Wystarczy jeden niewłaściwy krok, żeby świat wywrócił się do góry nogami – nieważne, czy to chwila sportowego uniesienia, czy zwykły spacer. Zerwane więzadła krzyżowe poważnie ograniczają ruch i powodują intensywny ból. Jak wyleczyć tę dolegliwość?

Na czym polega zerwanie więzadeł?

Zerwanie więzadeł krzyżowych to poważne uszkodzenie struktury, która stabilizuje staw kolanowy. W obrębie kolana biegną dwa więzadła krzyżowe (przednie i tylne), które układają się w kształt przypominający literę X. Zerwanie dotyczy głównie więzadła przedniego, ponieważ to ono jest szczególnie narażone na przeciążenia. Nieleczone zerwane więzadło krzyżowe zwiększa ryzyko uszkodzenia łąkotek i chrząstki stawowej.

Wyróżniamy następujące stopnie zerwania więzadeł:

  • Naderwanie (I stopień). Więzadło jest nadmiernie rozciągnięte, a pierwsze objawy to niewielki obrzęk i ból. Stabilność kolana zwykle nie jest jeszcze zaburzona.
  • Częściowe zerwanie (II stopień). Struktura więzadła ulega głębszym uszkodzeniom. Ból się nasila, a obrzęk bywa widoczny już kilka godzin po urazie. 
  • Całkowite zerwanie (III stopień). Dochodzi do przerwania ciągłości więzadła. Staw traci stabilność, a każdy ruch może wywoływać ostry ból i odruchowe „uciekanie” kolana. Przy większej aktywności zwykle nie sposób obyć się bez stabilizacji zewnętrznej.

Przyczyny zerwania więzadeł krzyżowych – od gwałtownych zwrotów po uderzenia

Wielu sportowców doświadcza urazu kolana podczas szybkiego zwrotu, nagłego zatrzymania lub kontaktu z innym zawodnikiem. Zerwane więzadła krzyżowe zdarzają się często w piłce nożnej, koszykówce czy siatkówce, gdzie intensywna praca nóg i dynamiczne ruchy to codzienność. Sporty zimowe także bywają niebezpieczne. W życiu codziennym przyczyną kontuzji może być potknięcie lub upadek. W takich sytuacjach więzadło krzyżowe jest narażone na ogromne przeciążenie, szczególnie jeśli mięśnie stabilizujące staw są słabe.

Objawy zerwania – co dzieje się w kolanie?

Po zerwaniu więzadła krzyżowego ból zazwyczaj jest wyraźny, ponieważ dochodzi do uszkodzenia okolicznych naczyń krwionośnych. Często tworzy się krwiak, a kolano puchnie. Wielu pacjentów opisuje charakterystyczny trzask. Po chwili niektórzy czują chwilową ulgę, ale gdy próbują stanąć na nogę, kolano staje się niestabilne i „ucieka”.

Najbardziej typowe objawy zerwanego więzadła krzyżowego to:

  • Utrata stabilności w stawie i niekontrolowane „zginanie się” kolana,
  • Silny ból, rosnący przy obciążeniu,
  • Obrzęk, niekiedy rozległy krwiak,
  • Ograniczony zakres ruchu i trudności w wyproście nogi.

Jak się diagnozuje zerwanie więzadeł krzyżowych? Badania i obrazowanie

  • Diagnostykę rozpoczyna się od wywiadu i badania klinicznego. Ortopeda sprawdza stabilność stawu m.in. testem Lachmana oraz szuflady przedniej i tylnej. To badanie pomaga określić, czy kość piszczelowa przesuwa się nadmiernie względem kości udowej.
  • Kolejnym krokiem są badania obrazowe. Często wystarcza badanie USG, lecz przy bardziej złożonych kontuzjach wykonuje się rezonans magnetyczny (MRI). Najbardziej inwazyjna metoda to artroskopia diagnostyczna, która daje możliwość bezpośredniego „zajrzenia” do wnętrza kolana.

Jakie są ogólne zalecenia leczenia zerwania więzadeł krzyżowych?

Gdy potwierdzono zerwane więzadło krzyżowe, przychodzi czas na leczenie. Lekarz bierze pod uwagę wiek, poziom aktywności, rodzaj uszkodzenia oraz oczekiwania pacjenta.

Do jakiego lekarza należy się udać?

