Zwichnięcie barku to jedno z najczęściej występujących urazów kończyny górnej. Uszkodzeniu sprzyjają przeciążenia, na które w szczególności narażone są osoby aktywne fizycznie i zawodowo. Jak rozpoznać wybity bark i co zrobić, gdy pojawi się ból?

Wybity bark — przyczyny

Zwichnięcie w stawie ramienno-łopatkowym, czyli tzw. wybity bark, zalicza się do najczęstszych uszkodzeń barku. Mówimy o nim w momencie, gdy głowa kości ramiennej przemieści się poza panewkę stawu.Uszkodzenie spowodowane jest urazami mechanicznymi powstałymi na wskutek upadku na wyprostowane ramię lub bezpośredniego uderzenia w tył barku. Uraz może powstać także w trakcie napadów drgawek u osób chorujących na padaczkę lub przy porażeniu prądem elektrycznym.

Na urazy obręczy barkowej, w tym właśnie wybicie barku, w dużym stopniu narażeni są sportowcy uprawiający sporty kontaktowe (hokej, rugby) oraz dyscypliny, w których niezbędne jest systematyczne unoszenie rąk nad głowę. Czynnikiem ryzyka jest również specyficzna budowa anatomiczna, słabe mięśnie i więzadła wokół stawu barkowego, a także wcześniej przebyte urazy.

Zwichnięcie barku — objawy

Wybity bark zazwyczaj daje o sobie znać uczuciem silnego bólu  oraz trudnością w poruszaniu kończyną górną, często skutkującą unieruchomieniem ręki w jednej pozycji. 

Wśród najczęstszych objawów zwichniętego barku można wyróżnić:

  • dokuczliwy ból w okolicy barku,
  • ograniczony zakres ruchomości kończyny górnej,
  • uczucie „przeskakującego” barku w trakcie ruchu,
  • osłabienie siły mięśni barku,
  • zniekształcenie obrysu stawu barkowego,
  • zasinienie i opuchlizna,
  • zaburzenia czucia i ukrwienia.

W przypadku wystąpienia któregokolwiek z powyższych objawów należy niezwłocznie udać się do lekarza. Przed wizytą nie należy poruszać stawem, ani próbować samodzielnie go nastawić.

Jak wygląda wybity bark? Rozpoznanie i diagnostyka

Zwichnięcie w stawie barkowym dzielimy na cztery rodzaje: przednie, tylne, dolne oraz górne. W większości wypadków dochodzi do zwichnięcia przedniego.

Zwichnięcie przednie – rozpoznanie

Zwichnięcie przednie widoczne jest zazwyczaj na pierwszy rzut oka — pacjent skarży się na dolegliwości bólowe w trakcie ruchu kończyną oraz konieczność utrzymania ręki w przymusowej pozycji. Właściwe rozpoznanie następuje jednak po przeprowadzeniu wywiadu i oceny wzrokowej oraz badaniu RTG . Konieczna jest także kontrola krążenia i unerwienia, głównie w celu wykluczenia uszkodzenia nerwu pachowego.

Zwichnięcie tylne – rozpoznanie

Z trudnością w prawidłowym rozpoznaniu możemy spotkać się w przypadku zwichnięcia tylnego, gdzie przemieszczenie głowy kości ramiennej nie jest wyraźnie widoczne i można je łatwo przeoczyć. Cechuje się jednak tzw. objawem żarówki, w którym kość ramienna przypomina właśnie żarówkę. Aby stwierdzić zwichnięcie tylne, wykonuje się badanie tomografii komputerowej.

Zwichnięcie barku — pierwsza pomoc i nastawianie

W przypadku wystąpienia objawów zwichnięcia barku należy niezwłocznie udać się do placówki medycznej. Konieczne jest nastawienie wybitego barku, jednak nie należy robić tego samemu. Samodzielne nastawianie może skutkować poważnymi uszkodzeniami i powikłaniami.Możliwe jest jednak udzielenie choremu pierwszej pomocy. 

  • Poszkodowanego należy ułożyć w bezpiecznej i jak najmniej bolesnej pozycji. 
  • Następnie powinno się unieruchomić staw poprzez użycie temblaka lub przywiązanie ręki do tułowia za pomocą dostępnych materiałów, np. koca, odzieży. 
  • Bolesne miejsce można także obłożyć chłodnym kompresem.

W dalszej kolejności pacjent powinien skonsultować się z lekarzem ortopedą, który nastawi wybitą kończynę. Nastawianie barku wykonuje się po podaniu środków znieczulających miejscowo lub w znieczuleniu ogólnym. Można je wykonać za pomocą różnych metod:

  • w metodzie Stimsona chory proszony jest o położenie się na brzuchu ze zwisającym w dół ramieniem, które dodatkowo obciąża się np. workiem z piaskiem,
  • w pozycji leżącej na plecach — wykorzystując metodę Hipokratesa, lekarz ortopeda chwyta zwichniętą rękę poszkodowanego i opierając się stopą o jego klatkę piersiową, odwodzi wybite ramię do boku i zgina do przodu,
  • metodą FARES, najpopularniejszą, w której stosuje się wyciąg za zwichniętą kończynę przy jednoczesnym odwodzeniu i ruchami rotacyjnymi.

Celem każdej z nich jest pociągnięcie kończyny w taki sposób, aby wybita głowa kości ramiennej powróciła do panewki stawu. Aby potwierdzić, czy nastawienie przebiegło prawidłowo, należy również przeprowadzić badanie RTG.

