z wysokości czy urazy sportowe;
  • powtarzające się przeciążenia i mikrourazy;
  • osłabienie struktury kości poprzez osteoporozę, reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzycę, a także długotrwałe stosowanie niektórych leków;
  • czynniki ryzyka związane ze stylem życia, zwłaszcza nieodpowiednie obuwie, brak aktywności fizycznej, nadwaga i otyłość;
  • genetyka i struktura anatomiczna, np. płaskostopie czy wysokie podbicie.

Złamanie stawu skokowego – leczenie

Leczenie zachowawcze jest najczęściej stosowane w przypadku prostych, stabilnych złamań, gdzie kości pozostają we właściwej pozycji. Proces ten obejmuje unieruchomienie poprzez założenie gipsu lub ortezy, a przy tym stosowanie środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. 

Jak długo trzeba nosić ortezę stawu skokowego? 

  • W przypadku łagodniejszych złamań, gdzie nie występuje przesunięcie kości, ortezę nosi się przez około 4-6 tygodni. To czas potrzebny na stabilizację stawu skokowego i początek procesu gojenia. 
  • W przypadkach bardziej skomplikowanych złamań wymagających operacji (np. ORIF) ortezę należy nosić przez dłuższy okres, nawet do 8-12 tygodni. Czas ten jednak zależy od złożoności urazu oraz stopnia stabilizacji, jaki zapewniają materiały osteosyntetyczne.

Jak długo goi się złamany staw skokowy?

Zazwyczaj złamania bez przemieszczenia goją się szybciej. W przypadku leczenia zachowawczego, gdzie stosuje się gips lub ortezę, czas unieruchomienia wynosi od 6 do 8 tygodni. W przypadku złamań, gdzie następuje przemieszczenie, czas gojenia jest dłuższy – może wynosić od kilku miesięcy do roku.

Złamanie stawu skokowego – operacja

Leczenie chirurgiczne jest konieczne w przypadkach bardziej skomplikowanych złamań, takich jak złamania wieloodłamowe, z przemieszczeniem lub otwarte. Zabiegi chirurgiczne i operacje stosuje się także, gdy złamanie nie goi się prawidłowo podczas leczenia zachowawczego. 

  • Główne metody chirurgicznego leczenia złamania stawu skokowego obejmują otwarte nastawienie złamania i wewnętrzną stabilizację (ORIF). 
  • W niektórych przypadkach może być konieczne zastosowanie stabilizatora zewnętrznego. Utrzymuje kości w prawidłowej pozycji za pomocą metalowych prętów i ramek, umieszczonych na zewnątrz ciała.

Nowoczesne technologie w leczeniu złamania stawu skokowego

W ostatnich latach rozwój technologii medycznych przyczynił się do wprowadzenia nowych metod leczenia złamań stawu skokowego. Są to techniki mniej inwazyjne, takie jak endoskopia stawu skokowego, która pozwala na przeprowadzenie operacji z minimalnym uszkodzeniem tkanek miękkich. Przyspiesza to proces gojenia i zmniejsza ryzyko powikłań. Natomiast zastosowanie biomateriałów, takich jak syntetyczne substytuty kostne i płytki biodegradowalne, wspomaga proces gojenia i może być szczególnie korzystne w przypadkach skomplikowanych złamań.

Możliwe jest także zastosowanie technologii wspomagających rehabilitację, takich jak urządzenia do terapii fizykalnej (elektromiostymulacja – EMS czy ultradźwięki), które mogą wspomagać proces gojenia i regeneracji tkanek. Stosuje się również inteligentne ortezy wyposażone w sensory i systemy monitorujące, które pomagają w śledzeniu postępów rehabilitacji i dostosowywaniu programów ćwiczeń.

Złamanie stawu skokowego – rehabilitacja i ćwiczenia

Proces rehabilitacji rozpoczyna się zazwyczaj po usunięciu gipsu lub ortezy, jednak można go również prowadzić równocześnie z leczeniem zachowawczym lub po zabiegu chirurgicznym, zależnie od stanu pacjenta i zaleceń lekarza. Jaka rehabilitacja po złamaniu stawu skokowego jest najczęściej zalecana? 

  • W pierwszych tygodniach po złamaniu stawu skokowego zaleca się unieruchomienie i zmniejszenie obciążenia chorej kończyny. Pacjent może korzystać z kul i unikać stania na uszkodzonej nodze. Fizjoterapeuta może wykonywać ćwiczenia bierno-ruchowe, które pomagają w utrzymaniu zakresu ruchu w stawie skokowym, jednocześnie minimalizując obciążenie.
  • Następnie można stopniowo wprowadzać ćwiczenia koordynacyjne i równoważne, które poprawiają stabilność stawu skokowego oraz przygotowują do powrotu do normalnych czynności codziennych. Ćwiczenia izometryczne mają na celu wzmocnienie mięśni bez przemieszczania stawu skokowego. 
  • W zaawansowanej fazie rehabilitacji fizjoterapeuta skupia się natomiast na przywróceniu pełnej ruchomości i siły stawu skokowego. Następuje też stopniowe zwiększanie intensywności treningu, aby zwiększyć wytrzymałość mięśniową i kondycję całego ciała.