Fachową pomoc po wypadku znajdziemy u ortopedy lub traumatologa. Specjalista przeprowadzi wstępne badania i skieruje na dodatkowe testy obrazowe. W procesie leczenia dużą rolę odgrywa również fizjoterapeuta, który zaplanuje ćwiczenia i nadzoruje rehabilitację pacjenta. Przy bardziej wymagających urazach wskazana bywa konsultacja z lekarska w celu doboru zabiegów fizykalnych (np. laseroterapia, ultradźwięki).

Leczenie farmakologiczne

Na początku stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. W niektórych przypadkach ortopedzi przepisują preparaty wspierające odbudowę chrząstki, chociaż skuteczność takich środków jest różnie oceniana.

Leczenie domowe

Zaraz po urazie pomocne są zimne okłady, które zmniejszają obrzęk. Po kilku dniach wprowadza się również ciepłe kompresy poprawiające ukrwienie tkanek. W warunkach domowych kluczowe jest słuchanie zaleceń lekarza lub fizjoterapeuty – delikatne ćwiczenia i unikanie gwałtownych ruchów znacznie przyspieszają powrót do zdrowia.

Operacja

Czy operować zerwane więzadło krzyżowe? Chirurgiczna rekonstrukcja więzadła krzyżowego jest wskazana głównie przy całkowitym zerwaniu. Zabieg polega na przeszczepieniu fragmentu ścięgna (najczęściej pobieranego z mięśnia piszczelowego lub mięśnia czworogłowego uda) w miejsce uszkodzonego więzadła krzyżowego.

Rehabilitacja i ćwiczenia – powrót do sprawności

Rehabilitacja zerwanego więzadła krzyżowego to długotrwały proces. Najpierw wykonuje się ćwiczenia bierne mające na celu przywrócenie ruchomości. Z czasem przechodzi się do aktywnego wzmacniania mięśnia czworogłowego, mięśni kulszowo-goleniowych i łydek. Ile trwa leczenie zerwanego więzadła krzyżowego? Po operacji rekonstrukcji zwykle trzeba liczyć 4-9 miesięcy, aby wrócić do intensywnego treningu sportowego. W terapii zachowawczej okres jest podobny. Na efekty wpływa regularność ćwiczeń i stosowanie zaleceń fizjoterapeuty.

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na często zadawane pytania.

  • Czy można chodzić z zerwanym więzadłem krzyżowym bez ortezy? To zależy od stopnia uszkodzenia i poziomu bólu. To lekarz decyduje, czy stabilizator jest potrzebny.
  • Zerwane więzadło krzyżowe – czy zawsze występuje ostry ból? Najczęściej tak, ale poziom dyskomfortu bywa różny. Niektórzy doświadczają silnego bólu i dużego obrzęku, inni dopiero po kilku godzinach zauważają wyraźną niestabilność.
  • Czy od razu operować zerwane więzadło krzyżowe? Czasem lekarz czeka do ustąpienia obrzęku i planuje zabieg dopiero po kilku tygodniach. Niektórzy pacjenci, zwłaszcza mniej aktywni, mogą być leczeni zachowawczo.
  • Co, jeśli ignoruje się uszkodzenie więzadła? Nieleczone zerwane więzadło krzyżowe prowadzi do dalszych urazów i może przyspieszać proces degeneracji chrząstki. Nieleczona niestabilność kolana wpływa na całe ciało i sprzyja kontuzjom innych stawów.

Zerwanie więzadeł krzyżowych. Podsumowanie

Zerwanie więzadła krzyżowego to jedna z częstszych kontuzji kolana. Narażone na nią są zwłaszcza osoby uprawiające sporty kontaktowe. Metody terapii obejmują zarówno leczenie zachowawcze, jak i zabiegi rekonstrukcji. Ważna jest systematyczna rehabilitacja oparta na starannie dobranych ćwiczeniach i wsparta pomocą fizjoterapeuty. Mimo że kontuzja bywa dotkliwa, właściwie ukierunkowane leczenie umożliwia odzyskanie sprawności i pełny powrót do ulubionych aktywności.

Bibliografia

  1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/acl-injury/symptoms-causes/syc-20350738. [dostęp: 7.03.2025].
  2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499848/. [dostęp: 7.03.2025].
  3. https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/246540,wiezadlo-krzyzowe-przednie-i-tylne-uszkodzenie-wiezadel-krzyzowych. [dostęp: 7.03.2025].