Wybity bark — leczenie

W zwichnięciu przednim wprowadza się dwa rodzaje leczenia: zachowawcze i operacyjne. Wdrożenie leczenia operacyjnego jest konieczne w momencie nawracającej niestabilności barku — stosuje się je, gdy leczenie zachowawcze okaże się niewystarczające. Dzieje się tak w przypadku poważniejszego urazu, np. uszkodzenia tkanek okołostawowych.

Leczenie operacyjne wybitego barku

W leczeniu operacyjnym wykorzystuje się poniższe techniki.

  • Artroskopową naprawę obrąbka stawu ramiennego (sposób Bankarta) —  w trakcie zabiegu ortopeda dokonuje kilku niewielkich nacięć skóry, poprzez które wprowadza do stawu artroskop i inne narzędzia chirurgiczne. Następnie mobilizuje oderwany obrąbek stawowy i za pomocą specjalnych kotwic, przytwierdza go do przedniego brzegu panewki. [Sprawdź naszą ofertę artroskopii barku]
  • Remplissage — zazwyczaj wykonuje się ją podczas operacji sposobem Bankarta, w przypadku zagniecenia głowy kości ramiennej (uszkodzenie typu Hill-Sachsa). Polega na przyszyciu tylnej torby stawowej i ścięgna mięśnia podgrzebieniowego do kości ramiennej w miejscu, gdzie nastąpił ubytek.
  • Zabieg metodą Latarjet — wykonuje się go w momencie nieudanej naprawy sposobem Bankarta lub gdy dojdzie np. do odłamania dużego fragmentu kostnego panewki. Jego celem jest przytwierdzenie wyrostka kruczego do panewki stawu ramiennego. 
  • Operację przy użyciu trójkorówkowego przeszczepu talerza kości biodrowej — przeprowadzana jest w przypadku niepowodzenia zabiegu metodą Latarjet. W odróżnieniu od tamtego sposobu, zamiast wyrostka kruczego stosuje się przeszczep kostny pobrany z talerza kości biodrowej. Konsekwencją zabiegu może być ból w okolicy biodra, który zmniejsza się wraz z czasem.

Leczenie zachowawcze wybitego barku

Leczenie zachowawcze polega na nastawieniu zwichnięcia oraz działaniu przeciwbólowym. Po prawidłowym nastawieniu i potwierdzeniu manewru badaniem RTG należy unieruchomić kończynę na okres uzależniony od wieku poszkodowanego:

  • < 20. r.ż. – 3–4 tygodnie, 
  • 20.–30. r.ż. – 2–3 tygodnie, 
  • 30. r.ż. – 10 dni do 2 tygodni, 
  • 40. r.ż. – 3–5 dni.

W tym czasie należy rozpocząć wdrażanie ćwiczeń rehabilitacyjnych, przepisanych przez specjalistę. Należy jednak pamiętać, aby podczas leczenia fizjoterapeutycznego zdejmować unieruchomienie stawu. Pomocny w leczeniu może okazać się masaż barku oraz kinesiotaping, a także metody leczenia fizykalnego: magnetoterapia, krioterapia miejscowa oraz laser.

Ćwiczenia i rehabilitacja po zwichnięciu barku

W trakcie leczenia zwichniętego barku niezbędne jest jak najszybsze wdrożenie ćwiczeń rehabilitacyjnych pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty. Rehabilitacja po urazie ma kluczowe znaczenie dla przywrócenia pierwotnej sprawności barku, a jej plan dopasowuje się do możliwości pacjenta. Odpowiednio prowadzona terapia pozwala na osiągnięcie maksymalnej poprawy już po upływie ok. 6 miesięcy od urazu. Jakie ćwiczenia należy zastosować na wybity bark?

  • W pierwszych tygodniach po urazie należy przede wszystkim skupić się na ćwiczeniach rozciągających i wzmacniających mięśnie oraz zwiększających ruchomość stawu ramiennego. W tym celu wykonuje się ćwiczenia wahadłowe według Codmana oraz ćwiczenia bierne, które stopniowo przechodzą w czynne.
  • Po ok. 8-12 tygodniach od urazu wprowadza się działanie przeciwbólowe i terapię ukierunkowaną na odzyskanie pełnych zakresów ruchu. W tym okresie należy także rozpocząć pracę nad propriocepcją, czyli czuciem głębokim. Ostatni etap rehabilitacji polega na uzyskaniu pełnego i bezbolesnego zakresu ruchu. W tym okresie należy skupić się na stabilizacji stawu ramiennego oraz ćwiczeniach izometrycznych. 

Istotną rolę w procesie leczenia odgrywają również ćwiczenia przepisane do wykonywania w domu — ich regularne wykonywanie pozwoli utrzymać efekty terapii oraz zapobiec nawrotom niestabilności stawu ramiennego.

Zwichnięcie stawu barkowego — podsumowanie

Wybity bark to uraz, na który narażone są osoby w każdym wieku. Źle nastawiony lub nieprawidłowo leczony może prowadzić do poważnych uszkodzeń i powikłań. W przypadku pojawienia się urazu należy pilnie skonsultować się z lekarzem, który nastawi wybity bark i podejmie decyzję o dalszym leczeniu. Odpowiednio zaplanowana i dostosowana do możliwości pacjenta rehabilitacja pozwoli na powrót do pełnej sprawności.

Źródła: