Niestabilność stawu skokowego może przydarzyć się zarówno sportowcom, jak i osobom pozbawionym regularnej aktywności fizycznej. Co prowadzi do tej dolegliwości? Jak po doznaniu urazu szybko wrócić do zdrowia? Sprawdzamy, jak leczyć skręconą kostkę.

Czym jest niestabilność stawu skokowego?

Niestabilność stawu skokowego jest stanem, w którym staw skokowy nie może utrzymać swojej prawidłowej pozycji podczas ruchu. Wynika najczęściej z uszkodzenia więzadeł. Mogą one ulec rozciągnięciu, naderwaniu lub całkowitemu zerwaniu na skutek urazu mechanicznego, takiego jak skręcenie stawu, popularnie nazywanym skręceniem kostki. 

Rozróżniamy dwa główne typy niestabilności stawu skokowego:

  • Niestabilność mechaniczna wynikająca z uszkodzeń strukturalnych więzadeł, co prowadzi do ich niewydolności w utrzymaniu stawu w prawidłowej pozycji,
  • Niestabilność funkcjonalna związana z zaburzeniami propriocepcji (zwanej również czuciem głębokim, czyli  zdolnością organizmu do percepcji i świadomości pozycji, ruchu oraz siły mięśni i stawów bez potrzeby patrzenia na nie) i kontroli nerwowo-mięśniowej, co powoduje niewłaściwą reakcję mięśni na ruchy stawu.

Niestabilność stawu skokowego  –  objawy i diagnostyka

Niestabilność stawu skokowego objawia się szeregiem charakterystycznych symptomów, które mogą znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie oraz aktywność fizyczną. Najważniejsze objawy niestabilności stawu skokowego to:

  • ból odczuwany w okolicy stawu skokowego, szczególnie podczas obciążania stawu, chodzenia, biegania lub wykonywania innych aktywności fizycznych;
  • obrzęk;
  • uczucie „luźnego” stawu;
  • ograniczenie ruchomości;
  • chrząkanie lub trzaski w stawie.

Aby postawić dokładną diagnozę niestabilności stawu skokowego, niezbędne jest przeprowadzenie wywiadu medycznego, badania fizykalnego i diagnostyki obrazowej, takiej jak RTG, MRI (rezonans magnetyczny) czy USG.

Przyczyny niestabilności stawu skokowego

Niestabilność stawu skokowego może mieć różnorodne przyczyny, związane zarówno z urazami, jak i wrodzonymi wadami anatomicznymi czy niewłaściwą biomechaniką stopy. Jakie są najczęstsze powody?

  • Urazy mechaniczne, takie jak skręcenia i złamania.
  • Przewlekłe uszkodzenia więzadeł, których powodem jest niedostateczne leczenie lub zbyt szybki powrót do aktywności fizycznej po urazie.
  • Wady biomechaniczne stopy i stawu skokowego, np. płaskostopie, wysoki łuk stopy (stopa końsko-szpotawa).
  • Wrodzone wady więzadeł.

Co zwiększa ryzyko wystąpienia niestabilności stawu skokowego? To m.in.:

  • Aktywność sportowa, taka jak piłka nożna, koszykówka czy bieganie;
  • Wiek – starsze osoby są bardziej podatne na urazy z powodu osłabienia więzadeł i mięśni oraz spadku propriocepcji;
  • Płeć – kobiety są bardziej narażone na urazy stawu skokowego ze względu na różnice anatomiczne i hormonalne, które wpływają na elastyczność więzadeł;
  • Osoby, które wcześniej doświadczyły urazów stawu skokowego, mają większe ryzyko wystąpienia kolejnych niestabilności.

Leczenie niestabilności stawu skokowego

Leczenie zachowawcze jest zwykle pierwszą linią postępowania w przypadku niestabilności stawu skokowego, szczególnie gdy objawy są łagodne lub umiarkowane. W takim przypadku zaleca się:

  • odpoczynek i unikanie obciążenia, a czasami nawet czasowe unikanie aktywności fizycznej;
  • stosowanie ortez i bandaży elastycznych, które pomagają ograniczyć ruchomość stawu skokowego;
  • fizjoterapię, która skupia się na wzmocnieniu mięśni stabilizujących staw, poprawie propriocepcji oraz zwiększeniu zakresu ruchu. 

Ważną rolę w leczeniu niestabilności stawu skokowego, zwłaszcza w redukcji bólu i stanu zapalnego, zajmuje także leczenie farmakologiczne lekami przeciwzapalnymi i przeciwbólowymi oraz suplementacja glukozaminą i chondroityną, które wspierają zdrowie stawów i przyspieszają proces gojenia.

Niestabilność stawu skokowego – operacja

Gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów lub niestabilność jest wynikiem poważnych uszkodzeń więzadeł, konieczne jest leczenie operacyjne. Do najczęściej stosowanych procedur chirurgicznych należą:

  • rekonstrukcja więzadeł za pomocą przeszczepów z innych części ciała pacjenta lub sztucznych materiałów;
  • artroskopia stawu skokowego umożliwiająca usunięcie luźnych fragmentów chrzęstnych, naprawę więzadeł i oczyszczenie stawu;
  • osteotomie korekcyjne, które stosuje się w przypadkach wrodzonych lub nabytych wad anatomicznych.

Niestabilność stawu skokowego – innowacyjne metody leczenia

Nowoczesne technologie i terapie biologiczne oferują nowe możliwości w leczeniu niestabilności stawu skokowego. Należą do nich:

  • terapia komórkami macierzystymi – wykorzystanie komórek macierzystych do regeneracji uszkodzonych tkanek stawu skokowego. Terapia ma wspierać naturalne procesy naprawcze organizmu;
  • terapia PRP (Platelet-Rich Plasma) – zastosowanie osocza bogatopłytkowego, które zawiera wysokie stężenie czynników wzrostu, wspomaga regenerację tkanek i przyspiesza proces gojenia. PRP jest pozyskiwane z własnej krwi pacjenta i wstrzykiwane w uszkodzone miejsce.

Niestabilność stawu skokowego – ćwiczenia i rehabilitacja

Rehabilitacja odgrywa ważną rolę w leczeniu niestabilności stawu skokowego, wspierając proces gojenia i pomagając pacjentom powrócić do pełnej sprawności. Jakie ćwiczenia poprawią stabilność stawu, zwiększą siłę mięśniową oraz zabezpieczą przed kolejnymi urazami?

  • Ćwiczenia wzmacniające i stabilizujące – wzmocnienie mięśni otaczających staw skokowy poprawia jego stabilność, dlatego warto wykonywać ćwiczenia takie jak podnoszenie pięt czy przysiady na jednej nodze.
  • Ćwiczenia proprioceptywne – ćwiczenia, takie jak stanie na jednej nodze czy utrzymywanie równowagi na piłce rehabilitacyjnej, poprawią kontrolę nerwowo-mięśniową i stabilność stawu skokowego. 
  • Ćwiczenia rozciągające – rozciąganie mięśnia brzuchatego łydki i ścięgna Achillesa, które otaczają staw skokowy, pozwoli utrzymać pełen zakres ruchu i elastyczności.

Niestabilność stawu skokowego – rehabilitacja

Plan rehabilitacji dopasowuje się do indywidualnych potrzeb pacjenta. Podzielony jest zazwyczaj na kilka etapów. 

  • Początkowo koncentruje się na redukcji bólu i obrzęku poprzez odpoczynek, stosowanie lodu, kompresję i uniesienie stopy (metoda RICE). 
  • Następnie wprowadza się łagodne ćwiczenia wzmacniające i proprioceptywne, aby przywrócić funkcję mięśniową i stabilność stawu. 
  • Potem stopniowo zwiększa się intensywność ćwiczeń wzmacniających i proprioceptywnych, dodaje się dynamiczne ćwiczenia równoważne oraz przygotowuje się do powrotu do sportu.

Niestabilność stawu skokowego – podsumowanie 

Niestabilność stawu skokowego jest powszechnym problemem, który może ograniczać zdolność do wykonywania codziennych czynności oraz aktywności fizycznej. Znalezienie przyczyn tego schorzenia jest więc priorytetem dla skutecznej diagnozy i leczenia. Konsekwentna rehabilitacja i dobór odpowiednich ćwiczeń zapewnią jednak szybki powrót do normalnej aktywności i redukcję ryzyka nawrotów urazów.

Bibliografia:

  1. Brzezińska Paulina, Mieszkowski Jan, Kompleksowe postępowanie fizjoterapeutyczne w skręceniu stawu skokowego. Comprehensive physiotherapy treatment methods in ankle sprains. Journal of Education, Health and Sport. 2015;5(9):527-548.
  2. Olejniczak R., Wrzosek Z. Ocena skuteczności kompleksowego postępowania fizjoterapeutycznego w leczeniu niestabilności więzadłowej przedniej stawu kolanowego. Efficiency evaluation of the complex physiotherapeutic procedure in treatment of anterior knee joint instability. Balneologia Polska, 2007, 2:99–112.
  3. https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/b5f6d05b-4117-4956-a4ac-a65e8847ee2d/content  [dostęp: 04.06.2024 r.]
  4. https://przypadkimedyczne.pl/JmsFiles/13/full.pdf  [dostęp: 04.06.2024 r.]