Ćwiczenia na staw skokowy po złamaniu to ważna część procesu gojenia. Jednak to nie wszystko, bowiem specjalistyczne techniki i metody rehabilitacji obejmują także:

  • elektroterapię, 
  • ultradźwięki,
  • masaż,
  • trening propriocepcji.

Profilaktyka i zapobieganie złamaniom stawu skokowego

Złamaniom stawu skokowego można zapobiegać, zachowując ostrożność w środowisku domowym i publicznym. 

  • Wystarczy usunąć przeszkody i niepożądane przedmioty z podłogi, szczególnie na schodach i w przestrzeniach o nierównym terenie, co zmniejszy ryzyko upadków. 
  • A przy tym warto nosić obuwie o odpowiednim wsparciu i stabilności, zwłaszcza podczas aktywności fizycznych oraz chodząc po nierównym terenie. 
  • Zaleca się także regularną aktywność fizyczną poprzez wykonywanie ćwiczeń wzmacniających i stabilizujących staw skokowy, a także ćwiczeń proprioceptywnych, czyli na utrzymanie równowagi.

Najczęstsze pytania dot. złamania stawu skokowego

Po jakim czasie zrasta się staw skokowy?

Zazwyczaj zrost kości stawu skokowego przebiega stopniowo i wymaga czasu, aby zapewnić pełną stabilność i funkcjonalność stawu. Odpowiedź na pytanie, ile trwa złamanie stawu skokowego, nie jest więc jednoznaczna.

  • W przypadku złamań, które nie wymagają operacji i są odpowiednio stabilizowane za pomocą gipsu lub ortezy, zazwyczaj po około 6-12 tygodniach można zaobserwować oznaki zrostu kości, jednak pełny proces gojenia i osiągnięcie pełnej stabilności stawu skokowego zajmuje nawet kilka miesięcy.
  • W przypadku złamań z przemieszczeniem, które wymagają operacyjnego leczenia, zrost kości jest stabilizowany za pomocą śrub, płytek lub innych materiałów osteosyntetycznych. Po operacji czas zrostu kości może być dłuższy, zazwyczaj wymagając 6-12 tygodni na umożliwienie chodzenia i stopniowe zwiększanie obciążenia. Proces pełnego zrostu może trwać nawet do 3-6 miesięcy.

Jak długo boli noga po złamaniu stawu skokowego?

Noga boli w bezpośrednim okresie po złamaniu stawu skokowego, jednak zastosowanie leków przeciwbólowych oraz unieruchomienie stawu (np. za pomocą gipsu) zmniejszy ten dyskomfort. Natomiast po zdjęciu unieruchomienia i intensywniejszej rehabilitacji chwilowy ból może pojawić się ponownie.

Po jakim czasie można chodzić po złamaniu stawu skokowego?

W przypadku złamań bez przemieszczenia, gdzie zastosowano np. gips, pierwsze kroki pacjent może stawiać zazwyczaj po około 6-8 tygodniach. W niektórych przypadkach, gdy złamanie jest stabilne, a przemieszczenie minimalne, chodzenie jest możliwe wcześniej. Po operacyjnym leczeniu złamań stawu skokowego pacjent zazwyczaj zaczyna stawiać pierwsze kroki po około 6-12 tygodniach.

Złamany staw skokowy – podsumowanie

Złamanie stawu skokowego jest poważnym urazem, który wymaga kompleksowego podejścia do diagnostyki, leczenia, rehabilitacji oraz profilaktyki. Może mieć różne przyczyny, a objawiać się bólem, obrzękiem, trudnościami w chodzeniu oraz ewentualnym przemieszczeniem kości. Aby wrócić do pełnej sprawności fizycznej, trzeba zastosować ćwiczenia w ramach rehabilitacji, a także dbać o profilaktykę. Regularna aktywność fizyczna oraz noszenie odpowiedniego obuwia i sprzętu ochronnego mogą zmniejszyć ryzyko urazów. 

Bibliografia:

  1. P. Brzezińska, J. Mieszkowski, Kompleksowe postępowanie fizjoterapeutyczne w skręceniu stawu skokowego, „Journal of Education, Health and Sport”, 2015
  2. R. Olejniczak, Z. Wrzosek Ocena skuteczności kompleksowego postępowania fizjoterapeutycznego w leczeniu niestabilności więzadłowej przedniej stawu kolanowego. Efficiency evaluation of the complex physiotherapeutic procedure in treatment of anterior knee joint instability. Balneologia Polska, 2007, 2:99–112.
  3. E. S. Veltman, J. J. Halma, A. de Gast, Longterm outcome of 886 posterior malleolar fractures: a systematic review of the literature, „The Journal of Foot and Ankle Surgery”, nr 22 2016.
  4. https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/b5f6d05b-4117-4956-a4ac-a65e8847ee2d/content  [dostęp: 2.07.2024 r.]
  5. https://przypadkimedyczne.pl/JmsFiles/13/full.pdf  [dostęp: 2.07.2024 r.]